STORIES

Κουέντιν Ταραντίνο: Να είσαι άνετος…

Εν αρχή ην… το κοστούμι! [σ.σ ακούγεται αντιδραστική φωνή και οι απαντήσεις σε αυτή] Μα, κινηματογραφικό δεν είναι αυτό το πορτρέτο; Σε γενικές, ειδικές, ίσιες, τεθλασμένες, μπερδεμένες, τυχαίες, γραμμές, ναι. Το χρώμα του ενδύματος να είναι μαύρο παρακαλώ. Άντε πάλι… Άρθρο για τις (διαχρονικές) τάσεις της μόδας γράφουμε ή για έναν από τους σημαντικότερους δημιουργούς της 7ης Τέχνης; Αδιαφορώ και συνεχίζω. [σ.σ από δω και πέρα μονόλογος] Τα υποδήματα λουστραρισμένα και στο ίδιο χρώμα. Γραβάτα υποχρεωτική, σκούρο χρώμα κατά προτίμηση. Πουκάμισο, ή υποκάμισο, όπως έλεγαν οι «πεφωτισμένοι» εντυπωσιοθήρες, λευκό. Δύο πραγματάκια ακόμη και τελειώσαμε με τα βασικά. Η μουσική και το ύφος, ξέρετε αυτό που λέμε στο χωριό μας attitude. Το πρώτο. Πώς είναι η κλασική, άκρως διεισδυτική, μελωδία, το βελούδινο άγγιγμα του πιάνου, το σπαραχτικό στρίγκλισμα του βιολιού και το ανάλαφρο τσίμπημα της άρπας; Ε, καμία σχέση! Εδώ το μουσικό θέμα σε ξεσηκώνει, σε αναστατώνει, σε αιχμαλωτίζει και σου ρίχνει τη σκόνη της μονομαχίας! Το δεύτερο. Όταν κοιτάς τον απέναντι να είσαι άνετος, όχι χαλαρός. Ξέρεις, να δείχνεις και να είσαι σίγουρος, όχι απροετοίμαστος. Να είσαι αυτός που θα πλακωθεί ακόμη και με τον Θεό τον ίδιο! Ναι, η ανόθευτη ασέβεια είναι προτιμότερη από τον χυδαίο καθωσπρεπισμό. Αυτά. Το πορτρέτο είναι -σχεδόν- έτοιμο. Α, και στο τέλος αφήστε το σωστό φιλοδώρημα στον έναν και μοναδικό Κουέντιν Ταραντίνο. Ο άνθρωπος σερβίρει ταινιάρες, ατόφια ψυχαγωγία. [οι φωτογραφίες από imdb]

Το τυχαίο -ανατρεπτικό δηλαδή- του ταιριάζει

Και αφού τακτοποιήσαμε το ενδυματολογικό, πάμε και στη γλώσσα της εικόνας. Όχι, δεν θα κάνουμε εδώ τεχνική ανάλυση. Το έχουμε φροντίσει κι αυτό, αλλά στην ενότητα που ακολουθεί. Εδώ θα αναδείξουμε την επικοινωνία του Ταραντίνο με άλλους καλλιτέχνες. Αν, λοιπόν, αυτός πιάνει την κάμερα, ο Banksy πιάνει το σπρέι. Ναι, ο γνωστός, αυτός που κάνει στον δρόμο τέχνη, αυτός που κάνει τον δρόμο πεδίο της τέχνης του. Το γκρίζο της πόλης, οι φθαρμένοι τοίχοι γίνονται καμβάς για την κίνηση που ορίζει το ακροφύσιό του. Ο δημιουργός-αίνιγμα ακυρώνει τη βία της ασχήμιας ακολουθώντας τους δικούς του κανόνες. Κάτι ανάλογο κάνει και ο Ταραντίνο. Σκεφτείτε το και πείτε αν κάνουμε λάθος. Κι αν πιάνει την πένα για να γράψει σενάριο, ο Μπουκόφσκι πιάνει το περιθώριο και το κάνει μύθο, ιστορία, τέχνη και ανοιχτή πληγή που σε έλκει αντί να σε απωθεί. Ε, ο κινηματογραφιστής μας από την αφάνεια ξεκίνησε (αναπόφευκτο) και με τον τρόπο του προέταξε το δικό του περιθώριο. Κι αν η κοινωνική/ιστορική/πολιτισμική του παρατήρηση γίνεται με θράσος και αγένεια, τότε κατηγορήστε και τον Μπάροουζ, το θέατρο του Παραλόγου και τον Νικόλα Άσιμο! Μην παραξενεύεστε. Τίποτα δεν γίνεται στην τύχη και το τυχαίο -το ανατρεπτικό δηλαδή- ταιριάζει στον Ταραντίνο. Γιατί, αν εσείς είστε μια φορά σοβαροί, αυτός είναι δύο. Καταλάβετε; (κλείσιμο ματιού).

Τεχνική ανάλυση (συνοπτική)

Ο Ταραντίνο ανήκει στους δημιουργούς που ελέγχουν απόλυτα τη δουλειά τους. Και πώς αλλιώς όταν είναι σκηνοθέτης, σεναριογράφος, παραγωγός. Έχει σημασία αυτός ο συγκεντρωτισμός, μια και χαρακτηρίζει τους “Auteur”. Συνεπώς, ό,τι έχετε δει απ’ αυτόν είναι αυτός! Ο ίδιος χρεώνεται την επιτυχία και την αποτυχία και δεν ισχύει για όλους τους κινηματογραφιστές αυτό. Ο Ταραντίνο ή θα σημειώσει καλλιτεχνικό θρίαμβο ή θα προκαλέσει αμηχανία και σύγχυση στο κοινό. Οι ταινίες του είναι σαγηνευτικές και αυτό γιατί ξέρει να ενσωματώνει σε αυτές την ποπ κουλτούρα, το μαύρο χιούμορ, τη μη γραμμική αφήγηση, τις μικρές, αναπάντεχες, εμφανίσεις διάσημων ηθοποιών (cameos) και φυσικά τη βωμολοχία.
Τι γεμίζει, όμως, το δημιουργικό περίγραμμα του Ταραντίνο; Πρώτα απ’ όλα η απρόβλεπτη πλοκή. Παράδειγμα. Παρακολουθείς την εναρκτήρια σκηνή στο Django: ο Τιμωρός. Ενώ κυλάνε όλα ήρεμα, η ιστορία αναπτύσσεται αρμονικά, ξαφνικά οι ταχύτητες αλλάζουν και βλέπεις να δέχεται σφαίρα στο κεφάλι ο δουλέμπορος και το άλογό του! Αυτές οι δραματικές ανατροπές είναι χαρακτηριστικό σημάδι πως βλέπεις ταινία Ταραντίνο. Εκεί που το κοινό νομίζει ότι θα ακολουθηθούν οι προκαθορισμένες γραμμές, έρχεται το αναπάντεχο και το διαψεύδει. Σε αυτό το πλαίσιο -του ξαφνιάσματος- εντάσσονται και οι μουσικές επιλογές του. Τις χρησιμοποιεί για να ενισχύει τη νέα, φρέσκια, προοπτική της ιστορίας. Ακούς και αναρωτιέσαι αν σκόπιμα διαλέγει τα «λάθος» κομμάτια για τις «λάθος» σκηνές. Στην ουσία, όμως, δεν υπάρχει τίποτα παράταιρο. Παράδειγμα νούμερο δύο. Σε μία από τις τελευταίες μονομαχίες στο Django, ακούμε το χιπ-χοπ κομμάτι «Unchained» (μίξη 2Pac, Τζέιμς Μπράουν). Και ενώ όλο αυτό (το συγκεκριμένο τραγούδι) φαίνεται ανάρμοστο, στο τέλος λειτουργεί! Κλασικός Ταραντίνο, όπως και ο τρόπος που στήνει τους διαλόγους. Η συμμετοχή του θεατή στο διαλογικό κομμάτι δεν αρκεί. Σε κάθε ταινία ζητά, με τον τρόπο του, από το κοινό να μαντεύει την εξέλιξη του διαλόγου. Και δεν είναι μόνο αυτό. Το διαλογικό ύφος χρησιμοποιείται ως εφαλτήριο για μετάβαση σε πιο ελκυστική σκηνή. Ο Ταραντίνο έχει την ικανότητα να δημιουργεί καταστάσεις που ανατρέπονται ξαφνικά και ή σε κάνουν να γελάς ή σε τρομάζουν. Παράδειγμα νούμερο τρία. Στο Kill Bill: Volume 1, στο ξεκίνημα του έργου, η «νύφη» (Ούμα Θέρμαν) μονομαχεί με τη «Vernita Green» (Viviva A. Fox) στο σαλόνι της δεύτερης. Ο χώρος έχει διαλυθεί. Η κόρη της «V. Green» μπαίνει στο δωμάτιο και η μαμά της της λέει ότι για τις ζημιές ευθύνεται ο σκύλος τους που τρελάθηκε! Το αστείο, όμως, δεν είναι εδώ. Αυτό έρχεται όταν οι δύο γυναίκες-εχθροί κάνουν διάλειμμα για να πιούν τσάι! Ε, αυτό είναι κάτι που δεν το περιμένεις. Κλασικός Ταραντίνο (ξανά). Και ερχόμαστε στην υπερβολή και την αντίθεση, πυρηνικά στοιχεία στην καλλιτεχνική δημιουργία του εν λόγω. Γι’ αυτόν, όλα μπορούν να μπουν κάτω από τον μεγεθυντικό φακό της υπερβολής. Αφορά κυρίως τους χαρακτήρες και μπορεί να είναι τα νύχια, τα φρύδια, τα ρούχα, οτιδήποτε έχει να κάνει με υποστηρικτικό υλικό. Ο Ταραντίνο θέλει τα μυθοπλαστικά πρόσωπα να ξεχωρίζουν, να φορούν ένα σύνολο σήμα κατατεθέν. Με αυτόν τον τρόπο εξάπτει την περιέργεια του θεατή όσον αφορά τη σημασία του ήρωα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Ούμα Θέρμαν στο Kill Bill με την κίτρινη, φωτεινή, φόρμα και μηχανή. Στο Reservoir Dogs η συμμορία φορά μαύρα κοστούμια εκτός από τους Κρις Πεν, Λώρενς Τίρνι. Εδώ, υπάρχει αντίθεση μέσα στους ηθοποιούς κι αν σκεφτείτε λίγο τις ταινίες του, πάντα συμβαίνει αυτό. Κλασικός Ταραντίνο (ξανά και ξανά). Το χρώμα στις σκηνές των ταινιών του δεν επιλέγεται τυχαία. Μέσα απ’ αυτό πυροδοτεί το συναίσθημα, φτιάχνει ατμόσφαιρα, ενισχύει το πάθος και την ενέργεια. Το καναρινί στο Kill Bill, το έντονο κόκκινο στο Inglorious Bastards και το μπλε ρουά στο Django εντάσσονται σε αυτό το πλαίσιο. Το τελευταίο σημάδι που ορίζει την κινηματογραφική ταυτότητα του Ταραντίνο βρίσκεται στο μοντάζ. Αυτή η κρίσιμη διαδικασία αξιοποιείται για να δημιουργήσει ο σκηνοθέτης στον θεατή προσμονή και φόβο. Στο Pulp Fiction η Ούμα Θέρμαν (Mia) πεθαίνει από υπερβολική δόση ναρκωτικών. Ο Τζον Τραβόλτα (Βίνσεντ) δεν μπορεί να το αφήσει να συμβεί μπροστά του. Και τι κάνει ο Ταραντίνο; «Τεντώνει» τη δράση στη σκηνή που της παρέχει ένεση αδρεναλίνης.

Οι αγαπημένες μας ταινίες Ταραντίνο

Ο Κουέντιν Ταραντίνο μας έφερε πιο κοντά στην κινηματογραφική τέχνη. Και το έκανε χωρίς να αποστασιοποιείται ο ίδιος. Μεγάλος δημιουργός, αναμφίβολα, αλλά είναι κι αυτός με τον οποίο σίγουρα θα θέλαμε να δούμε μια ταινία. Να αράξουμε, να πιούμε τις μπίρες μας και να χαθούμε στην οθόνη του σινεμά. Η αίσθηση του οικείου, του ταπεινού και του αποδεκτά αλαζονικού, είναι αυτό που εισπράττουμε. Ο Ταραντίνο είναι ο μεγάλος καταφερτζής του κινηματογράφου, είναι αυτός που αξίζει να κάθεται με τη νεολαία και αυτός που σέβεται αλλά και τρολάρει τις προηγούμενες γενιές. Με τη βοήθεια του «Variety» καταλήξαμε στις αγαπημένες μας ταινίες Ταραντίνο. Ιδού:

«Οι μισητοί οκτώ» (2015)
Η ταινία φαίνεται να παραπλανά το κοινό, σε κάνει να πιστεύεις ότι δεν ανήκει στη φιλμογραφία του Ταραντίνο. Η αργόσυρτη πορεία δείχνει ότι πάμε για δυσνόητο δράμα. Την κατάλληλη στιγμή, αφηγηματικά, οι ταξιδιώτες φτάνουν σε μια καλύβα στη μέση του πουθενά. Από το σημείο αυτό και μετά έχουμε μια παραλλαγή των «Δέκα Μικρών Ινδιάνων», επιλογή περισσότερο μοχθηρή παρά έξυπνη. Βραβευμένη με Όσκαρ Μουσικής για τον μαέστρο Ένιο Μορικόνε.

«Kill Bill: Volume 2» (2004)
Η αφθονία συναρπαστικών, διασκεδαστικών, σκηνών απουσιάζει. Παρ’ όλα αυτά, οι μονομαχίες με της Νύφης με τους Μπαντ (Μάικ Μάντσεν), Ελ (Ντάριλ Χάνα) είναι αξιομνημόνευτες. Η πλοκή κορυφώνεται μέσα από την «τεχνική των πέντε σημείων» (το χτύπημα που δίδαξε ο Πάι Μέι στη νύφη). Και μπορεί να χάνεται κάπως ο ρυθμός, ωστόσο ο χαρακτήρας της Ούμα Θέρμαν αποκτά κι άλλες διαστάσεις.

«Django Unchained» (2012)
Όταν ο Ταραντίνο αποφασίζει να πει την Ιστορία αλλιώς! Ο μαύρος σκλάβος εκδικείται για όσα πέρασε από τους λευκούς εκμεταλλευτές και η δράση δεν σταματά μέχρι το φινάλε. Εξαιρετική ερμηνεία από τον Τζέιμι Φοξ. Ίσως η πιο πολιτική ταινία που έχει κάνει.

«Kill Bill: Volume 1» (2003)
Η Ούμα Θέρμαν με την κίτρινη, καναρινί, φόρμα. Τα κίτρινα αθλητικά παπούτσια. Η μονομαχία στο κλαμπ που θύμισε αυτές του Μπρους Λι. Οι αναφορές σε φιλμ κουνγκ φου, δράσης-εγκλήματος, μάνγκα έδωσαν το πολύχρωμο, εκρηκτικό, αποτέλεσμα. Αυτή την ταινία τη βλέπουν άντρες, γυναίκες, νέοι και νέες. Σημείο αναφοράς στην ποπ κουλτούρα.

«Reservoir Dogs» (1992)
Από δω ξεκίνησαν όλα! Ο Ταραντίνο εισβάλλει στη βιομηχανία του θεάματος με ορμή, πονηρή ματιά και νέα γλώσσα. Οι χαρακτήρες κλασικοί. Τα ονόματα-χρώματα. Η εναρκτήρια σκηνή όπου γίνεται ανάλυση στο τραγούδι «Like a Virgin», της Μαντόνα! Ο χορός του Μάικ Μάντσεν. Οι διάλογοι. Η ταινία τρυπώνει στο μυαλό του θεατή και μένει για πάντα.

«Pulp Fiction» (1994)
Εκεί που λες δεν μπορεί να γίνει καλύτερο (Reservoir Dogs), γίνεται τέλειο! Δεν υπάρχει θεατής που είδε αυτή την ταινία και δεν είπε πόσο θα ήθελα να είμαι κομμάτι της. Η προσωπικότητα του Ταραντίνο βρίσκεται σε κάθε πλάνο, σε κάθε γωνία του φακού, σε κάθε μουσική στιγμή. Εξαιρετικό στυλιζαρισμένο, σπιντάτο από την αρχή ως το τέλος, ο ορισμός της απενοχοποίησης.