Αμερικάνικες εκλογές 2024: Περιμένοντας το νέο αφεντικό

Ο νέος ένοικος του Λευκού Οίκου θα υπηρετήσει πιστά, ο καθένας με τον τρόπο του, το σχέδιο για τη συνέχιση της αμερικανικής ηγεμονίας στον κόσμο. Ας δούμε τη μεγάλη εικόνα. Η στήριξη, από τις ΗΠΑ, στο Ισραήλ και στη γενοκτονία που διαπράττει στη Γάζα θα συνεχιστεί. Η επιθετικότητα και ο επεκτατισμός του δεν θα εμποδιστούν από την υπερδύναμη. Ο Νετανιάχου, και όλοι οι προκάτοχοί του, εξυπηρετεί άριστα τον πολυετή σχεδιασμό των Αμερικάνων: τον γεωπολιτικό έλεγχο της Μέσης Ανατολής. Απέναντι σε αυτόν υπάρχει μόνο ένα μεγάλο εμπόδιο, το Ιράν. Συνεπώς, ούτε η Κάμαλα Χάρις, ούτε ο Ντόναλντ Τραμπ θα διασαλεύσουν αυτή την τάξη, αυτή τη στρατηγική. Κάτι ανάλογο συμβαίνει στο ζήτημα του πολέμου στην Ουκρανία. Η επέκταση του ΝΑΤΟ έχει επιτευχθεί. Το ίδιο και της Ρωσίας. Το μόνο που μένει είναι να τακτοποιηθούν οι τελικές λεπτομέρειες της μοιρασιάς, κυρίως στο εδαφικό. Η ουκρανική γη, και όλα όσα αυτή προσφέρει σε πρώτες ύλες, και ο λαός της έχουν θυσιαστεί. Οι Ευρωπαίοι ανησυχούν για την ικανότητα του Τραμπ (αν εκλεγεί) να διαπραγματευτεί με τον Πούτιν ειρηνευτικό σχέδιο. Φοβούνται ότι η ουκρανική κυριαρχία θα μείνει εκτεθειμένη. Η Χάρις δεν έχει αντιτάξει κάτι που θα διασφαλίσει τα κυριαρχικά δικαιώματα των Ουκρανών. Μάλιστα, αμφότεροι αναμένεται να ζητήσουν αύξηση των αμυντικών δαπανών από τους ευρωπαίους συμμάχους τους. Επίσης, και οι δύο θα ζητήσουν, επιβάλλουν, την ξεκάθαρη συμπόρευση των Ευρωπαίων απέναντι στην Κίνα. Ο εμπορικός πόλεμος ΗΠΑ-Κίνας μαίνεται και οι Αμερικάνοι θέλουν να σταματήσουν την επιθετική εμπορική πολιτική των Κινέζων. Ο Τραμπ υπόσχεται καθολικό δασμό έως και 20% σε όλα τα εισαγόμενα προϊόντα. Είναι η λεγόμενη πολιτική του «προστατευτισμού». Υπέρμαχος της, όμως, δεν είναι μόνο ο Τραμπ. Και στην περίοδο Μπάιντεν υπήρξαν στοιχεία αυτής της πολιτικής. Έτσι, λοιπόν, όσον αφορά το διατλαντικό εμπόριο και την οικονομική-εμπορική πολιτική έναντι της Κίνας, δεν υπάρχει καμία ουσιαστική διαφορά μεταξύ Χάρις-Τραμπ.
Φτάνουμε στη σύνοψη της κατάστασης και επισημαίνουμε τα εξής: Το «Πρώτα η Αμερική» στην οικονομία θα τηρηθεί και από τους δύο μονομάχους. Ίσως με κάποια μετριοπάθεια από τη Χάρις, ίσως… Αμφότεροι θα διατηρήσουν την κερδοφορία του αμερικανικού κεφαλαίου και ίσως κάνουν κάποιες παραχωρήσεις στη μεσαία και κατώτερη τάξη [πιο πολύ η Χάρις]. Στο ίδιο μονοπάτι και ο χειρισμός του εμπορικού πολέμου με την Κίνα. Και οι δύο υποψήφιοι θέλουν να βάλουν φρένο στην εμπορική εξάπλωση των Κινέζων. Οι επιδιώξεις και η συμπεριφορά στην εξωτερική πολιτική επίσης δεν θα έχουν σημαντικές αλλαγές. Ο «απρόβλεπτος», «ανεξέλεγκτος» χαρακτήρας του Τραμπ δεν πρόκειται να μετακινήσει το δόγμα που θέλει τις ΗΠΑ πάνω απ’ όλους. Μπορεί να ξεφύγει από πρωτόκολλα, τύπους, παραδόσεις, όμως η επιβεβαίωση της αμερικανικής ισχύς είναι πάντα στο μυαλό του. Σε ό,τι έχει να κάνει με τη στάση των ΗΠΑ απέναντι στους συμμάχους, αυτή θα ακολουθεί πάντα το σχήμα «απαιτώ, μου δίνεις, σου δίνω». Μάλιστα, λόγω της συσπείρωσης χωρών, κάποιες πολύ ισχυρές, Ρωσία, Κίνα, ο συνασπισμός «BRICS+», εναντίον της ηγεμονίας των ΗΠΑ, οι τελευταίες ενδέχεται να γίνουν πιο απαιτητικές απέναντι στους Ευρωπαίους συμμάχους. Τον κάνουν ήδη στο πεδίο των στρατιωτικών εξοπλισμών. Όλα αυτά είναι τα καίρια και σημαντικά ζητήματα-πεδία που διαμορφώνουν τον χαρακτήρα των εμπλεκόμενων μερών. Πάνω σε αυτά σχεδιάζεται η στρατηγική τους και αυτά μετράνε περισσότερο. Κλιματική αλλαγή, τεχνητή νοημοσύνη, μετανάστευση, εξερεύνηση διαστήματος, σύστημα υγείας, αυτά είναι κομμάτια που «επιτρέπουν» διαφοροποιήσεις. Ωστόσο, δεν θα είναι αυτά που θα καθορίσουν την παγκόσμια γεωπολιτική ισορροπία και τις σχέσεις των ΗΠΑ με τα υπόλοιπα κράτη. Γι’ αυτό και μην περιμένετε σημαντική διαφοροποίηση στην αντιμετώπιση Ελλάδας-Τουρκίας-Κύπρου. Κάθε πρόεδρος των ΗΠΑ βλέπει ως ένα σώμα τις τρεις χώρες. Η γεωγραφική θέση τους είναι σημαντική για τα συμφέροντα της υπερδύναμης και δεν υπάρχει περίπτωση να αλλάξουν την οπτική αυτή. Μία νουθεσία έχουν πάντα οι Αμερικανοί απέναντι μας και απέναντι στους Τούρκους: «Βρείτε τα». Η τακτική αυτή θα συνεχίσει να εφαρμόζεται ό,τι κι αν γίνει.

Οι πολίτες ψηφίζουν, ασκούν το εκλογικό τους δικαίωμα, η Δημοκρατία γιορτάζει και η πλάση ευωδιάζει! Θα μπορούσε να είναι έτσι, αν έτσι νομίζαμε, αν μέναμε στο σύννεφο, στον όμορφο κόσμο μας. Δεν είναι έτσι. Το εκλογικό σύστημα των ΗΠΑ είναι πολύπλοκο και ραχοκοκαλιά του είναι το Σώμα των Εκλεκτόρων. Πριν παραθέσουμε αναλυτικά το πώς λειτουργεί, κρατήστε αυτό: η καταμέτρηση της λαϊκής ψήφου δεν καθορίζει τον νικητή. Πάμε στην παρουσίαση/εξήγηση του συστήματος.
Η εκλογή Προέδρου λαμβάνει χώρα κάθε τέσσερα χρόνια, πάντα την πρώτη Τρίτη του Νοεμβρίου μετά την πρώτη Δευτέρα. Η εκλογική κούρσα ξεκινά με τις προκριματικές διαδικασίες και συνεχίζει με τις συμβάσεις διορισμού. Έπειτα, τα κόμματα επιλέγουν υποψήφιο και αυτός ανακοινώνει υποψήφιο αντιπρόεδρο. Οι υποψήφιοι ξεκινούν περιοδεία στη χώρα για να εξηγήσουν στους ψηφοφόρους το σχέδιο και τις απόψεις τους. Επίσης, μετέχουν σε δημόσιες συζητήσεις.
Οι πολίτες στις γενικές εκλογές πηγαίνουν στις κάλπες και ασκούν το εκλογικό τους δικαίωμα. Ωστόσο, η καταμέτρηση αυτών των ψήφων (λαϊκή ψήφος) δεν καθορίζει τον νικητή. Αντιθέτως, οι προεδρικές εκλογές χρησιμοποιούν τη διαδικασία του Σώματος των Εκλεκτόρων. Ο υποψήφιος για να κερδίσει πρέπει να λάβει την πλειοψηφία των εκλεκτορικών ψήφων. Η Βουλή των Αντιπροσώπων επιλέγει τον Πρόεδρο και η Γερουσία τον Αντιπρόεδρο. Τον Δεκέμβριο οι εκλέκτορες ψηφίζουν στο Σώμα Εκλεκτόρων. Αρχές Ιανουαρίου το Κογκρέσο μετρά τις εκλεκτορικές ψήφους και στις 20 του μήνα γίνεται η ορκωμοσία του Προέδρου.
Σειρά έχει το Σώμα των Εκλεκτόρων. Η ιδέα χρησιμοποίησης εκλεκτόρων προέρχεται από το Σύνταγμα των ΗΠΑ. Οι ιδρυτές του έθνους το είδαν σαν συμβιβασμό μεταξύ της εκλογής Προέδρου από τον λαό και αυτής από το Κογκρέσο.
Ο αριθμό των εκλεκτόρων για κάθε πολιτεία καθορίζεται από το πόσα μέλη έχει στο Κογκρέσο (Βουλή και Γερουσία). Συμπεριλαμβανομένης της Ουάσιγκτον (τρεις εκλέκτορες), το σύνολο των εκλεκτόρων ανέρχεται στους 538. Συνεπώς, απαιτούνται τουλάχιστον 270 εκλεκτορικοί ψήφοι. Κάθε πολιτεία δικαιούται τους εκλέκτορες που αντιστοιχούν στον αριθμό των μελών της στην αντιπροσωπεία του Κογκρέσου: έναν για κάθε μέλος της Βουλής των Αντιπροσώπων συν δύο για τους γερουσιαστές. Σύμφωνα με την 23η Τροπολογία του Συντάγματος, η περιφέρεια της Κολούμπια επιμερίζεται τρεις εκλέκτορες και λογίζεται ως πολιτεία ειδικού σκοπού. Κάθε υποψήφιος έχει τον δικό του αριθμό εκλεκτόρων. Οι τελευταίοι επιλέγονται, συνήθως από το κόμμα του υποψήφιου. Μολαταύτα, οι πολιτειακοί νόμοι ποικίλλουν για το πώς εκλέγονται και ποιες είναι οι ευθύνες τους. Ο ψηφοφόρος από τη στιγμή που ψηφίζει για Πρόεδρο βοηθά στην επιλογή των εκλεκτόρων της πολιτείας του. Γιατί; Διότι όταν ψηφίζει τον υποψήφιο που θέλει στην πραγματικότητα ψηφίζει για τους εκλέκτορες του υποψηφίου. Οι περισσότερες πολιτείες βασίζονται στο σύστημα “ο νικητής τα παίρνει όλα”. Ήτοι προσφέρει όλους τους εκλέκτορες στον υποψήφιο που επικρατεί στα προκριματικά. Το Σύνταγμα δεν απαιτεί από τους εκλέκτορες να ψηφίσουν σύμφωνα με τη λαϊκή ψήφο. Εντούτοις, είναι σπάνιο να μην ακολουθήσουν την επιλογή του πολιτών. Όσον αφορά το Σώμα Εκλεκτόρων, επειδή είναι διαδικασία μέρος του Συντάγματος, για να αλλάξει το σύστημα απαιτείται τροπολογία στο Σύνταγμα.
Υπάρχουν, όμως, και ειδικές καταστάσεις. Αν και δεν είναι συνηθισμένο, δεν αποκλείεται ο υποψήφιος να κερδίσει την εκλεκτορική ψήφο αλλά να χάσει τη λαϊκή. Αυτό σημαίνει ότι δύναται να βγει πρώτος σε συνδυασμό πολιτειών, να φτάσει τους 270 εκλέκτορες χωρίς όμως να έχει την πλειοψηφία των ψήφων ανά την επικράτεια. Έχει συμβεί τέσσερις φορές στο παρελθόν, με πιο πρόσφατη το 2000.
Τι συμβαίνει όμως εάν κανένας δεν συγκεντρώσει τις 270 εκλεκτορικές ψήφους; Τότε, η απόφαση πάει στη Βουλή των Αντιπροσώπων. Τα μέλη της διενεργούν ψηφοφορία ανάμεσα στους τρεις κορυφαίους υποψηφίους. Παρόμοια διαδικασία λαμβάνει χώρα στη Γερουσία για τον Αντιπρόεδρο. Η μοναδική φορά που συνέβη κάτι τέτοιο ήταν το 1824. Τότε, ο Τζον Κουίνσι Άνταμς έλαβε τις περισσότερες ψήφους στη Βουλή των Αντιπροσώπων και ενώ πριν κανείς υποψήφιος δεν είχε συγκεντρώσει την πλειοψηφία στο Σώμα των Εκλεκτόρων.
Μην ξεχνάμε όμως και τις προκριματικές διαδικασίες και τα συνέδρια των κομμάτων. Πριν τις γενικές εκλογές, οι υποψήφιοι λαμβάνουν μέρος στις προκριματικές διαδικασίες. Παρά το γεγονός ότι υπάρχει διαφορά στις προκριματικές του κόμματος και σε αυτές της κοινοβουλευτικής ομάδας, αμφότερες εξυπηρετούν τον ίδιο σκοπό: Να επιτρέψουν στις πολιτείες να βοηθήσουν στην επιλογή των υποψηφίων των κομμάτων. Αυτό που διακυβεύεται είναι ο αριθμός των αντιπροσώπων ή ατόμων που εκπροσωπούν την πολιτεία τους στο εθνικό συνέδριο του κόμματος. Ο υποψήφιος που λαμβάνει την πλειοψηφία των αντιπροσώπων κερδίζει το χρίσμα. Τα κόμματα έχουν διαφορετικό αριθμό συνόλου αντιπροσώπων λόγω της εμπλοκής περίπλοκων κανόνων σχετικά με την επιβράβευση αυτών. Μετά τις προκριματικές διαδικασίες, τα περισσότερα κόμματα διεξάγουν εθνικά συνέδρια για να οριστικοποιήσουν την επιλογή τους για τον υποψήφιο πρόεδρο και αντιπρόεδρο. Συνήθως αποτελούν τυπική διαδικασία επιβεβαίωσης του υποψηφίου καθώς αυτό έχει συγκεντρώσει τον απαραίτητο αριθμό αντιπροσώπων. Μολαταύτα, αν κανένας δεν έχει την πλειοψηφία των αντιπροσώπων, τότε η επιλογή του εκλεκτού γίνεται στο συνέδριο. Για το Δημοκρατικό Κόμμα χρειάζονται 2.383 σε σύνολο 4.765 αντιπροσώπων και στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα 1.237 σε σύνολο 2.472. Μετά την επιλογή του υποψηφίου, ξεκινά η πανεθνική καμπάνια. Τέλος, οι υποψήφιοι πρέπει να έχουν γεννηθεί στις ΗΠΑ, να είναι άνω των 35 ετών και να διαμένουν στη χώρα για τουλάχιστον 14 χρόνια.

Η εκλογική αναμέτρηση είναι αμφίρροπη και κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τον νικητή. Η αμφισβήτηση του αποτελέσματος είναι πολύ πιθανό να συμβεί, κυρίως από την πλευρά Τραμπ σε ενδεχόμενη ήττα του. Όπως έχει διαμορφωθεί το εκλογικό σκηνικό, κάθε ψήφος μετράει. Των γυναικών, που θέλουν να αποκατασταθεί η τάξη στο θέμα των αμβλώσεων, των αμερικανών μουσουλμάνων, Εβραίων, των μαύρων, των λατίνων, των φτωχών λευκών που νιώθουν ξεχασμένοι, των ομογενών.
Άπαντες εστιάζουν στις εφτά κρίσιμες πολιτείες (swing states): Πενσιλβάνια, Αριζόνα, Τζόρτζια, Μίσιγκαν, Νεβάδα, Βόρεια Καρολίνα, Ουισκόνσιν. Γιατί έχουν τόσο μεγάλη σημασία; Διότι ελέγχουν 93 εκλεκτορικές ψήφους. Η Πενσιλβάνια δε, δίνει 19, γι’ αυτό και οι κάτοικοί της «βομβαρδίστηκαν» με διαφημίσεις και συγκεντρώσεις από τους δύο μονομάχους. Οι πολιτείες αυτές ονομάζονται αμφίρροπες διότι δεν είναι δεδομένη η εκλογική τους πίστη. Τι σημαίνει αυτό; Οι εκλέκτορές τους δεν είναι σίγουρο πως θα πάνε στον υποψήφιο που θα επικρατήσει σε αυτές. Θυμίζουμε. Το Σύνταγμα δεν απαιτεί από τους εκλέκτορες να ψηφίσουν σύμφωνα με τη λαϊκή ψήφο. Φέτος, το στοιχείο του απρόβλεπτου άγγιξε δυσθεώρητα ύψη. Τα πράγματα είναι σχεδόν μοιρασμένα στις πέντε απ’ αυτές και μόνο στις δύο υπάρχει μικρό προβάδισμα. Στην Αριζόνα για τον Τραμπ και στο Ουισκόνσιν για τη Χάρις. Οι Αμερικανοί, λοιπόν, θα ψηφίσουν για δικά τους εσωτερικά ζητήματα, όπως γίνεται παντού. Το ερώτημα είναι αν θα πάμε σε ένα ακόμα πιο συντηρητικό εσωτερικό σκηνικό ή θα αναδυθούν ψήγματα φιλελεύθερης πολιτικής. Αυτά. Εμείς, οι λαοί, μένουμε, πρέπει, ενωμένοι, παλεύουμε μαζί, οργανώνουμε την τάξη μας και δεν περιμένουμε τίποτα από ντόπιους και ξένους «σωτήρες».

Πηγές

-usa.gov

-“Why the U.S. Presidential Election Matters for Europe” [councilofcouncils]

- “These seven states will decide the election. Here’s what we learned reporting on the ground” [theguardian]