ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟ

Derby Stories: Η ταραχώδης έχθρα Ντινάμο Ζάγκρεμπ και Χάιντουκ υπερβαίνει το ποδόσφαιρο

Το γήπεδο πάλλεται, η ατμόσφαιρα μυρίζει «μπαρούτι», τα καπνογόνα ανάβουν, τα κορεό ξεδιπλώνουν και οι φωνές που συνοδεύουν τα συνθήματα δυναμώνουν. Ειδικά στην πλευρά των οργανωμένων που… διψάνε. Καθόλου απίθανο να σημειωθούν επεισόδια ακόμη και κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού. Άλλωστε, η άνευ ορίων ένταση είναι αυτή που χαρακτηρίζει τις αναμετρήσεις της Χάιντουκ Σπλιτ με τη Ντινάμο Ζάγκρεμπ. Δύο πόλεις και δύο ομάδες που έμαθαν να μισιούνται πέρα από τη σφαίρα του ποδοσφαίρου.

Σήμερα (01/12, 18:45), ένα από τα πιο επικίνδυνα ντέρμπι στην Ευρώπη -και στον κόσμο- θα διεξαχθεί στο στάδιο «Poljud». Το γήπεδο θα «βράζει», αλλά αυτό δεν είναι κάτι το πρωτοφανές. Ειδικά τη δεδομένη χρονική στιγμή, που η Χάιντουκ θα έχει την ευκαιρία να φτάσει στο +7 από την μισητή της αντίπαλο, εάν νικήσει. Και να προχωρήσει για να λύσει τα «μάγια» που την έχουν αιχμαλωτίσει εδώ και χρόνια στη σκιά της Ντινάμο Ζάγκρεμπ.

Το Σπλιτ ζει και αναπνέει για τη Χάιντουκ. Ολόκληρη η πόλη μοιάζει με ένα ανοιχτό και απέραντο μουσείο, καθώς graffiti που σχετίζονται με την ομάδα βρίσκονται σχεδόν σε κάθε γωνιά και διαθέσιμη… επιφάνεια. Ο σύλλογος ιδρύθηκε τον Φεβρουάριο του 1911 από μία μικρή παρέα φοιτητών που σπούδαζαν στην Τσεχία. Εντυπωσιασμένοι από το πάθος της μεταξύ Σλάβια και Σπάρτα Πράγας, ήθελαν να κάνουν δημιουργήσουν την δική τους «λατρεία». Και εγένετο η Χάιντουκ Σπλιτ. «Hajduk» ονομάζονταν οι παράνομοι ληστές που δρούσαν κατά τον 16ο αιώνα στα Βαλκάνια, πολεμώντας τους Οθωμανούς κατακτητές την περίοδο εκείνη.

Μόλις δύο μήνες μετά, τον Απρίλιο του 1911, ιδρύθηκε από μια συντροφιά φίλων το αντίπαλο δέος, η Ντινάμο Ζάγκρεμπ. Η αρχική ονομασία της ως «Πρώτος Αθλητικός Σύλλογος Πολιτών της Κροατίας» στην πορεία διαφοροποιήθηκε εντελώς. To όνομα και η δομή του συλλόγου άλλαξαν οριστικά το 1945, όταν υιοθετήθηκε και επικράτησε το όνομα Ντινάμο.

Οι δύο ομάδες έγιναν με τον καιρό άσπονδοι εχθροί, με τον μεταξύ τους ανταγωνισμό να αμβλύνει την αντιπαλότητα. Ωστόσο, οι λόγοι που κατέστησαν τις συναντήσεις τους σε ένα από τα πιο εμβληματικά, παθιασμένα και επικίνδυνα ντέρμπι της Ευρώπης, δεν είναι μόνο ποδοσφαιρικοί.

Μία έχθρα που ξεπερνά το ποδόσφαιρο και η «μάχη» των Ultras

Η κόντρα τοποθετείται ήδη στη δεκαετία του 1920, μερικά χρόνια μετά τη «γέννησή» τους, όταν έρχονταν αντιμέτωπες στο πρωτάθλημα της τότε Γιουγκοσλαβίας. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, συνιστούσαν μαζί με τον Ερυθρό Αστέρα και την Παρτίζαν Βελιγραδίου το Big-4 της Γιουγκοσλαβίας. Τότε, η αντιπαλότητα δεν είχε πάρει ακόμη τη μορφή που θα αποκτούσε αργότερα. Και αυτό, γιατί σε ένα ευρύτερο εθνικό πλαίσιο, που ακολουθούσε τα γεγονότα της εποχής, κοινός εχθρός ήταν η Σερβία. Φίλαθλοι και των δύο ομάδων κατατάχθηκαν στον στρατό και την αστυνομία πολεμώντας μαζί στην Πόλεμο της Κροατίας.

Όμως, οι σχέσεις τους άλλαξαν μετά τη ανεξαρτησία της Κροατίας το 1991. Ένα χρόνο μετά, ιδρύθηκε το πρωτάθλημα Κροατίας. Ντινάμο Ζάγκρεμπ και Χάιντουκ Σπλιτ είναι οι δύο από τις τέσσερις ομάδες (μαζί με τη Ριέκα και την Όσιγεκ) που εδώ και 32 χρόνια δεν έχουν υποβιβαστεί από την πρώτη κατηγορία. Η Ντινάμο ήταν εκείνη που άρχισε να κυριαρχεί και που μέχρι σήμερα απολαμβάνει σχεδόν την ολοκληρωτική δόξα της πρωταθλήτριας, έχοντας κατακτήσει τον τίτλο 24 φορές. Έναντι μόλις έξι των μισητών αντιπάλων τους που έχουν να γευτούν το «νέκταρ» από το μακρινό 2005!

Η διαφορά δυναμικότητας είναι τεράστια, όμως αυτό δεν είναι το μόνο που χωρίζει τις δύο ομάδες. Το Σπλιτ των περίπου 160.000 κατοίκων στις Δαλματικές Ακτές της Αδριατικής νιώθει μονίμως παραγκωνισμένο από τον… μαγνήτη του Ζάγκρεμπ. Τα πανεπιστήμια και οι επαγγελματικές ευκαιρίες βρίσκονται στην πρωτεύουσα, ενώ το Σπλιτ βασίζεται κυρίως στον τουρισμό, λόγω της ειδυλλιακής του τοποθεσίας. Το Ζάγκρεμπ «ελέγχει» κατά κάποιον τρόπο την υπόλοιπη Κροατία. Χαρακτηριστικό είναι ότι όταν το 2005 η χώρα φιλοξένησε το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Beach Volley, η διεξαγωγή του δεν έγινε στο παραθαλάσσιο Σπλιτ, αλλά στο Ζάγκρεμπ που γέμισε από το πουθενά με… άμμο.

Οι κάτοικοι του Σπλιτ λατρεύουν σαν θεά την Χάιντουκ και φροντίζουν να δείχνουν την αγάπη τους με κάθε τρόπο. Σύμφωνα με στοιχεία του 2023, οι οπαδοί κατέχουν το 24,53% των μετοχών του συλλόγου, με ένα μακροχρόνιο πλάνο το ποσοστό αυτό να φτάσει ακόμη και στο 50%! Η ομάδα σημαίνει πολλά για την πόλη και η πόλη σημαίνει πολλά για την ομάδα. Ισχυρό παράδειγμα αυτού, ότι μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι ηγέτες του κομμουνιστικού κόμματος της Γιουγκοσλαβίας ζήτησαν από την Χάιντουκ να μετακομίσει στο Βελιγράδι για να γίνει η ομάδα του στρατού. Η απάντηση που πήραν ήταν αρνητική, ο σύλλογος δεν μπορούσε να φανταστεί την ύπαρξή του μακριά από το Σπλιτ. Τη «θέση» της θα έπαιρνε η Παρτίζαν.

Φυσικά, μέρος του «σώματος» των δύο αντιπάλων είναι οι οργανωμένοι οπαδοί τους. Άλλωστε, εκείνοι είναι οι υπεύθυνοι των σοβαρών κατά καιρούς επεισοδίων μεταξύ τους, με το ανίκητο πάθος να μετατρέπεται σε φανατισμό.

Από τη μία η Torcida της Χάιντουκ Σπλιτ. Ιδρύθηκε το 1950 και θεωρείται μία από τις παλαιότερες οργανωμένες ομάδες οπαδών στην Ευρώπη, αν όχι η παλαιότερη. Το όνομα προέρχεται από την πορτογαλική λέξη «torcida» («υποστηρικτής»). Στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 1950 που διεξήχθη στη Βραζιλία ταξίδεψαν και αρκετοί οπαδοί της Χάιντουκ. Λέγεται ότι ενθουσιάστηκαν τόσο πολύ από το πάθος των Βραζιλιάνων για τη Σελεσάο μετά τον χαμένο τελικό που αποφάσισαν να υιοθετήσουν την ονομασία των «torcidas» για τους υποστηρικτές της δικής τους ομάδας.

Από την άλλη, τα… κακά παιδιά, οι Bad Blue Boys δημιουργήθηκαν στο Ζάγκρεμπ το 1986 (όνομα εμπνευσμένο από την ταινία «Bad Boys» τρία χρόνια νωρίτερα) και απαρτίζονταν από μέλη που προέρχονταν από διάφορες περιοχές της πρωτεύουσας και με το πέρασμα του χρόνου επιβεβαίωσαν την «κακή φήμη» του ονόματός τους.

Τα επεισόδια μεταξύ των δύο «ένθερμων» πλευρών; Αναρίθμητα, κάθε φορά που έρχονται αντιμέτωπες η κατάσταση μυρίζει «πόλεμο», οι συγκρούσεις είναι αναπόφευκτα και συχνά προκαλείται χάος.

Οι Ultras αμφοτέρων θεωρούνται ακραίου εθνικιστές, ενώ στο παρελθόν έχουν συσχετιστεί και με ακροδεξιές φασιστικές συμπεριφορές. Όπως ήταν εκείνη τον Ιούνιο του 2015, όταν σε αναμέτρηση της Κροατίας με την Ιταλία για τα προκριματικά του EURO 2016, στο γρασίδι του σταδίου «Poljud» είχε «σχεδιαστεί» το σήμα της ναζιστικής σβάστικας, με την Ομοσπονδία της χώρας να απολογείται αργότερα για το περιστατικό. Το 2022, μέλη των Bad Blue Boys προκάλεσαν διεθνή κατακραυγή, όταν παρήλαυναν στους δρόμους του Μιλάνο κάνοντας τον ναζιστικό χαιρετισμό. Αυτά αποτελούν μόνο μερικά από τα παραδείγματα.

Τα επεισόδια, οι έντεκα τάφοι και τα κεριά του... θανάτου

Αγάπη και μίσος, δύο έννοιες αντίθετες που όταν εκδηλώνονται σε υπέρμετρο βαθμό ενίοτε οδηγούν σε ακραίες συμπεριφορές και καταστάσεις. Ειδικά όταν μιλάμε για το δεύτερο.

Η περίπτωση του Νίκο Κράνιτσαρ αποτελεί το «κατάλληλο» παράδειγμα. Τον Ιανουάριο του 2005, ο 21χρονος τότε Κροάτης μετακόμισε από τη Ντινάμο Ζάγκρεμπ στην Χάιντουκ Σπλιτ. Κι αν αυτό από μόνο του δεν αρκεί, να προστεθεί ότι ήταν ο αρχηγός της Ντινάμο, γέννημα-θρέμμα των ακαδημιών του συλλόγου και γιος του πρώην παίκτη, αλλά και προπονητή της Ντινάμο, Ζλάτκο Κράνιτσαρ.

Οι οπαδοί της Ντινάμο και ειδικά τα μέλη των Bad Blue Boys δεν μπορούσαν φυσικά να πάρουν ελαφρά τη καρδία μία τέτοια ενέργεια. Ο «Ιούδας» έπρεπε να πάρει ένα μήνυμα για να αντιληφθεί πόσο αισχρή ήταν η προδοσία του. Γι’ αυτό, μαζεύτηκαν νύχτα έξω από το σπίτι του και άναψαν 200 μπλε κεριά, σε σχήμα «D», απλώνοντας παράλληλα ένα απειλητικό και καθόλου δυσδιάκριτο πανό: «Για εμάς, είσαι ήδη νεκρός». Η στάση τους ήταν ξεκάθαρη, ο Κράνιτσαρ θεωρούνταν κάτι παραπάνω από ανεπιθύμητος στο Ζάγκρεμπ.

Ο ίδιος αργότερα παραδέχθηκε ότι η κίνηση ήταν εν μέρει… δικαιολογημένη. «Η Ντινάμο έπαιζε άσχημα για έξι μήνες κι όλοι κατηγορούσαν εμένα. Δεν συμφώνησα όταν μου έκοψαν τον μισθό. Ο αντιπρόεδρος της ομάδας μού είπε ότι δεν με ήθελαν πια. Τι μπορούσα να κάνω; Ήθελα να συνεχίσω να παίζω στην Κροατία. Είμαστε άνθρωποι από την ίδια χώρα, δεν ξέρω γιατί δεν μπορούμε να έχουμε κοινούς στόχους στη ζωή».

Fans storming the pitch after Hajduk Split 0-1 Dinamo Zagreb in the Croatian Cup. pic.twitter.com/qTpt5tPIrG
— Kyama (@ElijahKyama_) April 3, 2024

Το καλοκαίρι του 2004, όταν η Χάιντουκ ηττήθηκε στην Ιρλανδία από τη Σέλμπουρν για τα προκριματικά του Champions League εκείνης της σεζόν, κάποιοι οπαδοί μπήκαν νύχτα στο στάδιο «Poljud» σκάβοντας πάνω στον αγωνιστικό χώρο έντεκα τάφους, βάθους δύο μέτρων! Έναν για τον κάθε παίκτη, σε σχηματισμό 4-4-2. «Πάρτε το πρωτάθλημα ή είστε νεκροί», απειλούσε το πανό που τους συνόδευε.

Ένα παρόμοιο μήνυμα είχαν αφήσει και το 2020, μετά από μία κακή αγωνιστική περίοδο που διένυε η ομάδα. Αυτή τη φορά, έξω από το «Poljud». Έντεκα κορμοί δέντρων μπροστά από την είσοδο του σταδίου, ξανά σε σχηματισμό 4-4-2, συν… ένα. Για τον προπονητή.

Τέτοια περιστατικά δείχνουν πόσο έντονο είναι το πάθος, ο φανατισμός, ή αν θέλετε η τρέλα, των Ultras της Ντινάμο Ζάγκρεμπ και της Χάιντουκ Σπλιτ. Φυσικά, δεν έχουν εκλείψει και τα επεισόδια κατά τη διάρκεια των αναμετρήσεών τους, με πιο πρόσφατα αυτά του περασμένου Απριλίου, στα ημιτελικά του Κυπέλλου. Οπαδοί της Χάιντουκ έκαναν… ντου στο γήπεδο κυνηγώντας τους παίκτες της Ντινάμο που έφυγαν άρον-άρον για τα αποδυτήρια, ενώ άλλοι πετούσαν φωτοβολίδες, καρέκλες και καπνογόνα προς τις εξέδρες των φιλοξενούμενων.

Το πάθος και η αγάπη προς την ομάδα, άσβεστα. Το χάσμα στη συλλογή τίτλων, αγεφύρωτο. Η έχθρα αναπότρεπτη και αχαλίνωτη. Κάποτε, περισσότερα ένωναν παρά χώριζαν τις Χάιντουκ Σπλιτ και Ντινάμο Ζάγκρεμπ. Όσες προσπάθειες και έχουν γίνει, το ντέρμπι «αιωνίων» της Κροατίας παραμένει ένα από τα πιο έντονα και επικίνδυνα παιχνίδια.

Με μία αντιπαλότητα που δεν περιορίζεται στο πλαίσιο του ποδοσφαίρου, αλλά είναι συνυφασμένη με την ιστορία και την κοινωνικο-οικονομική ανισότητα.