Μπάσκετ στη Σαουδική Αραβία με Ραμαζάνι και Κριστιάνο Ρονάλντο

Πόσο δύσκολο, λοιπόν είναι για έναν προπονητή να δουλεύει στο Ραμαζάνι ενώ οι παίκτες του αποφεύγουν το νερό και το φαγητό από την ανατολή ως τη δύση του ήλιου; Να τους βάζει, δηλαδή σε ρυθμούς αγώνων ενώ απέχουν από τα… πάντα κατά τη διάρκεια της ημέρας;

«Έχει αλλάξει το ρολόι... Υπό την έννοια ότι χθες τελειώσαμε την προπόνηση στη 1 το βράδυ. Για αυτούς, είναι κάτι απολύτως φυσιολογικό. Για την ακρίβεια, είναι κάτι που υπαγορεύει η θρησκεία τους. Και η θρησκεία είναι κάτι που ορίζει κάθε πτυχή της ζωής τους. Σε εμάς μπορεί να φαίνεται παράξενο όμως οι Σαουδάραβες δεν έχουν το παραμικρό πρόβλημα. Αυτή την περίοδο, λοιπόν οι προπονήσεις γίνονται κατά τις 10-11 το βράδυ. Από τη στιγμή που θα φάνε το απόγευμα, οι άνθρωποι εδώ αρχίζουν να βγαίνουν έξω. Τα μαγαζιά, τα mall, οι καφετέριες, όλα είναι γεμάτα. Τότε πιάνεις τον εαυτό σου να θέλει να βγει και να "διασκεδάσει". Και κάπως έτσι, ο βραδινός σου ύπνος αρχίζει να έρχεται κοντά στις 5μιση με 6 το πρωί! Επομένως, αλλάζει το ρολόι σου, θέλοντας και μη! Μπαίνεις και εσύ σε αυτή τη διαδικασία, να μην μπορεί δηλαδή να σε πιάσει ο ύπνος νωρίτερα. Μολονότι πιστεύω σε άλλη θρησκεία, προσπαθώ κι εγώ να ταυτιστώ και να ακολουθήσω τις συνήθειες των παικτών. Όταν για παράδειγμα έχουμε αγώνα στις 10 το βράδυ, τους ζητώ να προσπαθήσουν να ξυπνήσουν στις 3 το μεσημέρι ούτε ώστε μέχρι τις 7 που θα φάνε, να μην είναι πιασμένοι ή οτιδήποτε άλλο για να μπορέσουμε να λειτουργήσουμε φυσιολογικά στο ματς. Και είναι όλοι φρέσκοι! Που αν το κάνεις αυτό στην Ελλάδα, να φας δηλαδή δυόμιση ώρες πριν από το παιχνίδι, δεν θα μπορείς να τρέξεις! Όταν, λοιπόν βρίσκομαι με αυτά τα παιδιά, ούτε τρώω, ούτε καπνίζω, ούτε πίνω νερό ή καφέ… Θα φάω και θα πιώ μετά… Δεν είναι ωραίο πράγμα αυτοί να ακολουθούν την πίστη τους κι εσύ να τρως και να πίνεις μπροστά τους. Αν θέλω να φάω, θα πάω σπίτι μου ή στο δωμάτιό μου. Αλλά μπροστά τους, δεν υπάρχει περίπτωση! Το σέβομαι και το εκτιμούν πολύ».

Πώς είναι η συναναστροφή με τους Σαουδάραβες και παράλληλα, η προσαρμογή στην κουλτούρα και τις συνήθειες του αραβικού κόσμου;

«Γενικώς, είναι άνθρωποι που ακολουθούν τους νόμους. Ακόμη και οι αθλητές μου ήταν "στρατιωτάκια" υπό την έννοια ότι έκαναν ακριβώς ό,τι τους ζητούσα. Πρόκειται για παιδιά με πειθαρχία. Λόγω βέβαια των μεγάλων αποστάσεων και επειδή η θερμοκρασία αγγίζει τους 40 βαθμούς Κελσίου, δεν βγαίνουν έξω τη μέρα. Ο κόσμος θα βγει από τα σπίτια του μετά τις 20:30, στην τελευταία προσευχή ως τις 6 πρωί. Αν, δηλαδή πας στο Ριάντ το μεσημέρι, θα νομίζεις ότι πρόκειται για έρημη πόλη. Αν κυκλοφορήσεις από τις 20:30 ως τις 6 τα ξημερώματα, θα καταλάβεις ότι πρόκειται για μεγαλούπολη. Με το Ραμαζάνι, τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα! Με το που τελειώνουν την προσευχή τους στις 18:45, θα φάνε, θα πιούν νερό και θα τους δεις όλους έξω ως τις 4:30 που λογίζεται η έναρξη της νέας μέρας. Τα αυτοκίνητα είναι εκατομμύρια και ο θόρυβος είναι φοβερός! Έπιασα τον εαυτό μου να κοιμάται στις 5 το ξημέρωμα. Δεν μπορείς να κάνεις διαφορετικά, ακολουθείς τις δικές τους συνήθειες και μπαίνεις στη ρουτίνα τους. Όλα αυτά τα έζησα στην πρώτη χρονιά μου. Πέρσι στην Αλ Χιλάλ ήλθα πολύ προετοιμασμένος. Ήξερα τι θα αντιμετωπίσω και κυρίως, πώς να κοντρολάρω τα συναισθήματά μου. Σε όποια χώρα και αν βρέθηκα, είτε στην Κίνα, είτε στην Τυνησία, είτε στην Ευρώπη, το πρώτο πράγμα που έκανα πριν μπω στο γήπεδο ήταν να καταλάβω τον τρόπο που σκέφτονται και τις συνήθειες τους. Επειδή, ακριβώς το γήπεδο είναι η προέκταση της καθημερινότητας. Είναι μια μικρή κοινωνία, επομένως πρέπει να καταλάβεις με ποιους ακριβώς έχεις να κάνεις».

Πώς προέκυψε η προοπτική της Σαουδικής Αραβίας; Αρχικώς με την Αλ Νασρ και πλέον με την Αλ Χιλάλ.

«Η πρώτη εμπειρία μου στη Σαουδική Αραβία ήταν τη σεζόν 2019-20, όταν δούλεψα στην Αλ Νασρ. Πρόκειται ουσιαστικά για το αντίπαλον δέος της Αλ Χιλάλ με έδρα το Ριάντ. Είναι οι δύο πιο δημοφιλείς ομάδες στη Μέση Ανατολή και υπάρχει μεγάλη αντιπαλότητα μεταξύ τους. Σε ό,τι αφορά τη μεγάλη εικόνα, η ποιότητα και ο τρόπος ζωής εδώ είναι εντελώς διαφορετικός σε σχέση με την Ελλάδα. Το θρησκευτικό στοιχείο κυριαρχεί σε όλη τη χώρα. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι Σαουδάραβες προσεύχονται πέντε φορές τη μέρα. Την ώρα της προσευχής, λοιπόν δεν δουλεύει τίποτα. Ακόμη και ο αγώνας να είναι σε εξέλιξη, ο χρόνος σταματά υποχρεωτικά και όλοι πάνε για προσευχή! Ήταν κάτι πρωτόγνωρο για μένα. Το έχω βιώσει μέχρι στιγμής σε δυο παιχνίδια. Μάλιστα στο ένα είχα ζητήσει timeout και εκείνη τη στιγμή ήταν η ώρα της προσευχής! Μου "έφαγαν" το timeout (γέλια)! Σε γενικές γραμμές, οι Σαουδάραβες είναι πάρα πολύ φιλικοί σαν άνθρωποι. Αγαπούν υπερβολικά την οικογένειά τους και δίνουν τα πάντα γι' αυτήν. Παρά το γεγονός ότι υπάρχει το ελεύθερο να παντρευτούν τέσσερις και πέντε φορές, αυτό είναι ένα στοιχείο που τους "δένει" ακόμη περισσότερο. Σε εμάς μπορεί να ακούγεται παράξενο όμως συμβιώνουν ομαλά και αρμονικά».

Ποιες είναι οι διαφορές που χωρίζουν τα δυο κλαμπ;

«Η Αλ Νασρ και η Αλ Χιλάλ έχουν κυρίως ταξικές διαφορές. Για την ακρίβεια, η Αλ Νασρ λογίζεται περισσότερο ως ομάδα του λαού. Ως το κλαμπ που έχει μεγαλύτερη απήχηση στα λαϊκά στρώματα, εν αντιθέσει με την Αλ Χιλάλ. Σε κάθε περίπτωση, το ποδόσφαιρο σαρώνει τα πάντα στη Σαουδική Αραβία. Το μπάσκετ βρίσκεται ακόμη στα σπάργανα όμως εξελίσσεται δειλά-δειλά. Αυτή είναι ακόμα μια διαφορά. Ότι δηλαδή στην Αλ Νασρ δίνουν τεράστια σημασία στο ποδόσφαιρο ενώ στην Αλ Χιλάλ είναι πολύ πιο οργανωμένοι σε όλα τα σπορ. Ασχολούνται πολλά άτομα όσον αφορά το μπάσκετ, το βόλεϊ και τα άλλα αθλήματα. Γενικώς, είμαι πολύ αισιόδοξος για το κομμάτι του μπάσκετμπολ στη Μέση Ανατολή. Τα Μέσα στη Σαουδική Αραβία ασχολούνται κυρίως με το ποδόσφαιρο και ακολούθως με το Γκραν Πρι στην Τζέντα, το μπάσκετ, το τένις... Δίνουν μεγάλη βάση στα σπορ αφού το Ριάντ θα φιλοξενήσει τους Πανασιατικούς Αγώνες το 2030. Σιγά-σιγά, λοιπόν ανοίγουν τα... στεγανά, υπάρχει μεγαλύτερη όρεξη και διάθεση από τους Σαουδάραβες να γνωρίσουν τα άλλα αθλήματα. Σε γενικές γραμμές, είναι άνθρωποι που τους αρέσουν οι εναλλαγές στο σκορ. Ενθουσιάζονται! Και γι' αυτό πιστεύω ότι το μπάσκετ ταιριάζει με την κουλτούρα τους. Τους κερδίζει μέρα με τη μέρα, ζουν κάθε στιγμή του παιχνιδιού...».

Τα φανάρια που δεν υπολογίζει κανείς και το GPS

Ποια είναι η μεγαλύτερη δυσκολία που έχετε αντιμετωπίσει μέχρι στιγμής στη Σαουδική Αραβία; Τουλάχιστον σε ό,τι αφορά την καθημερινή ζωή εκεί.

«Το μεγάλο πρόβλημα έχει να κάνει με την οδήγηση αφού οι Σαουδάραβες οδηγούν χωρίς Κ.Ο.Κ., χωρίς τίποτα. Όποιος αντέξει! Είναι ένα ζήτημα που προσπαθούν να λύσουν οι κυβερνώντες με κάποια ραντάρ για τον έλεγχο της κυκλοφορίας. Εξάλλου, τα φανάρια δεν τα υπολογίζει κανείς! Ευτυχώς οδηγώ μόνο από το σπίτι στο γήπεδο που είναι σχετικά κοντά. Το ζήτημα στη Σαουδική Αραβία έχει να κάνει επίσης με τις τεράστιες αποστάσεις. Δεν υπάρχει, για παράδειγμα κάποιο συγκεκριμένο σημείο που μπορείς να πεις ότι είσαι στο κέντρο. Το GPS είναι το νούμερο 1 εργαλείο γιατί διαφορετικά χάνεσαι. Μιλάμε για μια πόλη με πληθυσμό σχεδόν στα 8 εκατομμύρια κατοίκους που απλώνονται σε μια αχανή έκταση. Στη μέση υπάρχει η έρημος και γύρω-γύρω είναι χτισμένες οι πόλεις. Αν πάρεις λάθος δρόμο, μετά θα κάνεις 10-15 χιλιόμετρα για να βγεις ξανά στην ευθεία σου. Εγώ που είμαι συνηθισμένος στη Θεσσαλονίκη και στη θάλασσα, το Ριάντ μού φαίνεται σαν λαβύρινθος! Από την άλλη πλευρά, η Τζέντα είναι εντελώς διαφορετική. Έχει θάλασσα μπροστά της, είναι πιο ανθρώπινη, πιο ευρωπαϊκή, με πολλούς ξένους, κυρίως Πακιστανούς και Ινδούς που έρχονται εδώ για δουλειές».

Πώς ζείτε την παράνοια γύρω από τον Κριστιάνο Ρονάλντο και τη μεταγραφή του στην Αλ Νασρ;

«Η κάθε κίνηση, η κάθε λέξη, το κάθε χαμόγελο του Κριστιάνο προκαλούν φρενίτιδα εδώ! Η Αλ Νασρ ξεπούλησε δυο εκατομμύρια φανέλες μέσα σε 48 ώρες, όλος ο κόσμος έψαχνε μια φανέλα του και οτιδήποτε τον αφορά γίνεται ανάρπαστο. Έχω διαβάσει κατά καιρούς δηλώσεις των συμπαικτών του που λένε ότι έρχεται πρώτος στις προπονήσεις και φεύγει τελευταίος. Ακόμα και σε αυτή τη φάση της καριέρας του, βλέπεις ότι παραμένει υπερεπαγγελματίας! Άλλοι στα 38 τους πίνουν το... τσάι της σύνταξης. Εκείνος στα 38 του όχι μόνο προσέχει τον εαυτό του αλλά συνεχίζει να εμπνέει τους γύρω του. Η επίδρασή του στο ποδόσφαιρο και τη Σαουδική Αραβία είναι τεράστια. Ουσιαστικά ο Κριστιάνο Ρονάλντο ανακαλύπτει έναν νέο κόσμο. Τις προάλλες μάλιστα συνέβη ένα ιδιαίτερο περιστατικό. Η Αλ Νασρ έπαιζε εντός έδρας με την Άμπα, το σκορ ήταν στο 1-1 και κέρδισε πέναλτι στο 86'. Ο Ρονάλντο πήγε να το εκτελέσει όμως ο Ταλίσκα ζήτησε να το χτυπήσει εκείνος επειδή κυνηγάει τον τίτλο του πρώτου σκόρερ στη Saudi Pro League, γνωρίζοντας πως ο άμεσος ανταγωνιστής του (σ.σ. ο Αμπντεραζάκ Αμπντάλα της Αλ-ιτιχάντ) έβαλε τρία γκολ νωρίτερα και τον έφτασε! Ο Ταλίσκα, λοιπόν ζήτησε από τον Κριστιάνο να το εκτελέσει και εκείνος του έδωσε την μπάλα και τον χτύπησε στην πλάτη... Μετά το γκολ, ήταν ο πρώτος που έτρεξε για να πανηγυρίσει μαζί του».

Και πώς το… πήραν οι δικοί σας; Τις προηγούμενες ημέρες κυκλοφόρησε η φήμη ότι η Αλ Χιλάλ δίνει τα διπλάσια χρήματα στον Μέσι, ήτοι 400 εκατομμύρια ευρώ!

«Από τη στιγμή που ο Κριστιάνο Ρονάλντο βρέθηκε στη Σαουδική Αραβία, άρχισαν οι φήμες και τα σενάρια για τον επόμενο μεγάλο σούπερ σταρ που θα έλθει στη χώρα. Για να σου δώσω να καταλάβεις... Εμείς οι προπονητές και οι παίκτες των άλλων αθλημάτων κυκλοφορούμε καμιά φορά στην πόλη φορώντας κάποιο μπλουζάκι ή κάποιο μπουφάν της Αλ Χιλάλ. Όταν, λοιπόν σε συναντούν οπαδοί στον δρόμο, τρέχουν προς το μέρος σου και σε ρωτάνε τι δουλειά έχεις στο κλαμπ. Όταν τους λες ότι δουλεύεις εδώ, το πρώτο πράγμα που σε ρωτούν είναι: "Τι γίνεται με τον Μέσι; Ο Μέσι θα έλθει"; Το έχουν στο κεφάλι τους και το πιστεύουν! Ότι δηλαδή η Αλ Νασρ έφερε τον Κριστιάνο και η Αλ Χιλάλ πρέπει να φέρει τον Μέσι. Απλώς περιμένουν από 'σένα να τους το πεις! Στο δικό τους μυαλό, δεν γίνεται η Αλ Νασρ να φέρνει τον Κριστιάνο και η Αλ Χιλάλ να μένει με σταυρωμένα τα χέρια»!

Πώς είναι, λοιπόν το μπάσκετ στη Σαουδική Αραβία; Τι μπάσκετ παίζεται στη χώρα που κήρυξε εθνική αργία ώστε ο κόσμος της να γιορτάσει τον θρίαμβο επί της Αργεντινής στο Μουντιάλ;
«Το επίπεδο στη Σαουδική Αραβία είναι πολύ ανταγωνιστικό. Υπάρχουν σπουδαίοι Αμερικανοί και εσχάτως αγωνίζονται εδώ οι καλύτεροι Άραβες. Η λίγκα περιλαμβάνει ό,τι καλύτερο κυκλοφορεί από την Αλγερία, το Μαρόκο, την Αίγυπτο κι εν γένει, τον αραβικό κόσμο. Υπάρχουν επίσης 12 εν ενεργεία διεθνείς και άλλοι 14-15 παίκτες που αγωνίστηκαν στο παρελθόν στην εθνική ομάδα της πατρίδας τους. Από τις 12 ομάδες που συμμετέχουν στο πρωτάθλημα, οι 7-8 είναι ανταγωνιστικές. Θεωρώ ότι το επίπεδο είναι σε καλό βαθμό. Πιστεύω ότι πρόκειται για το καλύτερο και πιο δυνατό πρωτάθλημα στον Κόλπο. Στη Σαουδική Αραβία δεν υπάρχει η λέξη "άμυνα". Αντίθετα, κυριαρχεί περισσότερο το run-n-gun παιχνίδι. Σαν λαός, οι Σαουδάραβες θέλουν να κάνουν τα πάντα πολύ γρήγορα. Κατ’ επέκταση, ενθουσιάζονται γρήγορα και αποκαρδιώνονται εύκολα. Ήταν κάτι που έπρεπε να κοντρολάρω εξ αρχής. Να μπορέσω, δηλαδή να επιβάλλω κάποιες καταστάσεις. Κάνοντας το scouting, μιλούσα στους παίκτες μου πιο πολύ για reactions όσον αφορά την άμυνά μας σε καταστάσεις pick-n-roll. Το κομμάτι της άμυνας, λοιπόν ήταν το πρώτο πράγμα που ασχολήθηκα όταν βρέθηκα εδώ.

Τα περισσότερα γήπεδα μπάσκετ είναι στη Μέκκα, στην Τζέντα στη Μεδίνα και στο Νταμάμ. Πρόκειται για μεγάλα και σύγχρονα γήπεδα που έχουν όλες τις ανέσεις. Με όλα τα… κομφόρ, που λέμε. Συν το γεγονός ότι οι Σαουδάραβες είναι έτοιμοι ανά πάσα στιγμή να οργανώσουν οτιδήποτε. Μπορούν να αλλάξουν και να… μεταμορφώσουν ένα γήπεδο για κάποιο event μέσα σε μια μέρα. Γι’ αυτό άλλωστε τα γήπεδα εδώ είναι πολυμορφικά και φιλοξενούν όλα τα αθλήματα που μπορούν να διεξαχθούν σε κλειστό χώρο. Το σημαντικό, επίσης έχει να κάνει με το ότι κάθε ομάδα αντιπροσωπεύει μια πόλη. Από ‘κει και πέρα, οι ξένοι στο ρόστερ είναι δυο. Τα τελευταία δυο χρόνια, μάλιστα συμμετέχουμε στο νεοσύστατο διεθνές πρωτάθλημα της FIBA, ένα νέο και πρωτοποριακό τουρνουά, το WASL (West Asia Super League). Σε αυτό αγωνίζονται 18 ομάδες που χωρίζονται σε δυο ζώνες. Υπάρχουν ομάδες από τη Σιγκαπούρη, τη Μαλαισία, το Κουβέιτ, γενικώς τη Μέση Ανατολή, την Ινδία και το Καζακστάν. Επίσης, η β’ κατηγορία στη Σαουδική Αραβία λειτουργεί σαν φυτώριο. Είναι μια ανταγωνιστική λίγκα, θα έλεγα εφάμιλλη της Α2 στην Ελλάδα, με ντόπιους παίκτες που ανά τακτά διαστήματα παίρνουν μεταγραφή στις καλύτερες ομάδες.

Αναφορικά στην Αλ Χιλάλ, το project εδώ έχει να κάνει και με τις μικρές ηλικίες. Στις Ακαδημίες μας υπάρχουν περισσότερα από 250-300 παιδιά ενώ ακόμη και τα παιδικοεφηβικά τμήματα μπαίνουν σε μια ειδική κατηγορία και στο τέλος της χρονιάς, πριμοδοτούνται από το Κράτος, ανάλογα με την πορεία και τις επιτυχίες τους. Το ίδιο ισχύει με την πρώτη ομάδα. Για το πρωτάθλημα που η Αλ Χιλάλ κατέκτησε πέρσι, πήρε χρήματα από το Υπουργείο των Σπορ που καλύπτουν τα έξοδά της για τα επόμενα τρία χρόνια»!

Στη Μεδίνα με ιδιωτικό αεροπλάνο για τον τελικό

Σε προσωπικό επίπεδο, πώς βιώνετε αυτή την ξεχωριστή από κάθε άποψη εμπειρία;

«Αισθάνομαι πολύ καλά εδώ, ειδικά μετά το νταμπλ και έχω άψογες σχέσεις με όλους. Για να καταλάβετε τη μεγάλη έκταση της επιτυχίας… Ο πρόεδρος της Αλ Χιλάλ δεν είχε πάει ποτέ σε αγώνα μπάσκετ όμως πήρε το ιδιωτικό του αεροπλάνο και ήλθε στη Μεδίνα για τον τελικό του Κυπέλλου! Γιορτάσαμε όλοι μαζί σε έναν ιδιωτικό κήπο, το πανηγυρίσαμε δεόντως. Επίσης, η άνοδος του μπάσκετ φαίνεται στα social media. Το Twitter στη Σαουδική Αραβία είναι πολύ διαδεδομένο. Ακόμα και ο Βασιλιάς νομοθετεί μέσω Twitter! Ξεκινήσαμε με 150-200 followers και πλέον ξεπεράσαμε τους 250.000! Υπάρχει ένας οργασμός στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που σχετίζεται με αυτό που αναφέραμε προηγουμένως. Ότι, δηλαδή οι Σαουδάραβες είναι άνθρωποι που τους αρέσει η επιτυχία. Δεν μπορούν να συμβιβαστούν με την ήττα.

Είτε θα χαρούν πολύ, είτε θα απογοητευτούν πολύ. Και θέλουν τα πάντα να γίνονται γρήγορα! Ήταν ένα κομμάτι που έπρεπε να δουλέψουμε πολύ. Οι παίκτες είναι οι πιο σημαντικοί παράγοντες ενός παιχνιδιού… Στον πρώτο αγώνα που δώσαμε χάναμε κάποια στιγμή για 5 πόντους… Σε όλο το γήπεδο ήταν λες και χάσαμε το παιχνίδι! Ενώ ήμασταν ακόμα στο έβδομο λεπτό. Φέτος ανέλαβα επίσης χρέη τεχνικού διευθυντή σε όλο το μπάσκετ. Έπειτα από την περσινή κατάκτηση του double, η Αλ Χιλάλ με φώναξε και συμφωνήσαμε να κάνουμε αναδιάρθρωση δυναμικού, προπονητών και στόχων για την ανάπτυξη του μπάσκετ. Για πρώτη φορά, λοιπόν η Χιλάλ δημιούργησε ομάδα Γυναικών! Έφερα Έλληνα προπονητή, τον Σίμο Συρόπουλο, με μεγάλη εμπειρία στην Ελλάδα. Ουσιαστικά, βρίσκεται… μια ζωή στο μπάσκετ Γυναικών. Υπάρχει, επίσης ο Χρήστος Τσίμπος στο εφηβικό ενώ βοηθός μου στην πρώτη ομάδα είναι ο Τάσος Στουγιαννούδης. Φτιάξαμε, λοιπόν την ελληνική παροικία μας, δουλεύουμε πολύ καλά και είναι όλοι ευχαριστημένοι»

Δουλέψατε για τελευταία φορά στην Ελλάδα το 2009-10, στον Ερμή Λαγκαδά. Έκτοτε συνεχίζετε στο εξωτερικό, κοουτσάροντας σε τρεις ηπείρους και πέντε χώρες. Ήταν κάτι που επιδιώξατε ή απλώς… έτυχε;

«Η πρώτη φορά που δούλεψα στο εξωτερικό ήταν το 2005, όταν πήγα στα Σκόπια για να κοουτσάρω στην Στρούμιτσα. Μετά έφυγα στην Κύπρο. Γύρισα για ένα διάστημα στην Ελλάδα, αρχικώς για τη ΜΕΝΤ και μετά για τον Ερμή Λαγκαδά. Έκτοτε κοουτσάρω στο εξωτερικό. Για μένα, το μπάσκετ είναι το ίδιο. Είτε δουλεύω στην Ελλάδα, είτε στο… Σουδάν, είτε τώρα στη Σαουδική Αραβία. Είναι ένα και το αυτό. Αν σου δίνουν τις σωστές προϋποθέσεις για να δουλέψεις, υπογράφεις το συμβόλαιό σου και πηγαίνεις να εργαστείς. Η αγάπη μου για το μπάσκετ είναι πάνω απ’ όλα. Από μικρό παιδάκι είμαι μέσα στα γήπεδα, οικογενειακώς, μαζί με τον αδελφό μου. Παίξαμε πάρα πολλά χρόνια και μετά ο καθένας πήρε τον δρόμο του. Ο Στέλιος εκείνον του διαιτητή και εγώ του προπονητή. Τώρα γιατί δεν έχω δουλέψει στην Ελλάδα όλα αυτά τα χρόνια; Ας ερωτηθούν οι ομάδες που δεν μου έδωσαν κανένα δικαίωμα να δουλέψω. Δεν είχα κανένα πρόβλημα να κοουτσάρω στην Ελλάδα, προς Θεού! Απλώς, οι προτάσεις που προέκυψαν ήλθαν από το εξωτερικό και τις αποδέχτηκα χωρίς κανένα πρόβλημα. Δεν έριξα ποτέ μαύρη πέτρα στην Ελλάδα. Ίσα-ίσα… Δουλεύοντας στο εξωτερικό, χάνω στιγμές που δεν επιστρέφουν. Το πιο σημαντικό πράγμα στη ζωή μου είναι η οικογένεια μου, την οποία αναγκάζομαι να αποχωρίζομαι. Δεν θα μπορούσα να κάνω τίποτα αν δεν είχα τη στήριξη και τη συμπαράσταση της οικογένειάς μου. Η γυναίκα μου είναι το απόλυτο στήριγμά μου, τα παιδιά μου, ο αδελφός μου… Γενικώς οι άνθρωποι που με αγαπάνε και τους αγαπώ. Υπάρχουν δυσκολίες όμως δεν θα πω όχι… Θέλω να δουλέψω. Είτε η πρόταση έλθει από την Ελλάδα, είτε από την Κίνα, δεν έχω πρόβλημα».

Υπάρχουν ιστορίες που θυμάστε πιο έντονα από όλες αυτές τις χώρες; Που θα κουβαλάτε μαζί σας όσα χρόνια και αν περάσουν;

«Η πιο ιδιαίτερη ιστορία που θυμάμαι συνέβη στα Σκόπια, όταν ήμουν προπονητής στη Στρούμιτσα. Για να πάω από το σπίτι μου στο γήπεδο έπρεπε να περάσω από ένα μεγάλο πάρκο. Μιλάμε για 500-700 μέτρα απόσταση. Ένα απόγευμα, λοιπόν που πήγαινα για προπόνηση, σιγοτραγουδούσα ένα δημοτικό τραγούδι, την "κυρά δασκάλα". Τότε με πλησίασε ένα γεροντάκι. Ήταν πολύ φοβισμένος και σχεδόν ψιθυριστά, με ρώτησε: "Έλληνας είσαι"; Του απάντησα ναι. "Κι εγώ, Έλληνας είμαι", μου είπε. "Γιατί δεν μιλάτε πιο δυνατά;" τον ξαναρώτησα. Μου απάντησε με φωνή που έτρεμε: "Εδώ ζω, είμαι πολλά χρόνια εδώ. Ήλθα τότε που έγιναν άσχημα πράγματα στην πατρίδα. Δεν θέλω να γυρίσω στην Ελλάδα... Με διώξανε. Δεν θέλω να τη δω ξανά"! Τον πήρα τον άνθρωπο και πήγαμε να πιούμε έναν καφέ. Ήταν ο καρδιολόγος της περιοχής, Θεσσαλονικιός που έφυγε από την Ελλάδα στα χρόνια του Εμφυλίου. Όταν είπα στον σερβιτόρο πως ό,τι καφέ πίνει από εδώ και πέρα θα είναι από εμένα, όσο καιρό είμαι εδώ, τον είδα να βάζει τα κλάματα! "Μα έχει αλλάξει τόσο η Ελλάδα;" κατάφερε να ψελλίσει. Του είπα, λοιπόν πως φυσικά και έχει αλλάξει! Εκείνα τα χρόνια έχουν περάσει ανεπιστρεπτί. Χάθηκαν οικογένειες, φίλοι, αδέλφια… Όλα αυτά έχουν τελειώσει. Η πατρίδα μας αγκαλιάζει όλο τον κόσμο. Μπορώ να πω ότι συγκινήθηκα και εγώ πάρα πολύ. Άρχισε να κλαίει και κάθε μέρα με περίμενε στο ίδιο σημείο να πιούμε μαζί τον καφέ μας και να του λέω ιστορίες. Την επόμενη φορά που γύρισα στα Σκόπια πηγαίνοντας σε μια άλλη ομάδα, τον αναζήτησα αλλά είχε πεθάνει…».

Προσευχή με κόκκαλα από κοτόπουλο

«Μια άλλη ιστορία που έχω να θυμάμαι συνέβη στην Κίνα, όταν δούλεψα στη Σιτσουάν. Ο διερμηνέας μου ήταν Μουσουλμάνος και μου εξήγησε από την πρώτη στιγμή: "Κόουτς, να ξέρεις, όλοι στην ομάδα είναι άθεοι". Μια μέρα, λοιπόν ενώ πηγαίναμε στο γήπεδο, είδα έναν παίκτη μου που είχε μαζί του κάτι κόκκαλα από κοτόπουλο. Τον είδα, μάλιστα να κάθεται σε στάση προσευχής. Μου εξήγησε πως: "Αυτά είναι τα πιστεύω μου! Αυτό μου δίνει δύναμη και παίζω τόσο καλά"! Μου έκανε τρομερή εντύπωση το πώς χειριζόταν όλη αυτή την… ιεροτελεστία. Διότι ήταν μια ιεροτελεστία για εκείνον. Επίσης, στην Κίνα δεν είδα ποτέ μου άνθρωπο να μην είναι χαμογελαστός. Έξω καρδιά που λέμε! Αυτό το χαμόγελο είναι πλέον ένα βίωμα. Πέρασαν μεγάλες δυσκολίες σαν λαός και το χαμόγελο είναι που τους κρατάει στη ζωή. Όσον αφορά το φαγητό, οι Κινέζοι τρώνε στις 12 το μεσημέρι και στις 6 το απόγεμα. Το τηρούν ευλαβικά. Ο Κινέζος πάει στον πόλεμο πρώτα με την καραβάνα του και μετά με το όπλο του. Είναι νόμος αυτό! Και φυσικά, τρώνε σαν… πουλάκια. Δεν τρώνε σαν Έλληνες (γέλια)! Επίσης, δεν ακουμπάνε ποτέ τα δυο… άκρα, τη ζάχαρη και το αλάτι. Καθόλου! Γι’ αυτό είναι όλοι σαν βελόνες.

Ήταν επίσης η χώρα που έζησα τη μεγαλύτερη πίεση. Η Σιτσουάν ήταν μια ομάδα που τερμάτιζε συνέχεια στις θέσεις 7-8-9. Όταν, πήγα λοιπόν, μού είπαν ότι πάμε για πρωτάθλημα! Ήμουν τελείως μόνος, είχα Κινέζους συνεργάτες και το μόνο… αγγλικό που ήξερε ο βοηθός μου ήταν "let’s go". Τίποτα άλλο! Στην Κίνα έχασα 22 κιλά, το δεξί μου φρύδι και μια τούφα μαλλί πάνω από το δεξί μου αυτί! Όλα αυτά από την πίεση. Ήταν και το φαγητό πολύ κακό. Ώσπου έπειτα από 5-6 μέρες ανακάλυψα ένα ιταλικό εστιατόριο και μπόρεσα και βρήκα λίγο την υγειά μου».

Αντί επιλόγου…

«Έχω πολλά κειμήλια από κάθε χώρα, τα έχω όλα τακτοποιημένα. Καθένα εξ αυτών είναι και μια ιστορία. Το μεγαλύτερο κέρδος για εμένα είναι αυτό που έλεγε ο συγχωρεμένος ο πατέρας μου. Κάνε φίλο και άστονα… Πολύ σοφή κουβέντα. Έχω κάνει πάρα πολλούς φίλους και αυτό είναι που μένει. Ούτε τα πρωταθλήματα, ούτε τα Κύπελλα. Αυτό που μένει στο τέλος της ημέρας είναι οι ανθρώπινες σχέσεις. Σίγουρα, η δουλειά μας είναι τέτοια που όλοι θα θέλαμε να είμαστε δίπλα στο σπίτι μας όμως υπάρχουν κάποιοι άλλοι παράγοντες που σε αναγκάζουν να φύγεις. Φτάσαμε στο σημείο οι προπονητές να είναι οι πιο αναλώσιμοι παράγοντες στο μπάσκετ. Κάποτε θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι ο Έλληνας προπονητής έχει αρχές, γνώση και στόχους. Και υπάρχουν πάρα πολλοί καλοί Έλληνες προπονητές, πιστέψτε με… Δεν μιλάω μόνο για αυτούς που φαίνονται. Αλλά και για τις χαμηλές κατηγορίες. Παιδιά που αν τους στηρίξεις, θα σου δώσουν πάρα πολλά πράγματα. Δεν πρέπει να κοουτσάρεις και να νιώθεις πως είσαι με την πλάτη στον τοίχο! Αυτό θα πρέπει να σταματήσει».

Cover photo: Χρήστος Ζωίδης