Γιατί οι κεντρικοί μέσοι γίνονται κορυφαίοι προπονητές;

Ο Τσάμπι Αλόνσο ξεκίνησε την «αστεράτη» περιπέτεια της Λεβερκούζεν, που πέρυσι ηττήθηκε μόνο στον τελικό του Europa League, με «ντόρτια» στην έδρα της Φέγενορντ. Αυτή τη στιγμή, θεωρείται μάλλον το top ανερχόμενο όνομα στην προπονητική, μετά τον Γκουαρδιόλα και τον Αντσελότι και με δεδομένο ότι ο Γιούργκεν Κλοπ αποφάσισε να μείνει για λίγο εκτός. Δεν είναι, ωστόσο, μόνο αυτοί. Ο Μίκελ Αρτέτα, ο Χάνσι Φλικ, ο Τιάγκο Μότα που έλαμψε στην Μπολόνια και ανέλαβε το άκρως ενδιαφέρον πρότζεκτ της νέας Γιουβέντους, ο Ρούμπεν Αμορίμ, o Άρνε Σλοτ, όλοι προπονητές πρώτης γραμμής, που παίζουν στο φετινό Champions League, αγωνίστηκαν σε θέσεις από «6» έως «10».

Συνεχίζοντας στη διοργάνωση ή σε προπονητές που τα τελευταία χρόνια έχουν στρέψει πάνω τους το ενδιαφέρον, υπάρχει ο Άντι Χούτερ, που νίκησε με τη Μονακό την Μπαρτσελόνα, o Βιτσέντσο Ιταλιάνο, που οδήγησε τη Φιορεντίνα στον τελικό του Conference και ανέλαβε να συνεχίσει το έργο του Μότα στη Μπολόνια, ο παλιότερος αλλά σταθερός Ντιέγκο Σιμεόνε, ο Λουίς Ενρίκε που οι περισσότεροι ίσως τον θυμούνται ως winger, αλλά είχε αντίληψη του άξονα και είχε αγωνιστεί αρκετά ως «δεκάρι», ο Αντόνιο Κόντε, o Μίτσελ της Τζιρόνα, ο Ρομπέρτο Ντε Τσέρμπι, που χάραξε τον δικό του δρόμο στην Premier League και πλέον κάθεται στην πάγκο της Μαρσέιγ, o Έντσο Μαρέσκα που ανέλαβε την Τσέλσι, o μεγάλος Αντρέα Πίρλο, o Νούρι Σαχίν της Ντόρτμουντ, ο Τσάβι, ο Φάμπρεγας, o Πατρίκ Βιεϊρά, o Μαρθελίνο της Βιγιαρεάλ. Γυρίζοντας το χρόνο πίσω, θα βρείτε και παλιότερους, με τον Ζινεντίν Ζιντάν (ανεβαίνουμε στο 10, μένουμε στον άξονα), να δεσπόζει.

Στην Ελλάδα, ο Ματίας Αλμέιδα και ο Πάμπλο Γκαρσία είναι οι προπονητές που έκαναν τη μεγαλύτερη καριέρα ως αμυντικά χαφ, μαζί φυσικά και με τον Μάσιμο Ντονάτι της Athens Kallithea και τον Μακελελέ που ανέλαβε τον Αστέρα Τρίπολης.

Σε έκθεση του 2022, το CIES (Διεθνές Παρατηρητήριο Ποδοσφαίρου), ανέλυσε 1866 ομάδες από 126 λίγκες σε 89 χώρες και κατέγραψε ότι το 42.4% των προπονητών έκαναν επαγγελματική καριέρα ως μέσοι. Η παρουσία τους είχε αντίκτυπο στο ίδιο το παιχνίδι. Από το 2008 μέχρι το 2023, το ποσοστό των επιτυχημένων μεταβιβάσεων στα πέντε μεγάλα πρωταθλήματα της Ευρώπης αυξήθηκε κατά 25%.

Ο Μαουρίτσιο Ποκετίνο το είχε εξηγήσει, μιλώντας στο Athletic: «Όταν ήρθα στην Premier League, ήταν δύσκολο να βρεις 2-3 που να παίζουν με το ίδιο στιλ. Ήταν όλες διαφορετικές, πραγματικά ελκυστικές και εντυπωσιακές. Πριν την έλευση του Κλοπ ή του Γκουαρδιόλα, η αρχή μας ήταν να πιέζουμε ψηλά και να χτίζουμε το παιχνίδι από την άμυνα. Η μόνη ομάδα που προσπαθούσε να κάνει το ίδιο ήταν η Λίβερπουλ του Μπρένταν Ρότζερς. Τώρα, είναι σαν όλες οι ομάδες να προσπαθούν να χτίσουν από την άμυνα και να πιέζουν ψηλά όλη την ώρα. Μοιάζει μεταδοτικό». Για την ακρίβεια, η κατοχή ως τρόπος άμυνας και επίθεσης, οφείλει αρκετά στην παρουσία των Αντσελότι και Μαντσίνι στην Premier League. Η εποχή Γκουαρδιόλα την εξέλιξε, στα πρότυπα της Μπαρτσελόνα.

Η παρατήρηση της τάσης των εκτελέσεων των ελεύθερων, ειδικά από τη στιγμή που άλλαξε ο κανονισμός για το πότε ένας συμπαίκτης μπορεί να έρθει σε επαφή με την μπάλα μετά την εκτέλεση, είναι επίσης χαρακτηριστική. Πλέον οι τερματοφύλακες ξεκινούν το build-up και μάλιστα η ικανότητά τους με την μπάλα στα πόδια έχει γίνει πλέον βασικό κριτήριο επιλογής. Ακόμα κι όταν γίνεται άμεση μετάβαση, συνήθως αυτό συμβαίνει γιατί έχει ξεκινήσει build up με στόχο να τραβηχτεί ψηλότερα στον αγωνιστικό χώρο ο αντίπαλος και να δημιουργηθούν κενά.

Ο Μάσιμο Ντονάτι έκανε μεγάλη καριέρα στην Ιταλία παίζοντας ως αμυντικό χαφ. Έκανε το ξεπέταγμα στην Αταλάντα, φόρεσε τη φανέλα της Μίλαν, αγωνίστηκε σε αρκετές ομάδες του Calcio, καθώς και στη Σέλτικ. Πλέον, βρίσκεται στον πάγκο της Athens Kallithea, δείχνοντας μέχρι στιγμής εξαιρετική εικόνα. Το Gazzetta ζήτησε την άποψή του, μιας και είναι ένας προπονητής που κουβαλά αμέτρητα χιλιόμετρα στο κέντρο του γηπέδου.

«Η σκέψη μου είναι ότι οι κεντρικοί μέσοι, όταν ήμασταν ποδοσφαιριστές, είχαμε να σκεφτούμε τα πάντα γύρω από το παιχνίδι. Έπρεπε να είχαμε το μυαλό μας σε όλες τις φάσεις του παιχνιδιού, στην άμυνα, στην επίθεση, στις μεταβάσεις. Χρειαζόταν να έχουμε μάτια μπροστά και μάτια στην πλάτη. Εννοώ, οι αμυντικοί κοιτάζουν κυρίως το αμυντικό κομμάτι και πώς να προστατέψουν τον τερματοφύλακα, οι επιθετικοί το πώς να πετύχουν γκολ. Οι υπόλοιποι ποδοσφαιριστές είναι πίσω τους, δεν δίνουν έμφαση στις κινήσεις και στις τοποθετήσεις τους. Οι μέσοι όμως πρέπει να βλέπουν και να αντιλαμβάνονται τα πάντα. Τις τοποθετήσεις τις δικές τους και των συμπαικτών, τις κινήσεις στο χώρο, πρέπει να αντιλαμβάνονται τα πάντα. Όταν παίζεις 20-25 χρόνια ποδόσφαιρο σε αυτή τη θέση μαθαίνεις τα πάντα για να γίνεσαι καλύτερος, επομένως έχεις πολύ καλή οπτική. Βλέπεις τον χώρο με διαφορετικό τρόπο», τονίζει.

Το 2019, όταν ο τότε βοηθός του, Μίκελ Αρτέτα, συνδέθηκε με την Άρσεναλ, ο Πεπ Γκουαρδιόλα κλήθηκε να μιλήσει για το θέμα και η απάντησή του ήταν αρκετά συναφής με αυτή του Χάργκριβς. «Συνήθως οι κεντρικοί μέσοι έχουν αντίληψη του τι συμβαίνει στον αγωνιστικό χώρο. Όταν είσαι επιθετικός, έχεις στο μυαλό σου το να πετύχεις γκολ, όταν είσαι τερματοφύλακας το να το αποσοβήσεις. Νομίζω το ότι να είσαι κεντρικός μέσος αποτελεί ένα απίστευτο μάθημα».

Ο Όρεν Ροζάνσκι, αναλυτής απόδοσης στην Τσάρλτον, έλεγε στους New York Times για τους αμυντικούς μέσους: «Αυτό συμβαίνει γιατί συμμετέχουν σε κάθε φάση του παιχνιδιού. Στο build-up, στο να ανεβαίνουν ψηλότερα στον άξονα ή να υποχωρούν ανάμεσα στους κεντρικούς αμυντικούς, δημιουργούν σε χώρους κοντά στην αντίπαλη άμυνα απέναντι σε χαμηλά μπλοκ, πρέπει να ακολουθούν τα αντίπαλα τρεξίματα και να προστατεύουν την άμυνα».

O Kαλούμ Έλις, αναλυτής της Μπόρνμουθ χαρακτηρίζει τους μέσους ως «καταλύτες για τις αμυντικές και τις επιθετικές φάσεις του παιχνιδιού, καθώς και για τις μεταβάσεις». Οι κεντρικοί μέσοι έχουν συμμετοχή κι ευθύνη σε όλες τις φάσεις του παιχνιδιού, γεγονός που αναπτύσσει πολύπλευρα τις δεξιότητες και την αντίληψή τους, ενώ φέρνει στην επιφάνεια και όλα τα ηγετικά χαρακτηριστικά τους. Ο Έλις είπε αυτό που σκέφτονται συχνά οι περισσότεροι παρατηρητές: «Είναι οι προπονητές μέσα στο χορτάρι».

Οι κεντρικοί μέσοι λοιπόν συμμετέχουν σε όλες τις φάσεις, γίνονται μάστερ στις μεταβάσεις, αντιλαμβάνονται το positioning και τον χώρο όλο και καλύτερα. Τακτικά, το μυαλό τους «ανοίγει» συνέχεια, το ποδοσφαιρικό τους ΙQ εκπαιδεύεται, η στρατηγική γίνεται κομμάτι του παιχνιδιού τους. Αξίζει να σημειωθεί ότι όλη αυτή η αποτύπωση έρχεται να τους βοηθήσει στη συνέχεια και στην εκπαίδευση των προπονητών, η οποία είναι προσανατολισμένη σε αρχές οργάνωσης με βάση την κατοχή, στη διαχείριση των μεταβάσεων, σε ιδέες που αφορούν περισσότερο τους χώρους και το positional play.

Όπως τονίζει και ο Μάσιμο Ντονάτι, υπάρχουν παράμετροι που καθορίζουν τον καλό προπονητή και συχνά είναι ξεπερνούν την τακτική και την οπτική του γηπέδου: Η πνευματική προετοιμασία, η διαχείριση των κρίσεων, καθώς και όλων των καταστάσεων που συνδέονται με τον ανθρώπινο παράγοντα και τα αποδυτήρια. Μεγάλα ρόστερ, ποδοσφαιριστές με απαιτήσεις, διαφορετικές προσωπικότητες που πρέπει να εναρμονιστούν στην κουλτούρα και τη φιλοσοφία του εκάστοτε συλλόγου και προπονητή. Υπάρχει φυσικά και το ζήτημα της ηγεσίας, που είναι απαραίτητο για τον άνθρωπο που κάθεται στον πάγκο.

Πώς ο ρόλος του κεντρικού μέσου αναπτύσσει αυτές τις δεξιότητες; «Παίζουν με συνεχή επικοινωνία με τους συμπαίκτες τους, αλλά πρέπει να παραμένουν ήρεμοι όταν το κάνουν. Αυτό είναι το κλειδί για έναν κορυφαίο προπονητή», προσθέτει ο Καλούμ Έλις. «Οι κεντρικοί μέσοι είναι συνήθως εκείνοι με την καλύτερη τεχνική και δέχονται πίεση από όλες τις πλευρές. Συχνά είναι και αρχηγοί στις ομάδες τους, οπότε δείχνουν εμφανώς την ηγεσία τους», τονίζει από την πλευρά του ο Ντόμινικ Χέινς, καθηγητής προπονητικής και εξέλιξης ταλέντου στο UCFB. Η προσωπικότητα αναπτύσσεται, οι ευθύνες αυξάνονται. Η ανάγκη για γρήγορες και σωστές αποφάσεις είναι χαρακτηριστικό όλου του σύγχρονου ποδοσφαίρου, αλλά στους κεντρικούς μέσους αποκτά άλλη διάσταση.

Έχει ενδιαφέρον να δούμε αν η τάση αυτή θα συνεχιστεί στο μέλλον, μιας και η θέση αλλάζει. Το physical κομμάτι κερδίζει όλο και περισσότερο έδαφος αντί της αντίληψης. Και προφανώς, το κομμάτι της τακτικής αντίληψης, της κατανόησης και τοι διαμοιρασμού των ρόλων δεν είναι το μοναδικό συστατικό για την επιτυχία. Συχνά υπάρχουν άλλα, σημαντικότερα.

Ο επίλογος στον Μάσιμο Ντονάτι: «Νομίζω ότι υπάρχουν καλοί προπονητές που έπαιζαν όταν ήταν παίκτες στην άμυνα και στην επίθεση, καθώς και άλλοι που δεν έπαιξαν ποδόσφαιρο. Για να γίνεις καλός προπονητής πρέπει να μελετήσεις πολύ, να παρακολουθήσεις αμέτρητες ώρες ποδόσφαιρο, να μάθεις από άλλες ομάδες, άλλους προπονητές, από τα λάθη σου ακόμα. Στη συνέχεια, βάζεις τις ιδέες σου και ό,τι έχεις μάθει. Πιστεύω όμως ότι όπως είναι τώρα το ποδόσφαιρο υπάρχουν άλλα ζητήματα, πολύ σημαντικά. Το πνευματικό κομμάτι, η διαχείριση των ανθρώπων. Νομίζω ότι το ψυχοπνευματικό κομμάτι είναι σημαντικότερο από κάθε τακτική. Χρειάζεται λοιπόν να δουλέψεις πολύ και να μάθεις πράγματα γύρω από αυτό. ..»