To γήπεδο δίπλα στη νεκρή ζώνη
«Τίποτα δεν κερδίζεται χωρίς θυσίες και ελευθερία. Δίχως αίμα». Αυτά είναι τα λόγια που αναγράφονται σε μια πινακίδα που βρίσκεται ακριβώς μπροστά από τα αναχώματα τα οποία χωρίζουν την ελεύθερη Λευκωσία από την κατεχόμενη. Μπροστά τους, υπάρχει ένα παγκάκι στο οποίο δεν κάθεται κανείς.
Εξαιτίας του άσχημου καιρού και της ισχυρής καταιγίδας που έπληξε την κυπριακή πρωτεύουσα πριν από μερικές ώρες, όλοι οι δρόμοι παράλληλα της νεκρής ζώνης είναι έρημοι. Το τοπίο, ίδιο κι απαράλλαχτο. Φράχτες, συρματοπλέγματα και κιγκλιδώματα που μετά βίας σου επιτρέπουν να δεις από την απέναντι πλευρά. Το μόνο που διακρίνεται είναι μερικά αρχοντικά που έχουν διαβρωθεί από το πέρασμα του χρόνου και έχουν καταληφθεί από τα φυτά εξαιτίας της εγκατάλειψης. Μοιάζει λες και ο χρόνος έχει παγώσει.
Μετά από αρκετά λεπτά περιπλάνησης φτάνω στην οδό Αθήνας. Το μάτι μου πέφτει απευθείας πάνω σε ένα βανάκι της Ειρηνευτικής Δύναμης των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο, το οποίο περνά με μεγάλη ταχύτητα και χάνεται στο βάθος του δρόμου. Μέσα σε αυτό βρίσκονται δύο στρατιώτες. Είναι και οι μόνοι που έχουν το δικαίωμα να βρίσκονται εκεί μετά την τουρκική εισβολή, το 1974. Στην Πράσινη Γραμμή, το όριο μεταξύ ελεύθερων και κατεχόμενων περιοχών της Κυπριακής Δημοκρατίας. Τη νεκρή ζώνη της τελευταίας διχοτομημένης πόλης της Ευρώπης.
«Το 1974 το μόνο ζωντανό κύτταρο της περιοχής ήταν τα γραφεία του Ορφέα. Οι άνθρωποι που ζούσαν εδώ, για να νιώθουν ασφάλεια, ήθελαν να βλέπουν ανοιχτό το φως του συλλόγου»
Μερικά μέτρα μακριά βρίσκεται το στρατιωτικό φυλάκιο της Κυπριακής Δημοκρατίας. Και ακριβώς κάτω από αυτό, το γήπεδο του Ορφέα Λευκωσίας, μιας από τις πιο ιστορικές ομάδες της Κύπρου. Η ιστορία της έχει αρκετά κοινά στοιχεία με εκείνα της Κύπρου.
«Η ομάδα ιδρύθηκε το 1948 από τον Κώστα Καλησπέρα, έναν από τους πιο επιφανείς και δραστήριους Λευκωσιάτες» εξηγεί ο Παύλος Εκτωρίδης, μέλος του συλλόγου. «Παλιότερα η έδρα του συλλόγου ήταν πιο βόρεια. Εκεί που σήμερα είναι κατεχόμενα. Από τη δεκαετία του 1960, όμως, και έπειτα μεταφέρθηκε εδώ και που είναι σήμερα. Όλα αυτά τα χρόνια, πριν γίνει ακόμη η τουρκική εισβολή στην Κύπρο, υπήρχαν έντονες διακοινοτικές διαμάχες εδώ μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Στον χώρο που βρισκόμαστε τώρα, στην οδό Αθήνας, έχουν γίνει πολύ μεγάλες μάχες» προσθέτει.
Οι μαρτυρίες του αποδίδονται και ιστορικά. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, κατά τη διάρκεια των διακοινοτικών ταραχών του 1963/64 σε ολόκληρη την Κύπρο, έχασαν τη ζωή τους συνολικά 538 άνθρωποι (364 Τουρκοκύπριοι και 174 Ελληνοκύπριοι). Η αναστάτωση στην οδό Αθήνας -αυτή που σήμερα καταλήγει στην Πράσινη Ζώνη- συνεχίστηκαν για αρκετά χρόνια ακόμη.
Η Αγγέλα Ιωάννου, η πρόεδρος της ομάδας και παράλληλα η μοναδική γυναίκα που κατέχει μια τέτοια θέση στην Κύπρο θυμάται πολύ καλά τις διηγήσεις των μεγαλυτέρων της. «Εκείνη την εποχή το μόνο ζωντανό κύτταρο της περιοχής ήταν τα γραφεία του συλλόγου. Οι άνθρωποι που ζούσαν εδώ, για να νιώθουν ασφάλεια, ήθελαν να βλέπουν ανοιχτό το φως του συλλόγου. Ήθελαν να ξέρουν πως υπάρχει ακόμη ζωή» εξηγεί.
Τα χρόνια πέρασαν, ωστόσο, τα σημάδια από την τουρκική εισβολή και τη διχοτόμηση του νησιού και της Λευκωσίας είναι ακόμη φανερά. Χαρακτηριστικό είναι πως η απόσταση μεταξύ του ελληνοκυπριακού φυλακίου και εκείνου των στρατιωτικών δυνάμεων στα κατεχόμενα είναι μικρότερη από 50 μέτρα. Αυτή η κατάσταση δεν θα μπορούσε να μην επηρεάσει και τη λειτουργία του συλλόγου, κατά τον κ. Εκτωρίδη.
«Η μπάλα πηγαίνει συχνά στη νεκρή ζώνη. Αν βρίσκεται κάτω από το φυλάκιο μπορούμε να πάμε και να την πάρουμε. Αν, όμως, πάει πιο μέσα, τη χάνουμε. Έχει έτσι κι αλλιώς υπάρχουν πολλά δέντρα και ακακίες. Θα ήταν πολύ δύσκολο να τις βρούμε» σημειώνει.
Ο μόνος τρόπος για να κοπεί η πορεία τους είναι να σκάσουν πάνω στα ενετικά τείχη που περιτριγυρίζουν το γήπεδο και το κάνουν να μοιάζει με κάστρο. Η ιστορία τους κρατά περισσότερα από 500 χρόνια, ενώ σύμφωνα με τους ιστορικούς, υπεύθυνοι για τη δημιουργία τους ήταν αρχικά οι Φράγκοι και ύστερα οι Ενετοί.
Έχουν κυκλικό σχήμα, περίμετρο τρία μίλια και συνολικά 11 προμαχώνες. Κατά την παράδοση, ο Ενετός μηχανικός που τα εμπνεύστηκε, έδωσε στους προμαχώνες τα ονόματα 11 οικείων του. Μπαρμπάρο, Μούλα, Τρίπολι, Νταβίλα, Κωνστάντζα, Ρόκκας, Καράφα, Ποδοκάτορο, Λορεντάνο, Φλάτρο, και Γκουερίνι. Το εντυπωσιακό είναι πως οι ονομασίες παραμένουν μέχρι σήμερα.
«Ο χώρος που βρίσκεται το γήπεδο τότε λειτουργούσε ως τάφρος. Μια μεγάλη άπλα δηλαδή, που την άφηναν έτσι οι Ενετοί για να επιτίθενται στους πολιορκητές που ήθελαν να μπουν στην παλιά πόλη. Σύμφωνα με τους ιστορικούς, το έδαφος εκείνη την εποχή πρέπει να ήταν πολύ πιο χαμηλά συγκριτικά με σήμερα» προσθέτει ο ίδιος.
Με το πέρασμα των χρόνων, ο χώρος πέρασε στη διαχείριση του Ορφέα που τον διαμόρφωσε κατάλληλα και τον μετέτρεψε σε γήπεδο ποδοσφαίρου. Όλοι από την ομάδα προστατεύουν τα τείχη σαν τα μάτια τους. Είναι, όπως, εξηγούν σημαντικό στοιχείο του γηπέδου και δεν θέλουν να το διαβρώσουν ούτε στο ελάχιστο. Την ίδια ώρα, βέβαια, οι παρεμβάσεις που μπορούν να γίνουν στο τερέν είναι περιορισμένες. Κι αυτό γιατί πριν από οποιαδήποτε εργασία στο γήπεδο, πρέπει να υπάρξει έγκριση από τις αρχαιολογικές υπηρεσίες της χώρας.
Η ώρα είναι περίπου 5 το απόγευμα και στην περιοχή έχει αρχίσει να μαζεύεται κόσμος. Όλοι τους έχουν φτάσει ως εκεί για να παρακολουθήσουν το τελευταίο εντός έδρας παιχνίδι μεταξύ του Ορφέα Λευκωσίας και της Ανόρθωσης Μουτταγιάκας. Ο περισσότερος κόσμος συγκεντρώνεται στην πλευρά των τειχών για να έχουν καλύτερη θέα. Στις εξέδρες βρίσκονται μόνο οι φιλοξενούμενοι που δεν είναι περισσότεροι από 100.
Το ματς αυτό είναι ζωής και θανάτου για τον Ορφέα, καθώς σε περίπτωση ισοπαλίας ή ήττας χάνει κάθε ελπίδα ανόδου στην τρίτη κατηγορία. Κανείς, βέβαια, δεν θα μπορούσε να πιστέψει πριν από μερικά χρόνια πως η ομάδα θα βρίσκεται σε αυτό το σημείο.
«Ο σύλλογος βρισκόταν παραδοσιακά μεταξύ της δεύτερης και τρίτης κατηγορίας. Έχουμε αγωνιστεί και στην πρώτη τέσσερις φορές. Το 2015, όμως, είχε φτάσει να παίζει στο αγροτικό (τοπικό), είχε τεράστια χρέη και ήταν μια ανάσα από τη διάλυση. Ο αδερφός μου, λοιπόν, που είναι φανατικός Ορφεΐτης, μου ζήτησε να ασχοληθώ με την ομάδα. Εγώ είχα μια εικόνα από το άθλημα, καθώς ο πατέρας μου ήταν ποδοσφαιριστής και για αρκετά χρόνια εργαζόταν στην Ομόνοια. Οπότε πήρα την απόφαση να το κάνω» επισημαίνει η πρόεδρος της ομάδας.
Όπως εξηγεί, βέβαια, στην αρχή ήταν δύσκολο τα υπόλοιπα μέλη του συλλόγου, και κυρίως οι άνδρες μεγαλύτερης ηλικίας, να δεχτούν πως μια γυναίκα θα μπει στο τιμόνι. «Έπρεπε να προσπαθήσω πολύ περισσότερο και από έναν άντρα για να αποδείξω πως είμαι ικανή αλλά τα κατάφερα. Και πια εκπροσωπώ όλες τις ομάδες της κατηγορίας στην ομοσπονδία» σημειώνει, καταλήγοντας πως ελπίζει το παράδειγμά της να κάνει κι άλλες γυναίκες να ασχοληθούν με το άθλημα στην Κύπρο.
Ο καιρός είναι τελικά ηλιόλουστος, παρά τη μεσημεριανή μπόρα. Λίγο πριν ο διαιτητής σφυρίξει την έναρξη του ματς, ακούγονται οι ψαλμωδίες από τον ιμάμη της απέναντι πλευράς. «Α, τέτοια ώρα είναι που ξεκινάνε πάντα» λένε μεταξύ τους οι ποδοσφαιριστές του Ορφέα που πια έχουν συνηθίσει την όλη κατάσταση.
Ο αγώνας ξεκινά και οι δύο ομάδες μπαίνουν φορτσάτα. Στο στρατιωτικό φυλάκιο βρίσκονται δύο Κύπριοι στρατιώτες που παρακολουθούν τον αγώνα. «Βλέπουν όλες τις προπονήσεις και τα ματς. Πολλές φορές, μάλιστα, η μπάλα έχει πάει προς τα εκεί» λέει γελώντας ο κ. Εκτωρίδης.
Ο ένας από αυτούς, μάλιστα, φαίνεται πως είναι ένθερμος οπαδός της ομάδας, καθώς, μόλις ο διαιτητής σφυρίζει ένα τραβηγμένο φάουλ εναντίον του Ορφέα, διαμαρτύρεται και φωνάζει προς το μέρος του. Από την κερκίδα γελάνε και του λένε για πλάκα να πιάσει το όπλο και να του «ρίξει μία».
«Η λειτουργία της ταβέρνας του Ορφέα είναι σημαντική για την επιβίωση της ομάδας»
Όσο περνά η ώρα, ο κόσμος που συγκεντρώνεται πάνω από τα τείχη για να παρακολουθήσει το ματς είναι αρκετός. «Μόνο λίγοι είναι εκείνοι που έχουν για πρώτη τους ομάδα τον Ορφέα. Και κυρίως ηλικιωμένοι» εξηγεί ο Παύλος Εκτωρίδης. «Οι περισσότεροι είτε ζουν στην περιοχή, είτε έχουν κάποιο συγγενή. Η πλειοψηφία τους είναι βασικά οπαδοί της Ομόνοιας» προσθέτει, εξηγώντας πως οι δύο ομάδες έχουν ισχυρό δεσμό καθώς ιδρύθηκαν την ίδια χρονιά.
Το γκολ της νίκης τελικά μπαίνει λίγο μετά το 70ο λεπτό της αναμέτρησης. Την ίδια ώρα, όμως, τα αποτελέσματα των ομάδων που βρίσκονται πάνω από τη ζώνη ανόδου είναι τέτοια που κρατούν τον Ορφέα στην τέταρτη κατηγορία. Το μέλλον του δυστυχώς δεν είναι στα δικά του χέρια.
Ο αγώνας λήγει με σκορ 2-1 υπέρ των γηπεδούχων και το γήπεδο σταδιακά αδειάζει. Οι μόνοι που μένουν πίσω είναι οι φαντάροι που παραμένουν στο φυλάκιό τους. Είναι ο τελευταίος αγώνας τον οποίο θα παρακολουθήσουν για τη φετινή χρονιά. Παρά την απογοήτευση, οι άνθρωποι του Ορφέα δε δείχνουν να το βάζουν κάτω. Κι αυτό γιατί το ίδιο βράδυ θα το ρίξουν έξω. Στα γραφεία του συλλόγου, εντός των οποίων λειτουργεί η ταβέρνα του Ορφέα, πρόκειται να διοργανωθεί βραδιά αφιερωμένη στον Δημήτρη Μητροπάνο.
Η θέα του χώρου είναι εντυπωσιακή και πρωτόγνωρη. Όσο να 'ναι, δεν είναι και το πιο συνηθισμένο πράγμα, άνθρωποι να διασκεδάζουν και από πάνω τους να είναι κρεμασμένα τα τρόπαια και παλιές φωτογραφίες μιας τόσο ιστορικής ποδοσφαιρικής ομάδας.
«Η λειτουργία της ταβέρνας του Ορφέα είναι σημαντική για την επιβίωση της ομάδας» καταλήγει ο κ. Εκτωρίδης. Στο τραπέζι με περιμένει η ίδια παρέα. Τα πιάτα με τις παραδοσιακές λιχουδιές είναι απλωμένα παντού. Τα τραγούδια και τα γέλια δίνουν και παίρνουν. Τίποτα δεν θυμίζει πως στον ίδιο δρόμο πριν από μερικές δεκαετίες, ο μόνος θόρυβος που ακουγόταν ήταν εκείνος των όπλων. Κι οι φαντάροι είναι ακόμη στο φυλάκιο.
@Photo credits: Φωτογραφίες: Άκης Κατσούδας
