Η μέρα που ο Νίκος Σαργκάνης άλλαξε την Εθνική Ελλάδας: Τα «πέντε χέρια», τα δάκρυα και τα 26 χρόνια

Οκτώβριος του 1980. Η Εθνική Ελλάδος έχει πάρει το βάπτισμα του πυρός σε μεγάλη διοργάνωση, με την παρουσία της στην τελική φάση του Κυπέλλου Εθνών Ευρώπης, το μετέπειτα Euro, την ίδια χρονιά. Πέταξε εκτός τελικής φάσης την ΕΣΣΔ και την Ουγγαρία και με μια φουρνιά εξαιρετικά χαρισματικών ποδοσφαιριστών, ταξίδεψε στα γήπεδα της Ιταλίας. Ηττήθηκε από Ολλανδία και Τσεχοσλοβακία και πήρε έναν βαθμό απέναντι στην Δυτική Γερμανία. Επόμενος στόχος ήταν η πρόκριση στην τελική φάση του Παγκόσμιου Κυπέλλου του 1982, έχοντας απέναντί της της πανίσχυρες Δανία, Ιταλία και Γιουγκοσλαβία. Η διαδικασία ξεκινούσε απέναντι στη Δανία, η οποία είχε στη σύνθεσή της μεγάλα ονόματα, τα οποία αγωνίζονταν στην Ευρώπη.

Προπονητής της ήταν ο Σεπ Πιόντεκ, ο οποίος δεν έκρυβε πριν τον αγώνα το γεγονός ότι για εκείνον η Ελλάδα αποτελούσε εύκολη λεία. «Το παιχνίδι μας με την Ελλάδα είναι για εμάς μια αγγαρεία. Θα έλεγα ότι είναι μια προπόνηση ενόψει του αγώνα Ιταλία-Δανία», είχε πει χαρακτηριστικά. Για τον Παναγούλια, τη μέρα που είχε γίνει η πρόκριση, το ματς της Κοπεγχάγης είχε κυκλωθεί. «Η ομάδα που θα κερδίσει τη Δανία στην Κοπεγχάγη θα έχει ήδη κάνει ένα μεγάλο βήμα για την πρόκριση».

Στο πρώτο ματς, οι Δανοί έχασαν από τη Γιουγκοσλαβία και το ματς με την Ελλάδα είχε αποκτήσει κομβική σημασία για εκείνους. Είναι χαρακτηριστικό ότι προχώρησαν σε... γενική επιστράτευση, όπως χαρακτηριστικά γραφόταν στον Τύπο της εποχής, καλώντας όλους τους επαγγελματίες ποδοσφαιριστές τους που έπαιζαν σε ομάδες της Δυτικής Ευρώπης. Η Ελλάδα, από την άλλη, έκανε μια εβδομάδα ειδική προετοιμασία στην Αυστρία και βρέθηκε στην έδρα της αντιπάλου της τρεις μέρες πριν το ματς. Αντιμετώπιζε, ωστόσο, προβλήματα. Αμυντική αστάθεια, απουσία ενός επιθετικού-φόβητρου δίπλα στον Μαύρο, κάποιες δηλώσεις του οποίου είχαν προκαλέσει και προστριβές, οι οποίες όμως λύθηκαν και έδωσε κανονικά το «παρών». Το σημαντικότερο; Η απουσία του Λευτέρη Πουπάκη, του βασικού μέχρι τότε τερματοφύλακα.

Ανήμερα της αναμέτρησης, η Αθλητική Ηχώ κυκλοφορεί με σχετικό πρωτοσέλιδο: «Πάει επειγόντως ο Κωνσταντίνου σήμερα στην Κοπεγχάγη, αφού κλήθηκε χθες από τον Παναγούλια». Ο Πουπάκης τραυματίστηκε στο γόνατο στην προπόνηση και όλα έδειχναν ρήξη χιαστού, με αποτέλεσμα ο Κωνσταντίνου, που αρχικά είχε μείνει εκτός αποστολής λόγω φόρμας, να κληθεί εσπευσμένα. Ο Νίκος Σαργκάνης ωστόσο είχε ενημερωθεί ότι θα φορέσει για πρώτη φορά το εθνόσημο, όντας βασικός μαζί με τους: Κυράστα, Ιωσηφίδη, Καψή, Φοιρό, Λιβαθηνό, Κούη, Αρδίζογλου, Δεληκάρη, Μαύρο, Κωστίκο. Τα 50.000 εισιτήρια είχαν εξαντληθεί, ο καιρός ήταν βροχερός και το κρύο τσουχτερό, γεγονός που ανησυχούσε τον Παναγούλια. Ο Πιόντεκ, πάντως, που έβλεπε το ματς ως... προπόνηση, αρνήθηκε να ανακοινώσει 11άδα πριν το ματς. Τα ρεπορτάζ ωστόσο έλεγαν ότι ο Στέφενσεν είχε επωμιστεί με τον δύσκολο ρόλο του μαρκαρίσματος του Γιώργου Δεληκάρη, τον οποίο οι Δανοί θεωρούσαν παίκτη-κλειδί.

Οι Δανοί δεν είχαν την ίδια άποψη με τον Πιόντεκ. Το ρεκόρ προσέλευσης σε ματς της Εθνικής τους ήταν 38.000 εισιτήρια απέναντι στην Αγγλία και τώρα, απέναντι στην Ελλάδα, είχαν κάνει φτερά μέρες πριν 50.000 κομμάτια. Σε περίπτωση νίκης, οι παίκτες θα έπαιρναν πριμ 8.000 κορώνες, το μεγαλύτερο που είχε δοθεί ποτέ, ενώ τα χρήματα που είχαν δαπανηθεί προκειμένου να συγκεντρωθούν οι διεθνείς από κάθε γωνιά της Ευρώπης είχαν σπάσει κάθε ρεκόρ. Όσον αφορά τον Σαργκάνη; Είναι χαρακτηριστικό ότι πριν το ματς έκαναν δηλώσεις εννιά ποδοσφαιριστές της Εθνικής! Ο τερματοφύλακας που ετοιμαζόταν για ντεμπούτο, προτίμησε να μιλήσει στο γήπεδο.

Τα προκριματικά του Μουντιάλ τότε θεωρούνταν «Παγκόσμιο Κύπελλο» για τον Τύπο της εποχής. Το ματς με τη Δανία ήταν το 37ο της Ελλάδας, που αναζητούσε την πρόκριση στην τελική φάση της διοργάνωσης, μια εμπειρία που της έλειπε. Δεν είχε λάβει μέρος στην προκριματική διαδικασία μόνο της πρώτης διοργάνωσης, του 1930, καθώς και στην πρώτη μεταπολεμική, το 1950. Δεν είχε καταφέρει να προκριθεί ποτέ σε τελικά φάση και είναι χαρακτηριστικό ότι είχε μόνο δέκα νίκες. Προπολεμικά, που το σύστημα ήταν νοκ-άουτ, είχε αποκλειστεί μια φορά στον πρώτο και μια φορά στον δεύτερο γύρο.

Στους ομίλους που καθιερώθηκαν μεταπολεμικά, είχε τερματίσει δύο φορές δεύτερη και πέντε φορές τρίτη, όμως τότε προκρίνονταν μόνο οι πρώτοι. Η διοργάνωση του 1982 ήταν η πρώτη φορά που η δεύτερη θέση έδινε εισιτήριο και γι' αυτό οι ελπίδες είναι αναπτερωθεί, ενώ η πρόσφατη συμμετοχή στο Κύπελλο Εθνών, είχε μπολιάσει τη «γαλανόλευκη» με εμπειρία και είχε βοηθήσει στη συνοχή και την αυτοπεποίθησή της. Τα γκολ της Ελλάδας, μέχρι το ματς εκείνο στην Κοπεγχάγη, ήταν 43-75.

«Η πιο μεγάλη νίκη του ελληνικού ποδοσφαίρου!». Με αυτόν τον τρόπο χαρακτήρισε ο απεσταλμένος της Αθλητικής Ηχούς, Τάκης Χασήρ, το εκπληκτικό αποτέλεσμα της Ελλάδας στην Κοπεγχάγη (1-0), μαζί με μια σειρά από σχόλια που έδειχναν πως οι λέξεις έχαναν το νόημά τους μπροστά στο επίτευγμα των παικτών του Παναγούλια. Και ο Σαργκάνης; «Ιπτάμενος και ήρωας»! H Δανία παρατάχθηκε τελικά με τους Κβιστ, Ράσμουνσεν, Όλσεν, Ζίγκλερ, Γιέργκεν, Πέτερσεν, Άρνεσεν, Λέρμπι, Σίμονσεν, Γιένσεν, Έλγκισερ και το γήπεδο «έβραζε» από το πρώτο λεπτό. Στις κερκίδες του, βρίσκονταν και περίπου 1000 Έλληνες.

Μόλις στο δεύτερο λεπτό σταμάτησε το απευθείας φάουλ του Άρνεσεν και λίγο αργότερα με γρήγορη έξοδο σταμάτησε τον ίδιο ποδοσφαιριστή, στέλνοντας την μπάλα κόρνερ. Η Ελλάδα απάντησε με δοκάρι του Κωστίκου και γκολ του που ακυρώθηκε για οφσάιντ του Μαύρου. Ο Σαργκάνης, σταμάτησε ένα πολύ δύσκολο σουτ του Άρνεσεν στο 23' και την κοντινή κεφαλιά του Ράσμουνσεν δύο λεπτά αργότερα, ενώ συνέχισε με τον ίδιο τρόπο για το 0-0 του ημιχρόνου.

Στο δεύτερο μέρος ξεκίνησε το σόου του μπλοκάροντας την κεφαλιά του Πέτερσεν. Κόντρα στη ροή του αγώνα, ο Κυράστας στο 50' κέρδισε ένα φάουλ έξω από την περιοχή, το οποίο ο Κούης μετέτρεψε σε γκολ, περνώντας την μπάλα μέσα από το τείχος. Οι Δανοί ήταν πλέον με την πλάτη στον τοίχο. Ο ελληνικός τοίχος, ωστόσο, ονομαζόταν Νίκος Σαργκάνης και στο 71' έκανε την απόκρουση του αγώνα, σταματώντας το φοβερό σουτ του Σίμονσεν από κοντινή απόσταση, ενώ «καθάρισε» κι όλες τις υπόλοιπες φάσεις, για να κρατήσει τη μεγάλη νίκη. Η Ελλάδα, για πρώτη φορά μετά από 26 χρόνια, θα γύριζε με νίκη από ξένο γήπεδο.

Είναι χαρακτηριστικές οι εικόνες που μετέδωσε ο Χασήρ: «Κλάψαμε όλοι με λυγμούς λίγη ώρα μετά τον θρίαμβο. Μόλις γυρίσαμε με την ομάδα στο ξενοδοχείο, χιλιάδες Έλληνες το είχαν ζώσει και τραγουδούσαν τον Εθνικό Ύμνο, ανεμίζοντας ταυτόχρονα τις σημαίες τους. Από Νορβηγία, Σουηδία, Φινλανδία, Γερμανία, πλήθη φοιτητών έκαναν τα μάτια μας να τρέχουν από συγκίνηση». Αντίστοιχες εικόνες υπήρχαν και στην Ελλάδα. Άνθρωποι κάθε ηλικίας ξεχύθηκαν στην πλατεία Ομονοίας, κάποιοι εκ των οποίων βουτούσαν στο σιντριβάνι. Χιλιάδες φίλαθλοι κατέκλυσαν και το κέντρο της Θεσσαλονίκης, δημιουργώντας ένα γλέντι που συνεχίστηκε πολλές ώρες μετά τα μεσάνυχτα. Την επόμενη μέρα, χιλιάδες κόσμου συγκεντρώθηκαν στο αεροδρόμιο του Ελληνικού για να υποδεχθούν τους θριαμβευτές.

Όπως γράφτηκε χαρακτηριστικά, η Εθνική μας πολιτογραφήθηκε οριστικά ομάδα της Ευρώπης.

Αξίζει να σημειωθεί ότι τη μέρα εκείνη ο ελληνικός αθλητισμός πανηγύριζε για μια μεγάλη νίκη και πενθούσε για μια μεγάλη απώλεια: Αυτή του «Πατριάρχη» του Παναθηναϊκού, Απόστολου Νικολαΐδη.

Ο Σαργκάνης έγινε αντικείμενο λατρείας στην άφιξη της γαλανόλευκης, με τον κόσμο να τον σηκώνει στους ώμους του, τις κάμερες και τα φώτα να πέφτουν πάνω του και το πλήθος να παραληρεί. Ήταν εκείνος που είχε κρατήσει τους σπουδαίους Δανούς στο μηδέν, με τις αποκρούσεις του να κάνουν τη διαφορά. Και πλέον, είχε έρθει η ώρα να μιλήσει.

Ο δημοσιογράφος της Αθλητικής Ηχούς, Άγγελος Λάμπρου, τον ρώτησε αν φοβήθηκε. Η απάντησή του; «Τι; Μην το ξαναπείς αυτό! Όλα κι όλα. Δεν ξέρω πώς και πού διέρρευσε ένας τέτοιος ψίθυρος, τον οποίο έμαθα κι εγώ κατάπληκτος. Είδα τον προπονητή μου σκεπτικό, μετά τον τραυματισμό του Λευτέρη (Πουπάκης), άκουσα και αυτές τις αηδίες και του είπα: "Μην έχεις καμία ανησυχία κύριε Παναγούλια. Θα παίξω και ας είναι η πρώτη μου στην Εθνική. Μπήκα αποφασισμένος, ήρεμος, σίγουρος στον αγώνα και προ πάντων προσεκτικός, για να διαπιστώσω πολύ γρήγορα ότι δεν θα δεχόμουν γκολ ποτέ και σε καμία περίπτωση αυτή τη βραδιά. Αν χρειαζόταν θα έτρωγα την μπάλα, αλλά ποτέ δεν θα μου ξέφευγε για τα δίχτυα».

Ενδεικτικό του χαρακτήρα του, ήταν η απάντηση που έδωσε όταν ρωτήθηκε πώς αισθάνεται που πλέον όλοι μιλούσαν γι' αυτόν. «Ευχάριστα, βεβαίως, αλλά δεν έκανα τίποτα περισσότερο παρά το καθήκον μου. Και όταν με ρωτάνε τι επιθυμώ ακόμα ξέρεις τι λέω; Να είμαι καλά, όπως και όλοι οι συνάνθρωποί μου όλης της γης. Δόξα τω Θεώ είμαι καλά. Να στεριώσω στον Ολυμπιακό και στην Εθνική μας. Τι άλλο να θέλω;».

Ο προπονητής της Εθνικής Ιταλίας, που ήταν στον ίδιο όμιλο και βρέθηκε στην Κοπεγχάγη για να παρακολουθήσει το ματς, τόνισε για την Ελλάδα: «Ποια έκπληξη; Αυτήν την ομάδα τη θεωρώ ικανή για όλα». Στο τετ-α-τετ του με τον Παναγούλια, ο Έντσο Μπεαρζότ είπε: «Ήσουν τυχερός, αλλά κι εκείνον τον τερματοφύλακα με τα πέντε χέρια, πού τον είχες κρυμμένο;».

Η Αθλητική Ηχώ της μεθεπόμενης μέρας, μετέφερε το σχόλιο του Νίκου Χρηστίδη, του επί χρόνια βασικού τερματοφύλακα της Εθνικής: «Αν σκεφτούμε ότι έπαιξε για πρώτη φορά κάτω από τα δοκάρι της Εθνικής, τότε η εμφάνισή του ήταν παραπάνω από επιτυχημένη. Ο Σαργκάνης απέσπασε τον θαυμασμό και την καθολική αναγνώριση για τη συμβολή του στην επιτυχία της ομάδας. Στάθηκε με ψυχραιμία και είχε τον πλήρη έλεγχο των όσων συνέβαιναν μέσα στην περιοχή. Ήταν πραγματικός κύριος της εστίας του. Η παρουσία του ενισχύει τη σιγουριά στα μετόπισθεν και δίνει την ευκαιρία να κυνηγήσουν χωρίς άγχος οι επιθετικοί το γκολ».

Τα μεγάλα πρακτορεία εξήραν την εμφάνιση του «φάντομ», προσωνύμιο που πάντως καθιερώθηκε αργότερα. Το Associated Press μετέδωσε ότι η νίκη της Ελλάδας ήταν ένας θρίαμβος για τη συμπαγή της άμυνα, της οποία πρώτο αστέρι ήταν ο τερματοφύλακας Νίκος Σαργκάνης. Το United Press μετέδωσε ότι η ελληνική άμυνα θριάμβευσε με κορυφαίο τον ιπτάμενο τερματοφύλακα της, ο οποίος ήταν και το μεγάλο αστέρι της βραδιάς.

Το Reuters ανέφερε: «Ήρωας των Ελλήνων ήταν ο αναπληρωματικός τερματοφύλακας Σαργκάνης, που κλήθηκε στην ομάδα την τελευταία ώρα για να αντικαταστήσει τον τραυματισμένο Πουπάκη. Ο Σαργκάνης έκανε μια σειρά αξιοσημείωτων αποκρούσεων και δεν επέτρεψε στους μανιασμένους κυνηγούς να σκοράρουν»

Η ιταλικη Corriere έγραψε: «Από χθες προστέθηκε κι άλλος ένας κίνδυνος στο δρόμο της Εθνικής Ιταλίας που οδηγεί προς την Ισπανία. Ο κίνδυνος αυτός λέγεται Ελλάδα. Πράγματι, οι Έλληνες με ηγέτη έναν τερματοφύλακα μεγάλη κλάσεως, τον εκπληκτικό Σαργκάνη, δεν άφησαν τους Δανούς τουλάχιστον σε τέσσερις περιπτώσεις να φτάσουν σ' ένα γκολ που αρχικά φαινόταν σίγουρο». Η Gazzetta dello Sport ανέφερε: «Ο Έλληνας τερματοφύλακας Σαργκάνης ξετρέλανε τους θεατές με τις εκπληκτικές αποκρούσεις του».

Η Messaggero φιλοξένησε δηλώσεις του Μπεαρζότ, ο οποίος είπε: «Μου άρεσε ιδιαίτερα ο Σαργκάνης, νομίζω σε αυτό το παιχνίδι έκανε το ντεμπούτο του. Επίσης εξαιρετικός ποδοσφαιριστής είναι και ο Κούης». Ο Ιταλός θα οδηγούσε δύο χρόνια αργότερα τη χώρα του στην κατάκτηση του Παγκόσμιου Κυπέλλου στην Ισπανία.

Όπως προείπαμε, αυτή ήταν η πρώτη εμφάνιση του Σαργκάνη με την Εθνική, επομένως τα ρεπορτάζ των επόμενων ημερών ξεκίνησαν να ψάχνουν την ιστορία του. Διαβάζουμε στην Αθλητική Ηχώ: «Ο Νίκος Σαργκάνης είναι μοναχογιός της οικογένειάς του, που πλαισιώνεται από δύο ακόμα παιδιά, τη Νότα και την Όλγα. Γεννήθηκε στη Ραφίνα στις 16 Ιανουαρίου 1954 διότι, τότε, ο πατέρας του Βασίλειος που δεν ζει για καμαρώσει τον αξιωμένο πλέον γιο του, εργαζόταν εκεί για ένα σύντομο χρονικό διάστημα. Γρήγορα όμως η οικογένεια ξαναγύρισε στην παλιά της γειτονιά στα Άνω Ιλίσια και η κυρία Καλομοίρα, η μάνα του ήρωα της Κοπεγχάγης, δεν έβλεπε με καλό μάτι τα πρώτα ποδοσφαιρικά βήματα του κανακάρη της. Τον παρότρυνε να πάει σχολείο και μετά τον έστειλε να μάθει μια τέχνη. Διάλεξε αυτήν του Αργυροχόου.

Μάλιστα, τα κατάφερε περίφημα, διότι μόλις τελείωσε τις γυμνασιακές του σπουδές "σκάρωσε" το πρώτο εργαστήρι. Άνοιξε μαγαζί. Έγινε από μικρός επιχειρηματίας και οι δουλειές του δεν πήγαιναν άσχημα. Όμως δεν συμβιβάζονταν με το ποδόσφαιρο. Ο Νικολάκης (τότε) ήταν και γκολκίπερ στον Ηλυσιακό (από το 1970) και αδημονούσε να παίξει σε μεγαλύτερη ομάδα. Τα κατάφερε το 1977, που πήγε στην Καστοριά. Φυσικά, το εργαστήρι και η επιχείρηση που είχε στρώσει πήγαν περίπατο... Έμπλεξε με τους γουναράδες και η επιχειρησιακή του δραστηριότητα παίρνει πλέον μεγαλύτερες διαστάσεις. Είναι παράλληλη με τη λαμπρή του ποδοσφαιρική καριέρα. Μαζί με τον ερχομό του στον μεγάλο Ολυμπιακό ο Σαργκάνης ετοιμάζει μεγάλο κατάστημα γούνας μαζί με έναν καλό του φίλο, τον Πέτρο Κουράκλη.

Την ποδοσφαιρική του καριέρα εγκαινίασε στο ξεκίνημα της εφετινής περιόδου στον Ολυμπιακό και το άστρο του έλαμψε φώτισε το βόρειο Σέλλας, προχθές τη νύχτα στην Κοπεγχάγη. Την άλλη εβδομάδα ο Σαργκάνης εγκαινιάζει και την μεγαλύτερη επιχειρησιακή του καριέρα. Ένα γουναράδικο στην οδό Πατησίων». Θα ακολουθούσαν πολλές ακόμα σελίδες στο βιβλίο της ιστορίας του, τόσο μέσα στο χορτάρι όσο έξω από αυτό.

Η Εθνική δεν κατάφερε τελικά να προκριθεί στην τελική φάση του Μουντιάλ. Η βραδιά εκείνη όμως, άλλαξε την ταυτότητά της, την έκανε να πιστέψει ότι μπορεί να κοιτάξει στα μάτια τις μεγάλες δυνάμεις. Κι ο Νίκος Σαργκάνης συνέχισε να γράφει ιστορία στον ελληνικό αθλητισμό, ο οποίος θα τον θυμάται για πάντα για τα πεπραγμένα του εντός κι εκτός γηπέδων….