Ολυμπιακοί Αγώνες: Ούτε τρανσέξουαλ, ούτε άνδρας - Η αλήθεια για την Αλγερινή μποξέρ και τις intersex αθλήτριες

Η Ιμάν Κελίφ γεννήθηκε το 1999 στο Τιαρέτ της Αλγερίας. Και με βάση τα όσα είναι γνωστά, γεννήθηκε ως γυναίκα. Μάλιστα, η παιδική της ηλικία ήταν ιδιαίτερα δύσκολη. Η Ιμάν λάτρευε το ποδόσφαιρο, πριν λατρέψει το μποξ. Όμως ο πατέρας της ήταν αντίθετος στη δραστηριοποίησή της σε αμφότερα τα αθλήματα, επειδή δεν θεωρούσε πως αρμόζουν σε ένα κορίτσι σαν εκείνη.

Τον γύρο των social media κάνουν και πολλές εικόνες της Κελίφ ως παιδί, στις οποίες η Αλγερινή φαίνεται πως έχει ξεκάθαρα μεγαλώσει ως κορίτσι, ακόμη κι αν πολλοί «πολέμιοί» της εξοργισμένοι στην αρένα του διαδικτύου υποστήριξαν ψευδώς το αντίθετο.

View this post on Instagram

A post shared by Murilo Figueiredo Borges (@murilofborges)

Παρά τη διαφωνία του μπαμπά της, η Ιμάν κατάφερε να γίνει πυγμάχος και να εκπροσωπήσει τη χώρα της στο υψηλότερο επίπεδο. Έφτασε μέχρι τους Ολυμπιακούς Αγώνες, στους οποίους αγωνίστηκε για πρώτη φορά το 2021, και στους οποίους αποδείχθηκε περίτρανα πως δεν είναι ανίκητη, ούτε παντοδύναμη. Τότε, στην προημιτελική φάση η Ιρλανδή Κέλι Χάρινγκτον την έβγαλε νοκ-άουτ στο ρινγκ και δεν ακούστηκε το παραμικρό για τη φυλετική ταυτότητα της Αλγερινής.

Οι αντιπαραθέσεις επί του ζητήματος ουσιαστικά ξεκίνησαν την άνοιξη του 2023, στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα μποξ. Η Κελίφ είχε προκριθεί στον τελικό, όταν η Διεθνής Ομοσπονδία Πυγμαχίας (IBA) πήρε την απόφαση να την αποκλείσει από το πρωτάθλημα, «επειδή απέτυχε να μείνει εντός των κριτηρίων δικαιώματος συμμετοχής σε διαγωνισμούς γυναικών». Το ίδιο συνέβη και με τη «χάλκινη» Ταϊβανέζα Λιν Γιου-Τινγκ, της οποίας το μετάλλιο αφαιρέθηκε. Η τελευταία επίσης απασχολεί την επικαιρότητα των Ολυμπιακών Αγώνων 2024 για το ίδιο θέμα.

Σύμφωνα με τον πρόεδρό της, Ουμάρ Κρεμλέφ, η IBA αποφάσισε να αποκλείσει τις δυο μποξέρ «λόγω των υψηλών επιπέδων της τεστοστερόνης τους αλλά κι επειδή τα DNA τεστ τους απέδειξαν πως έχουν χρωμοσώματα XY». «Παριστάνουν τις γυναίκες», είχε πει χαρακτηριστικά ο Ρώσος. Αξίζει να σημειωθεί βέβαια πως η ΔΟΕ με την IBA βρίσκονται εδώ και κάποια χρόνια σε ανοιχτή διαμάχη, με την πρώτη να κατηγορεί τη δεύτερη για σκάνδαλα και έλλειψη διαφάνειας σε περιστατικά όπως το τελευταίο. Η ΔΟΕ είναι αυτή που έχει τον έλεγχο των αγώνων πυγμαχίας στους Ολυμπιακούς, έχοντας καθαιρέσει την IBA από αυτή την εξουσία. Τα πραγματικά αποτελέσματα των εξετάσεών τους δεν είδαν ποτέ τη δημοσιότητα. Έκτοτε βέβαια αμφότερες κουβαλούν το στίγμα του «κοψίματος» για τον συγκεκριμένο λόγο.

Τι μπορεί να σημαίνει όμως η διαφοροποίηση των χρωμοσωμάτων τους (αν θεωρήσουμε πως ισχύει, αφού προς το παρόν πρόκειται για ισχυρισμό της IBA και δεν έχει αποδειχθεί) ή τα υψηλά επίπεδα τεστοστερόνης τους;

Τα – όποια - υψηλά επίπεδα τεστοστερόνης δεν καθιστούν άνδρα ένα άτομο και σίγουρα δεν το καθιστούν τρανσέξουαλ, όπως ακούστηκε και γράφτηκε για την Κελίφ. Τρανσέξουαλ είναι τα άτομα που δεν ταυτίζονται με το φύλο τους και επιθυμούν – ή το έχουν κάνει ήδη μέσω εγχείρησης ή ορμονικής θεραπείας – να μεταβούν μόνιμα στο άλλο φύλο. Δεν υπάρχει τίποτα που να υποδεικνύει πως η Κελίφ εμπίπτει σε αυτή την κατηγορία. Για την ίδια μάλιστα, δεν θα ήταν κάτι τόσο απλό, μιας και στη χώρα της, την Αλγερία, τα άτομα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας θεωρούνται «παράνομα». Η 25χρονη γεννήθηκε γυναίκα και έχει ζήσει και αγωνιστεί ως γυναίκα όλη της τη ζωή, σε όλες τις ηλικιακές κατηγορίες.

Τα υψηλά επίπεδα τεστοστερόνης σε ορισμένες γυναίκες, και ειδικά σε γυναίκες αθλήτριες, μπορούν να εξηγηθούν βιολογικά. Στην επιστημονική του έρευνα επί του θέματος το Ίδρυμα Αθλητισμού Γυναικών στέκεται στον όρο «intersex» και εξηγεί: «Intersex, γνωστό και ως Διαφοροποιήσεις στην Ανάπτυξη του Φύλου (DSD) είναι ένας όρος-ομπρέλα που περιγράφει μια ποικιλία φυσικών παραλλαγών κατά τις οποίες το άτομο γεννιέται με φυλετικά χαρακτηριστικά που δεν εμπίπτουν τυπικά ούτε στην κατηγορία του αρσενικού, ούτε στην κατηγορία του θηλυκού». Στα διαφυλικά, όπως αλλιώς ονομάζονται, άτομα παρατηρούνται ακόμα και παραλλαγές στα χρωμοσώματά τους. Μπορεί δηλαδή ένα άτομο με ΧΥ χρωμοσώματα (τυπικά άρρενα) να αναπτύξει θηλυκό φαινότυπο ή συνδυασμό αρσενικών και θηλυκών χαρακτηριστικών, λόγω αδυναμίας ανταπόκρισης του οργανισμού του στα ανδρογόνα, όπως η τεστοστερόνη.

View this post on Instagram

A post shared by 𝐃𝐫. 𝐏𝐞𝐝𝐫𝐨 𝐃𝐢́𝐚𝐳 (@dr.pedrodiaz)

«Οι διαφυλικές καταστάσεις μπορεί να επηρεάσουν τα φυλετικά χρωμοσώματα και να κάνουν την εμφάνισή τους σε διαμορφώσεις διαφορετικής από την τυπική ΧΧ (θηλυκό) ή ΧΥ (αρσενικό). Μπορεί να επηρεάσουν τον τρόπο λειτουργίας των ορμονών που σχετίζονται με το φύλο στο σώμα, όπως όταν ένα άτομο με χρωμοσώματα ΧΥ δεν μπορεί να απορροφήσει ή να χρησιμοποιήσει την τεστοστερόνη. Μπορεί επίσης να επηρεάσουν τα εσωτερικά ή εξωτερικά χαρακτηριστικά του φύλου, όπως περιπτώσεις όπου τα γεννητικά όργανα ενός ατόμου κατά τη γέννηση αψηφούν την εύκολη ταξινόμιση ως αρσενικού ή θηλυκού», σημειώνει το Womens Sports Foundation.

«Γενετικά στα άτομα με DSD υπάρχει το χρωμόσωμα Υ που προσπαθεί να οδηγήσει στην πλήρη αρσενική ανάπτυξη, ωστόσο προκύπτουν διαφοροποιήσεις που δεν καταλήγουν στις τυπικές αρσενικές γονάδες, τα ορμονικά προφίλ. Οπότε πρόκειται για μια περίπλοκη εικόνα ποικίλλων βαθμών φυσιολογίας αλλά και εξωτερικών φυσικών χαρακτηριστικών», εξηγεί πάνω στο θέμα ο Αμερικανός ιατρός Μπράιαν Σάτερερ.

Στο φάσμα των DSD εμπίπτει και ο υπερανδρογονισμός, που έγινε ευρέως γνωστός μέσα από την Ολυμπιονίκη Κάστερ Σεμένια και φαίνεται να αφορά και τις Κελίφ και Λιν Γιου-Τινγκ. Άτομα που έχουν γεννηθεί και μεγαλώσει ως γυναίκες και έχουν υπερανδρογονισμό και χρωμοσώματα ΧΥ παράγουν – βιολογικά και φυσικά – περισσότερη τεστοστερόνη και αυτό έχει αποτύπωμα στη μυϊκή τους μάζα, στο σώμα και τη δύναμή τους. Δεν τις καθιστά ωστόσο ούτε άνδρες, ούτε τρανσέξουαλ. Πρόκειται για μια ξεχωριστή ιδιαίτερη κατηγορία, με τις δικές της δυσκολίες και τη δική της μάχη για αποδοχή και αναγνώριση. Τέτοιες περιπτώσεις ατόμων δεν είναι μοναδικές ή καινούριες δε, ούτε στον αθλητισμό, ούτε στους Ολυμπιακούς Αγώνες.

Τα ενδεχόμενα υψηλά επίπεδα τεστοστερόνης λοιπόν, ακόμη και ο φερόμενος διαφοροποιημένος τύπος χρωμοσωμάτων των Κελίφ και Λιν Γιου-Τινγκ στην πραγματικότητα έχουν επιστημονική εξήγηση.

«Ο αθλητισμός χωρίζεται σε δύο κατηγορίες, ανδρών και γυναικών, που είναι διακριτά και εύκολα κατανοητές. Το ίδιο ωστόσο, δεν ισχύει και για τη φύση», καταλήγει χαρακτηριστικά στην έρευνά του το Womens Sports Foundation επί του ζητήματος.

Οι ερμηνείες και οι κρίσεις για τη «δικαιοσύνη», την ασφάλεια, το ενδεχόμενο πλεονέκτημα των αθλητριών με DSD είναι πολλές. Και κατά βάση κρέμονται από την υποκειμενικότητα. Πρόκειται για μια συζήτηση που απασχολεί πάρα πολύ τα τελευταία χρόνια, ειδικά μετά τις περιπέτειες της κορυφαίας δρομέα Κάστερ Σεμένια. Αλλά και για μια συζήτηση, ένα ζήτημα που βασανίζεται τρομερά από το ασαφές πλαίσιο κανονισμών.

«Στους αθλητές πρέπει να επιτρέπεται να διαγωνίζονται, ωστόσο το άδικο πλεονέκτημα οφείλει να ελέγχεται», γράφει η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή στις κατευθυντήριες γραμμές της, σε μια φράση που περικλείει τη «θολότητα» της κατάστασης. Αρχικά πάντως, αξίζει να δούμε το πρώτο επιχείρημα της ΔΟΕ για τη νόμιμη συμμετοχή αθλητριών με DSD στους διαγωνισμούς των γυναικών. Σε σχετική της ανακοίνωση για την Κελίφ και τη Λιν Γιου-Τινγκ, τόνισε πως το φύλο όλων των αθλητών καθορίζεται από το διαβατήριό τους. Και στο διαβατήριό τους οι δυο πυγμάχοι είναι φυσικά γυναίκες.

Όμως η ΔΟΕ ομολογουμένως δεν έχει καταφέρει να φτιάξει ένα στιβαρό πλαίσιο διοργάνωσης, γεγονός στο οποίο δεν βοηθά η έλλειψη κοινού εδάφους με την ομοσπονδία του αθλήματος. Για παράδειγμα, στον στίβο, την κολύμβηση και άλλα αθλήματα η συμμετοχή αθλητών με τέτοιες διαφοροποιήσεις είναι κάθετα απαγορευμένη. Ωστόσο, στην πυγμαχία, που απασχολεί στην προκειμένη περίπτωση, αυτό δεν ισχύει.

Η Παγκόσμια Ομοσπονδία Πυγμαχίας δεν επιτρέπει τη συμμετοχή αθλητριών με υψηλότερα του ορίου επίπεδα τεστοστερόνης - ακόμα κι αν δεν προκύπτει από τη λήψη αναβολικών αλλά βιολογικά, όπως για παράδειγμα στην Κελίφ. Ενώ η Ολυμπιακή Επιτροπή θεωρεί πως η τεστοστερόνη δεν είναι πάντα καθοριστικός παράγοντας πλεονεκτήματος και πως η «αθλητική επίδοση ποικίλλει ανεξάρτητα από τα επίπεδα τεστοστερόνης». Ταυτόχρονα δεν υπάρχει συγκεκριμένη πρόβλεψη για περιπτώσεις αθλητριών με DSD. Όπως, επί της ουσίας, δεν υπάρχουν και απόλυτα σαφή κριτήρια γύρω από το δικαίωμα συμμετοχής τέτοιων ατόμων στους Ολυμπιακούς Αγώνες.

Για αυτόν ακριβώς τον λόγο δημιουργήθηκε ο σάλος, η σύγχυση γύρω από την Κελίφ και τη Λιν Γιου-Τινγκ, που αναγκάστηκαν να κουβαλήσουν το στίγμα του αποκλεισμού τους το 2023, χωρίς η υπόθεση να διαλευκανθεί ποτέ. «Οι Ομοσπονδίες πρέπει να θεσπίσουν τους κανόνες για να διασφαλίσουν ότι υπάρχει δικαιοσύνη αλλά ταυτόχρονα με τη δυνατότητα να συμμετέχουν όλοι όσοι θέλουν. Αυτή είναι μια δύσκολη ισορροπία. Στο τέλος εξαρτάται από τους ειδικούς για κάθε κλάδο. Ξέρουν πολύ καλά πού υπάρχει πλεονέκτημα, και αν αυτό είναι μεγάλο πλεονέκτημα, τότε αυτό είναι σαφώς απαράδεκτο. Αλλά αυτή η απόφαση πρέπει να ληφθεί κατά περίπτωση από τους ειδικούς», ανέφερε σε δηλώσεις του ο Μαρκ Άνταμς, εκπρόσωπος της ΔΟΕ.

Σίγουρα πρόκειται για ένα πολύ λεπτό ζήτημα και σίγουρα υπάρχει ανάγκη καθορισμού σαφέστερων κατευθυντήριων γραμμών. Η Ολυμπιακή Επιτροπή πάντως είναι πεπεισμένη πως οι δύο μποξέρ τηρούν τα κριτήριά της, υπογραμμίζει πως πέρασαν με επιτυχία τις απαραίτητες εξετάσεις και τάχθηκε ανοιχτά κατά των έντονων αντιδράσεων που ξεσήκωσαν στους φετινούς Ολυμπιακούς Αγώνες. «Όλοι μας έχουμε την ευθύνη να ρίξουμε τους τόνους σε αυτή τη ρητορική και να μην τής επιτρέψουμε να μετατραπεί σε κυνήγι μαγισσών. Πρόκειται για δύο κανονικές αθλήτριες που διαγωνίζονται χρόνια σε αυτήν την κατηγορία και σε αυτό το επίπεδο, σε όλη τους τη ζωή. Έχουν απόλυτα το δικαίωμα συμμετοχής. Είναι γυναίκες στο διαβατήριό τους», είπε ο Άνταμς χαρακτηριστικά.