Φερνάντο Σάντος: Ένας αγέρωχος δάσκαλος που καθήλωσε την Ευρώπη

Ο άρρηκτος δεσμός του Φερνάντο Σάντος με την Ελλάδα έχει τις ρίζες του πίσω στις αρχές της χιλιετίας και κρατάει για ολόκληρο τον 21ο αιώνα. Από το καλοκαίρι του 2001 δηλαδή όταν ανέλαβε για πρώτη φορά την ΑΕΚ, την οποία έφερε μια ανάσα μακριά από την κατάκτηση του πρωταθλήματος στην πρώτη του χρονιά στον πάγκο. Παρά το γεγονός πως η Ένωση εκείνη την περίοδο ταλαιπωρείται από οικονομικά και διοικητικά προβλήματα, ο Πορτογάλος καταφέρνει να ενορχηστρώσει μια σπουδαία ομάδα εντός του αγωνιστικού χώρου, η οποία από αουτσάιντερ μετατρέπεται σιγά - σιγά σε φαβορί.

Η ήττα βέβαια από τον Ολυμπιακό στο ΟΑΚΑ με 4-3 στην προτελευταία αγωνιστική χαρίζει στους ερυθρόλευκους τον τίτλο, με την ΑΕΚ να τερματίζει ισόβαθμη με την ομάδα του Πειραιά αλλά να υστερεί στην διαφορά των γκολ. Η χρονιά ωστόσο για τους Κιτρινόμαυρους και τον Σάντος δεν ολοκληρώνεται με πλήρη απογοήτευση, μιας και ο Πορτογάλος καταφέρνει να οδηγήσει το κλαμπ στην κατάκτηση του Κυπέλλου και να αποχωρήσει με ψηλά το κεφάλι.

Επόμενος σταθμός για τον Φερνάντο Σάντος ήταν ο Παναθηναϊκός, σε μια συνεργασία ωστόσο που κράτησε μόλις για τέσσερις μήνες. Η τραγική εκκίνηση στο πρωτάθλημα και οι τρεις ήττες σε ισάριθμες αγωνιστικές από ΠΑΟΚ, Προοδευτική και ΑΕΚ σήμαναν μια γρήγορη και απογοητευτική θητεία για τον Πορτογάλο προπονητή στον πάγκο του τριφυλλιού, με τη βαριά ήττα με 4-1 στην Τούμπα να αποτελεί τη σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι.

Η απομάκρυνσή του από τον Παναθηναϊκό μάλιστα οδήγησε παράλληλα και στο πρώτο του... διάλειμμα από το ελληνικό ποδόσφαιρο, καθώς το 2003 αποφάσισε να επιστρέψει στην πατρίδα του για χάρη της Σπόρτινγκ Λισαβόνας. Μετά από ένα χρόνο παραμονής ωστόσο στην πορτογαλική πρωτεύουσα, η ΑΕΚ τον καλεί ξανά για να γράψουν μαζί μια νέα ιστορία. Ο Πορτογάλος αποδέχεται την πρόταση και παραμένει στην Ένωση μέχρι το 2006, οδηγώντας τους κιτρινόμαυρους σε back-to-back παρουσίες στην πρώτη τριάδα του πρωταθλήματος. Το 2005 μάλιστα κερδίζει το βραβείο του κορυφαίου προπονητή της Super League, όμως και πάλι η συνεργασία τους δεν θα κρατήσει για πολύ.

Λίγο πριν το φινάλε της περιόδου 2005-2006 ανακοινώνει ξαφνικά πώς δεν σκοπεύει να παραμείνει στην Αθήνα και η νέα σεζόν τον βρίσκει στον πάγκο της Μπενφίκα. Στους Αετούς ο Σάντος θα παραμείνει για μια χρονιά, προτού αποφασίσει να δώσει και πάλι ελληνικό χρώμα στην καριέρα του. Η απόλυση του Γιώργου Παράσχου από τον πάγκο του ΠΑΟΚ μετά την πρεμιέρα του πρωταθλήματος το 2007 ανοίγει μια πόρτα επιστροφής στην Ελλάδα για τον Σάντος, ο οποίος δίνει τα χέρια με τον Ζαγοράκη και ταξιδεύει στη Θεσσαλονίκη.

Στον ελληνικό Βορρά τελικά μακροημέρευσε με σπουδαιότερο επίτευγμα την κατάληψη της δεύτερης θέσης τη σεζόν 2009-2010. Τρία χρόνια μετά την ανακοίνωσή του ωστόσο από τον ΠΑΟΚ, είχε έρθει πλέον η ώρα για ένα νέο κεφάλαιο στην καριέρα του...

Το μεγαλύτερο αποτύπωμα του Φερνάντο Σάντος στην Ελλάδα πάντως ήρθε μέσα από τη θητεία του στην Εθνική ομάδα. Αφού αποχώρησε από τον ΠΑΟΚ, ο Πορτογάλος προπονητής υπέγραψε διετές συμβόλαιο με την ΕΠΟ για να αναλάβει την γαλανόλευκη, διαδεχόμενος τον σπουδαίο Ότο Ρεχάγκελ. Το βάρος της ευθύνης για άλλους μπορεί να ήταν ασήκωτο, όμως ο Σάντος κατάφερε να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων.

Πρώτη του μεγάλη επιτυχία ήταν η πρόκριση στην τελική φάση του Euro 2012, με την Ελλάδα να περνάει με επιτυχία τη φάση των ομίλων, προτού αποκλειστεί τελικά στα προημιτελικά της διοργάνωσης. Το εμπόδιο της Γερμανίας άλλωστε αποδείχθηκε απροσπέλαστο, με τους ποδοσφαιριστές του Σάντος να δίνουν γενναία μάχη αλλά τελικά να γνωρίζουν την ήττα με 4-2 και να αποχαιρετούν τη διοργάνωση.

Με ψηλά το κεφάλι και με την περηφάνια για την προσπάθεια να φουσκώνει τα στήθη για την εντυπωσιακή πορεία στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα, η εθνική ομάδα στρέφει κατευθείαν το βλέμμα της στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 2014, κλειδώνοντας τελικά με επιτυχία τον πρωταρχικό στόχο και την πρόκριση στην τελική φάση της μεγαλύτερης ποδοσφαιρικής γιορτής.

Ο όμιλος απέναντι σε Κολομβία, Ιαπωνία και Ακτή Ελεφαντοστού μόνο απαγορευτικός δεν χαρακτηρίστηκε, παρά την απογοητευτική πρεμιέρα και την βαριά ήττα με 3-0 από τους Κολομβιανούς. Η λευκή ισοπαλία (0-0) απέναντι στην Ιαπωνία την επόμενη αγωνιστική μετέτρεψε σε τελικό το τελευταίο ματς των ομίλων απέναντι στην Ακτή Ελεφαντοστού, με την εθνική μας ομάδα τελικά να γράφει ιστορία.

Το εύστοχο χτύπημα πέναλτι του Σαμαρά στο φινάλε του αγώνα υπέγραψε τη νίκη - πρόκριση (2-1) της Ελλάδας, με τον Φερνάντο Σάντος να την οδηγεί για πρώτη φορά στην ιστορία της στους «16» ενός Μουντιάλ. Το παραμύθι της γαλανόλευκης ωστόσο τελείωσε απότομα, όταν η μεγάλη έκπληξη της διοργάνωσης της έβαλε φρένο στην πορεία της προς τα προημιτελικά.

Η Κόστα Ρίκα μπορεί να αποδείχθηκε κατώτερη αγωνιστικά από την Ελλάδα, όμως με ήρωα τον Κέιλορ Νάβας πήρε την πρόκριση στα πέναλτι και έριξε τίτλους τέλους τόσο στο ονειρικό ταξίδι των Ελλήνων, όσο και στη θητεία του Σάντος στο τιμόνι της Εθνικής.

Τα επιτεύγματά του στον πάγκο της Ελλάδας αναπόφευκτα τον έκαναν ξακουστό στην παγκόσμια ποδοσφαιρική σκηνή, με την Ομοσπονδία της Πορτογαλίας να του προσφέρει μια θέση στον πάγκο της χώρας του τον Σεπτέμβριο του 2014. Ο Σάντος δέχεται κι ο πρώτος στόχος του στο τιμόνι των Πορτογάλων είναι ξεκάθαρος: Το Euro του 2016.

Αν και πολλές φορές δέχθηκε κριτική για το αμυντικό του στυλ, στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα κατάφερε να επισφραγίσει τον ρόλο του ως αναμορφωτής της εθνικής ομάδας της πατρίδας του. Αφού προκρίθηκαν ως τρίτοι από τον όμιλό τους, οι Πορτογάλοι έφτασαν ως το τέλος της διαδρομής και νίκησαν με 1-0 τη Γαλλία των αστέρων στον μεγάλο τελικό για να κατακτήσουν για πρώτη φορά μια μεγάλη διοργάνωση.

Ο... προπονητής Κριστιάνο και το πάθος του δίπλα στον Σάντος στον τελικό αποτέλεσε τη viral στιγμή του Euro, με τον άλλοτε τεχνικό των ΑΕΚ, ΠΑΟΚ και Παναθηναϊκού να εξελίσσεται σε ένα από τα πιο αγαπητά πρόσωπα πίσω στην πατρίδα του. Οι κριτικές για το αγωνιστικό του στυλ εξαφανίστηκαν μέσα σε μια νύχτα, αν και η... γκρίνια επέστρεψε έστω και μερικώς μετά τον αποκλεισμό της Πορτογαλίας από τη φάση των «16» στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 2018.

Η κατάκτηση του Nations League ωστόσο έναν χρόνο αργότερα από την παρέα του Κριστιάνο Ρονάλντο αποτέλεσε ακόμα ένα παράσημο για τον Φερνάντο Σάντος, ο οποίος είχε κερδίσει το χειροκρότημα για την χρυσή εποχή της εθνικής ομάδας.

Κάθε καλό βέβαια κάποτε φτάνει στο τέλος του, με την Πορτογαλία του Σάντος να μην αποτελεί εξαίρεση. Το Μουντιάλ του Κατάρ εξελίχθηκε σε τόπο μαρτυρίου για τον έμπειρο τεχνικό, ο οποίος πέρα από τα αγωνιστικά ζητήματα, βρέθηκε και στο μάτι του κυκλώνα μετά τη ρήξη στις σχέσεις του με τον Κριστιάνο Ρονάλντο. Η έλλειψη σεβασμού που έδειξε ο CR7 προς τον προπονητή του κατά την αλλαγή του στον τελευταίο αγώνα των ομίλων απέναντι στη Νότια Κορέα οδήγησε στον παραγκωνισμό του στο επόμενο ματς απέναντι στην Ελβετία, με τα ΜΜΕ να κάνουν λόγο για χάσμα μεταξύ των δυο.

Ο αποκλεισμός στα προημιτελικά από το Μαρόκο τελικά σηματοδότησε και το τέλος του Σάντος από την Πορτογαλία, με τον ίδιο να αποχωρεί με φθαρμένη την εικόνα του αλλά και με μετάλλια στο λαιμό του για να μαρτυρούν την αλήθεια γύρω από την ιστορία του στον πάγκο της εθνικής ομάδας.

Καθ΄όλη τη διάρκεια της πλούσιας καριέρας του, εκείνο που τον χαρακτήριζε περισσότερο είναι η αγάπη του για την αμυντική προσήλωση. Ανέκαθεν άλλωστε ο Φερνάντο Σάντος δημιουργούσε πολύ συμπαγείς ομάδες, δυσκολοκατάβλητες, χωρίς φλύαρη κατοχή της μπάλας και με κύριο τρόπο επιθετικής έκφρασης το κάθετο και άμεσο παιχνίδι.

Η ποιότητα βέβαια κάθε ομάδας που προπόνησε ήταν άμεσα εξαρτημένη και από το υλικό που είχε στα χέρια του. Στην Εθνική ομάδα είχε στη διάθεσή του τρομερούς αμυντικούς και ουσιαστικά έστησε τη γαλανόλευκη με τέτοιο τρόπο ώστε να θυμίζει απόρθητο κάστρο. Μάστερ στο να κλείνει τους χώρους για τον αντίπαλο, ο Σάντος κατάφερε με ένα συντηρητικό πλάνο να οδηγήσει την Ελλάδα σε απάτητες κορυφές, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την παρουσία στους «16» του Μουντιάλ το 2014.

Στην Πορτογαλία βέβαια το αγωνιστικό του στυλ προκάλεσε ερωτηματικά σε αρκετό κόσμο, ο οποίος ωστόσο τον αποδέχθηκε πλήρως όταν αντίκρισε την δική του ομάδα να κατακτά την κορυφή της Ευρώπης το καλοκαίρι του 2016. Η τέχνη του αποτελέσματος θα έλεγαν οι περισσότεροι. Και πράγματι ο Σάντος θα μπορούσε να θεωρηθεί ένα είδος πραγματιστή στο ποδόσφαιρο.

Ήταν μινιμαλιστής στην προσέγγισή του, δεν είχε στόχο να εντυπωσιάσει. Το πλάνο του αφορούσε την εξόντωση των δυνατοτήτων του αντιπάλου και την εκμετάλλευση του κενού χώρου μέσω άμεσου και ταχύτατου transition. Απέναντι σε υποδεέστερους αντιπάλους βέβαια δεν έλειψαν και οι φορές που κυριάρχησε στο γήπεδο με τη μπάλα στα πόδια, όμως η αγωνιστική του ταυτότητα σμιλεύτηκε κυρίως γύρω από ένα πιο συντηρητικό μοντέλο.

Πλέον η μοίρα τον βρίσκει στα ηνία της εθνικής Πολωνίας κι αν το παρελθόν έχει φροντίσει να μας διδάξει κάτι, είναι πως εκείνος ο «αρχοντικός» τύπος έχει το... know how για να την μετατρέψει σε μια υπερφιλόδοξη, καλοκουρδισμένη μηχανή.