Άρβιντας Σαμπόνις: Κοίτα ψηλά

Ο διεθνισμός -στο αθλητικό πεδίο άμεσα και αρχικά- ήταν το κρυφό και αναπόφευκτο δόγμα του Σαμπόνις. Προορισμός του ήταν να ξεπεράσει τα σύνορα και να ενώσει τους διαφωνούντες κάτω από τη μοναδικότητα του μεγαλείου του. Η καριέρα του κατέληξε να μην έχει πατρίδα και το ανέμελο και ριζοσπαστικό στιλ παιχνιδιού του τον κατέστησε τον πιο ακίνδυνο ιμπεριαλιστή.

Όσο μεγάλωνε η αξία, η φήμη, η ικανότητα και το κύρος του, αυτός κατακτούσε «ξένα» εδάφη και επέστρεφε στους κατοίκους αυτών θέαμα, διασκέδαση, περηφάνια, χαρά. Κάποτε οδηγούσε αμερικάνικο αυτοκίνητο (μπορεί και τώρα, ποιος ξέρει) και πίσω του «έτρεχαν» γερουσιαστές, βουλευτές, υπουργοί εξωτερικών ακόμη και ο γενικός γραμματέας του Κ.Κ.Σ.Ε Μιχαήλ Γκορμπατσόφ ίδρωσε για να τον ακολουθήσει και να τον αποκαταστήσει.

Ο «Σάμπας» εκτόπισε και τον χρόνο και το κομβικό 1986 έγινε έτος μηδέν που άγγιξε το άπειρο. Η εξαγωγή του «θαύματος Σαμπόνις», που ισοδυναμεί με επανάσταση, επιβεβαίωσε το άκαμπτο ψυχροπολεμικό κλίμα μεταξύ ΗΠΑ-ΕΣΣΔ και την ίδια στιγμή μείωσε τις αποστάσεις!

Οι μεν τον ήθελαν για να διατηρηθεί, έστω σε συμβολικό επίπεδο, η αυτοκρατορία, οι δε για να αποδείξουν, με άλλον έναν τρόπο, την ανωτερότητα της υπερδύναμης. Ο Σαμπόνις άντεξε την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού και επέβαλλε τον (μπασκετικό) διεθνισμό στο άντρο της ιμπεριαλιστικής δύναμης. Στο τέλος, η σοβιετική υπεροχή θαυμάστηκε παγκοσμίως αποτιμώμενη σε εκατομμύρια δολάρια.

Ας μείνουμε στις πρώτες μέρες της παρουσίας του στις ΗΠΑ το 1995. Έχει σημασία, διότι αναδεικνύεται το μέγεθος «Σαμπόνις», αποκαλύπτεται στην ολότητα του, ήτοι την αδιαίρετη ύπαρξη του. Η επιλογή του επιθέτου (αδιαίρετη) δεν είναι τυχαία.

Ο Λιθουανός -Σοβιετικός πριν- έπρεπε να «διαιρέσει» την ύπαρξη του και μετά να την ενώσει με τον δικό του τρόπο. Ο επαγγελματικός κόσμος του μπάσκετ στο ανώτατο επίπεδο -ΝΒΑ- δεν μπορούσε να μην προσέξει αυτόν τον σέντερ που είχε το σουτ γκαρντ, τη ματιά πλέι μέικερ και το σώμα, τη διάπλαση, ενός μυθικού ήρωα που κυριαρχούσε στη ρακέτα.

Υπήρχε ψεγάδι κι αυτό ήταν η ευκινησία του, ή μάλλον δυσκινησία. Και όμως! Όταν οι Πόρτλαντ Τρέιλ Μπλέιζερς τον επέλεξαν στο ντραφτ, «έτρεχε» το 1986. Στον τομέα του μπάσκετ πολλά ήταν τα νέα και ταλαντούχα πρόσωπα. Στην Ελλάδα βλέπαμε τον Νίκο Γκάλη και λίγο πιο δίπλα τον Ντράζεν Πέτροβιτς. Και όχι μόνο αυτοί. Υπήρχαν κι άλλοι, όμως αυτός ξεχώριζε και ο λόγος ήταν το ύψος του. Έτσι απλά.

Οι δεξιότητες του τον έκαναν ένα κινούμενο δέος για τους άλλους και γι’ αυτό οι Μπλέιζερς τον διάλεξαν και τον περίμεναν. Γι’ αυτό και έβαλαν στην άκρη τους τραυματισμούς, τα προβλήματα στο δεξί γόνατο, αστράγαλο, αχίλλειο τένοντα… Στην ουσία ο Σαμπόνις ήταν αποκομμένος από το σώμα του και το κρατούσε γερό με τη θέληση, το πάθος και το ταλέντο του. Πώς αλλιώς να εξηγηθεί η μακροημέρευση και η αποτελεσματικότητα του; Το διαιρετό-αδιαίρετο και στη μέση το ενωτικό, ο ίδιος και γύρω του όλοι οι άλλοι.

Η ομάδα του Όρεγκον τον φρόντισε το 1988 και ήταν πρόθυμη να τον περιμένει για όσο χρειαστεί. Ο πρόεδρος, τότε, των Μπλέιζερς Μπομπ Ουίτσιτ παραδεχόταν «τον κυνηγούσαμε τόσο καιρό». Δεν μπορούσε να παραδεχτεί ότι είχε εξασφαλίσει για την ομάδα του ένα κομμάτι του Λιθουανού.

Ο Σαμπόνις, όμως, όσο αργός, πληγωμένος κι αν ήταν, έδειξε ότι και με τους αντιπάλους μπορούσε να τα βάλει και με τον χρόνο. Ο Ουίτσιτ έλεγε ότι «στη λίγκα πιστεύουν ότι είναι 40 χρονών» και πού να ξέραν τι θα αντίκριζαν αν ήταν υγιής.

Ο Ντίνο Ράτζα ήξερε γιατί τον είχε δει υγιή και όπως έχει δηλώσει «αν δεν είχε τραυματισμούς θα ήταν καλύτερος από τον Ντέβιντ Ρόμπινσον». Ο Κροάτης έπαιζε τότε στους Σέλτικς και τα λόγια του έχουν σημασία γιατί επιβεβαίωναν αυτό που υποψιάζονταν όλοι. Και συνεχίζει λέγοντας «πιστέψτε με ήταν τόσο καλός. Τον ξέρω πολύ καιρό. Το 1985 ήταν θηρίο. Έτρεχε στο παρκέ σαν τον Ραλφ Σάμπσον. Σούταρε τρίποντα, κάρφωνε… Θα μπορούσε να είναι δέκα σερί χρονιές Ολ Σταρ, πιστέψτε με». Και ο κόσμος, ήθελε-δεν ήθελε, πίστεψε.

Ο Άρβιντας Σαμπόνις γεννήθηκε το 1964 στη Λιθουανία από πατέρα ράφτη και μητέρα λογίστρια. Το ύψος, που του άνοιξε τον δρόμο για το μπάσκετ, το κληρονόμησε από τον παππού του, ο οποίος έφτανε τα 2.01μ. Δεν έπαιξε ποτέ μπάσκετ, όμως ασχολήθηκε με το πόκερ. «Αυτό εξηγεί και τα γρήγορα χέρια του Άρβιντας», έλεγε χαριτολογώντας ο Ουίτσιτ.

Όταν τον έκανε δικό του προπονητικά, για την εθνική ομάδα, ο Αλεξάντερ Γκομέλσκι δεν είχε πρόθεση να τον αφήσει να φύγει, όπως και ο Βλάντας Γκαράστας στη Ζαλγκίρις. Οι Μπλέιζερς όμως επέμειναν, οι ΗΠΑ επέμειναν. Η επιλογή στο ντραφτ ήταν το λιγότερο. Για την περίπτωση του Λιθουανού (Σοβιετικού τότε) ξόδεψαν δυνάμεις ο γερουσιαστής Άλαν Κράνστον, το μέλος του Κογκρέσου Ρον Γουίντεν και δύο υπουργοί εξωτερικών!

Το πολιτικό προσωπικό ενήργησε ως ομάδα απεσταλμένων για την ομάδα του Πόρτλαντ. Οι Σοβιετικοί όμως ήταν διστακτικοί και λειτουργώντας οπορτουνιστικά (ζητούσαν εξωφρενικά χρήματα μόνο για να ξεκινήσουν συζητήσεις) εμπόδιζαν τη μετάβαση. Ο Σαμπόνις συνόψισε εκείνη την περίοδο με μια φράση: «Όταν ήμουν νέος η πολιτική κυριαρχούσε στην πατρίδα μου».

Η κατάσταση -η μοίρα του- άλλαξε προς το καλύτερο όταν τραυμάτισε τον αχίλλειο τένοντα! Και όμως… Το επώδυνο συνέβη όταν ανέβηκε τρέχοντας τα σκαλιά του σπιτιού του για να σηκώσει το τηλέφωνο! Η πληγή στο σώμα του Σαμπόνις ήταν το καθοριστικό χτύπημα για να καμφθεί η αντίσταση των αξιωματούχων της ΕΣΣΔ.

Μη έχοντας άλλη επιλογή του επέτρεψαν να πάει για θεραπεία στις ΗΠΑ, στο Πόρτλαντ. Οι τρεις μήνες που έμεινε εκεί άλλαξαν τα πάντα. Ο άλλος τρόπος ζωής στη Δύση κατά κάποιο τρόπο τον απελευθέρωσε. Εντυπωσιάστηκε από τα σουπερμάρκετ, έβγαλε δίπλωμα οδήγησης και έφυγε χωρίς να λάβει ούτε μία κλήση από την τροχαία.

Βέβαια, πριν φορέσει τη φανέλα των Μπλέιζερς έκανε δύο πράγματα: πρωταγωνίστησε στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Σεούλ το 1988 –«δίδαξε» τον νέο Ντέιβιντ Ρόμπινσον- και συμφώνησε να αγωνιστεί στην Ισπανία για λογαριασμό της Βαγιαδολίδ (1989-1992) και της Ρεάλ Μαδρίτης (1992-1995)!

Η υπομονή των Αμερικανών άρχιζε να εξαντλείται. Το ίδιο και οι πιθανότητες του Σαμπόνις να παίξει στη μεγάλη σκηνή. Ο Ουίτσιτ ταξίδεψε το καλοκαίρι του 1995 στην Ισπανία. Συνάντησε τον Λιθουανό και τη σύζυγο του και σε πέντε μέρες τα χαρμόσυνα νέα ταξίδεψαν ως άλλος λευκός καπνός ως τις ΗΠΑ.

Ο «Σάμπας» είχε πει το «ναι» και για να το γιορτάσει προσκάλεσε τον αμερικανό παράγοντα σε δείπνο. Όταν ήρθε ο λογαριασμός πλήρωσε και ο Ουίτσιτ εντυπωσιάστηκε γιατί «πότε δεν με κέρασε παίκτης, ούτε ένα κουτάκι τσίχλες». Με τον τρόπο του ο Σαμπόνις έδειχνε την ευγνωμοσύνη και την πίστη του στους Μπλέιζερς. Βέβαια, πέρα απ’ αυτό, γνώριζε πως είχε φτάσει στο οριακό σημείο του «τώρα ή ποτέ» και το «τώρα» έγινε μέρος του «πάντα» για τον ίδιο και τον σύλλογο.

Η πληθωρική, ηγετική, παρουσία του φάνηκε με το «καλημέρα». Κατέκτησε αμέσως τον αμερικανικό τρόπο ζωής και όταν έδωσε στην προπόνηση πάσα πίσω από την πλάτη κέρδισε και τους συμπαίκτες του. Ο Σαμπόνις αμέσως ανέλαβε ρόλο μαέστρου αφού είχε καλύψει το γλωσσικό χάσμα. Όσο κράτησε η δοκιμασία της απόκτησης του φρόντισε να μάθει καλά αγγλικά και το «θαύμα της φύσης» διαδόθηκε παντού!

Αυτός που πήγε κόντρα στους νόμους της ιατρικής επιστήμης και δικαίωσε το ταλέντο και τη μοναδικότητα του. Πριν υπογράψει στους Μπλέιζερς, ο γιατρός της ομάδας ήταν έτοιμος να του εξασφαλίσει θέση πάρκινγκ για αναπήρους! Όσο για το αγωνιστικό, την μπασκετική έκφραση, αρκούν τα λόγια του Μπιλ Ουόλτον ο οποίος τον χαρακτήρισε «Λάρι Μπερντ ύψους 2.21μ»!

Τελικά και τα θαύματα πραγματοποιούνται και οι (μπασκετικές) επαναστάσεις. Διαδώστε το!

Πηγή
-“The Courtship of a Wayward Star: Sabonis” [nytimes]