Μάρτιν Σκορσέζε: Η κάμερα να φτιάχνει χαρακώματα!

Ο Μάρτιν Σκορσέζε έχει περάσει στο συλλογικό ασυνείδητο, έχει γίνει πυλώνας της ποπ κουλτούρας και είναι παράδειγμα για νέους, επίδοξους, δημιουργούς. Ο μοναχικός ήρωας, ο περιπλανώμενος, ο απόβλητος, αυτός που τα βάζει με όλους και όλα, αυτός είναι φτιαγμένος από τον Σκορσέζε. Η πασίγνωστη ατάκα του ταξιτζή Τράβις Μπικλ, -το are you talking to me?- έγινε σημείο αναφοράς σε συζητήσεις φίλων, σε καλλιτεχνικό επίπεδο και σίγουρα σε κοινωνικό. Η καταπίεση της εξουσίας και ο ένας που ετοιμάζεται να την πυροβολήσει. Η στυλιζαρισμένη, εντυπωσιακή, σκληρή, σχεδόν ωμή, παρουσίαση του κόσμου της μαφίας «τρύπησε» κάθε σκοτάδι και έδωσε εικόνα στα αφανή λόγια. Το ίδιο έγινε και με τον ύπουλα επικίνδυνο κόσμο του τζόγου. Τα χτυπήματα στην τσόχα, η αλήθεια και ο μύθος του Λας Βέγκας, ο αφιλόξενος κόσμος του καζίνο, οι πιθανότητες και η τύχη σε μία ταινία, σε μία και μοναδική αλήθεια. Ο Σκορσέζε με την κάμερα να φτιάχνει χαρακώματα, να αγγίζει το δέρμα των ηρώων του και να συλλέγει τα συναισθήματα που αναπότρεπτα ξοδεύονται. Και η κάμερα να στήνει μια θεαματική χορογραφία και εκεί τα αιχμηρά χάδια να αφήνονται στον στροβιλισμό του μέσου απεικόνισης και οι άνθρωποι να συγκρούονται και το λευκό να γίνεται κόκκινο και όλα να ζεσταίνουν το μεγάλο πανί. Οι ταινίες του Μάρτιν Σκορσέζε δεν φτιάχτηκαν (φτιάχνονται) μόνο για μας, αλλά και για τους εαυτούς που αφήσαμε και πήραμε μαζί μας. Στις ταινίες του πάντα υπήρχε, υπάρχει και θα υπάρχει μια θέση για μας. Εμείς οι αποσυνάγωγοι, οι τυχοδιώκτες, οι άνομοι, οι καταφερτζήδες, οι ερωτευμένοι, οι σιωπηλοί, οι πιστοί, οι βίαιοι. Αυτός, ο σκηνοθέτης (μας).

Ο Μάρτιν Σκορσέζε κλείνει τα 81 και συνεχίζει να δημιουργεί. «Συνέχεια» και «Δημιουργία», ή με μια (άλλη) λέξη: Συνέπεια. Θα μπορούσε να έχει σταματήσει εδώ και καιρό. Βραβεία, τιμές, Όσκαρ, φήμη, δόξα, αναγνώριση, όλα τα είχε και έχει. Αυτό, όμως, δεν θα γίνει ποτέ! Όσο αντέχει συνεχίζει και όσο συνεχίζει αντέχει. Ο ίδιος πάντα αναρωτιόταν «Τι θα γίνει όταν μεγαλώσω;». Αυτή η ανησυχία ξεκινάει από την παιδική του ηλικία. Όταν ήταν μικρός υπέφερε από άσθμα. Και τι έκανε γι’ αυτό; Έβλεπε ταινίες. Όταν ενηλικιώθηκε καταπόνησε την καρδιά του και χρειάστηκε να νοσηλευτεί. Η θνησιμότητα πάντα είχε θέση στις έγνοιες και στα φιλμ του. Στον πυρήνα των κινηματογραφικών του δημιουργιών βρίσκεται το βίαιο και πρόωρο τέλος. Η επίμονη ερώτηση, όμως, δεν αφορά τον θάνατο, αφορά τη «Συνέχεια» και τη «Δημιουργία». Σε προσωπικό επίπεδο ο Σκορσέζε πάντα σκέφτεται «Τι δουλειά θα μπορούσα να κάνω; Θα υπήρχε βάθος σε αυτήν και μέχρι που θα έφτανε;». Από τη μία, λοιπόν, σε αυτό που μας παραδίδει καλλιτεχνικά, κυριαρχεί η συντριβή και ο θάνατος και από την άλλη, στην ιδιωτική σκέψη, η μόνιμη αγωνία για προσφορά, για παραγωγή έργου.
Η πορεία του δεν ήταν ποτέ εύκολη. Και ναι, το κοινότοπο πρέπει να τονιστεί. Ο Σκορσέζε υπηρέτησε πιστά το όραμά του και δικαιώθηκε. Οι προσωπικές δυσκολίες, οι αποτυχίες, κριτικές, εμπορικές, οι αδικίες (13 φορές τον αγνόησαν στα Όσκαρ), δεν τον πτόησαν. Οι ποσοτικοί και ποιοτικοί δείκτες δίνουν ένα αξιοθαύμαστο σύνολο ταινιών. Ιδού μερικές: Κακόφημοι Δρόμοι, Italianamerican, Ταξιτζής, The Last Waltz, Οργισμένο Είδωλο, Τα Καλά Παιδιά, Καζίνο, No Direction Home, Ο Πληροφοριοδότης, Ο Λύκος της Γουόλ Στριτ, Ο Ιρλανδός. Με άλλα λόγια: Μπορείτε να βρείτε κακή ταινία του Σκορσέζε; Μάλλον όχι. Ο ίδιος φυσικά συνεχίζει και πάντα αναρωτιέται -ακόμη και τώρα- για το ταλέντο του! Ακόμη και τώρα στο μυαλό του υπάρχει η αναρώτηση για το πώς θα εξελιχθεί αυτό, πού θα στραφεί ή αν θα μείνει στη δημιουργία της ίδιας ταινίας. Κι αν μείνει, θα είναι κακό; Η αύξηση της ηλικίας δεν φέρνει μόνο την ανησυχία, αλλά και τη σοφία. Πώς μεταφράζεται αυτό στην περίπτωσή του; Πλέον υπάρχει όριο, ξέρει πότε να κάνει πίσω και πώς να εξομαλύνει τις καταστάσεις. Σε αυτό το σημείο της ζωής του είναι πιο διαλλακτικός, οι γωνίες λειαίνονται και αυτά που ίσως τον βασάνιζαν, τώρα μένουν πίσω. Η γνώμη της Ακαδημίας Κινηματογράφου γι’ αυτόν δεν έχει την ίδια σημασία πια. Ανέγγιχτο τον αφήνει και η ιδέα πως είναι κομμάτι του Χόλυγουντ. Δεν ανήκω πραγματικά εκεί, δηλώνει. Πίσω του έχει αφήσει και τους άσκοπους πειραματισμούς, όπως και το σύστημα των στούντιο. Νόμιζα πως είχα θέση σε κάποια ομάδα του Χόλυγουντ. Δεν απέδωσε, σημειώνει. Ο ακμαίος σκηνοθέτης προχωρά χωρίς αυταπάτες. Ό,τι φτιάχνει είναι απόλυτα μετρημένο, καθαρό και εκφράζει απόλυτα αυτό που έχει στο μυαλό του.

Αν διατρέξεις τη φιλμογραφία του θα καταλάβεις το εξής: Ο Σκορσέζε πάντα πήγαινε κόντρα στο ρεύμα. Οι σκοτεινές, έντονες, ταινίες του, εκθέτουν τη σημερινή καλλιτεχνική ανοησία και επιπολαιότητα. Βάλτε τον δίπλα στον Χίτσκοκ, τον Κιούμπρικ και «δείτε» την απάντηση στην ερώτηση που θέτει το μέγεθος Σκορσέζε. Κανείς δεν θα μπορούσε να κάνει τις ταινίες που έκανε αυτός, κανείς δεν θα επιχειρούσε να κάνει τις ταινίες που έκανε. Οι δημιουργίες του δεν αφορούν υπερήρωες, δεν είναι συγκινητικές και δεν καταπιάνονται τόσο πολύ με το ταξίδι στον χρόνο. Οι ταινίες του, τις περισσότερες φορές, είναι βίαιες και αφορούν βίαιους ανθρώπους, άτομα που διανύουν μια επιτυχημένη πορεία μέχρι να τους φτάσει η μοίρα, μέχρι να βάλει τέλος σε ό,τι κι αν έκαναν, να το σβήσει, να το καταδικάσει. Ο Σκορσέζε καταφέρνει να κάνει όμορφες ταινίες μέσα από άσχημες συμπεριφορές. Παρακολουθώντας φιλμ όπως Τα Καλά Παιδιά, Οργισμένο Είδωλο, Ο Ταξιτζής ξέρεις ότι η διαχρονικότητα δεν θα τις προσπερνούσε. Ο Σκορσέζε δικαιώνει την αγάπη μας για το σινεμά, δικαιώνει την αίσθηση που έχουμε για κάποιες ταινίες, την προσδοκία ότι θα γίνουν ξεχωριστές. Και ναι, αν μία λέξη ταιριάζει στις κινηματογραφικές δημιουργίες του, αυτή είναι το «Έπος». Και πώς συνθέτεις ένα έπος στη μεγάλη οθόνη; Με τρία στοιχεία: Καλό σενάριο, καλοί ηθοποιοί και διαρκώς να δοκιμάζεις το ταλέντο σου. Αυτό είναι το αληθινό σινεμά, ευχαριστούμε κ. Σκορσέζε.

Πηγές
-«Martin Scorsese: I Have To Find Out Who The Hell I Am» [gq.com]

-«My month with Marty: what I learned watching all 26 Scorsese’s movies» [theguardian.com]