Η γροθιά της ανθρωπιάς και της αξιοπρέπειας

Τα γυμνά τους πόδια, τα σκυμμένα κεφάλια και οι υψωμένες τους γροθιές θα λένε πάντα την Ιστορία του κινήματος για τα πολιτικά δικαιώματα στην Αμερική. Θα μιλούν αιώνια για τους αγώνες υπέρ των δικαιωμάτων των Αφροαμερικανών, τις κατάφορες ανισότητες, την κακομεταχείριση, το αμαρτωλό παρελθόν της Δύσης. Σαν σήμερα, οι Τζον Κάρλος και Τόμι Σμιθ έκαναν τον χαιρετισμό της «Μαύρης Δύναμης» ή των «ανθρωπίνων δικαιωμάτων» όπως οι ίδιοι τον χαρακτήρισαν, ανεβασμένοι στο βάθρο των νικητών του τελικού των 200μ. μαζί με τον Αυστραλό Πίτερ Νόρμαν στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1968, στην Πόλη του Μεξικού.

Εκείνοι οι Αγώνες πραγματοποιήθηκαν στο απόγειο του κινήματος για τα πολιτικά δικαιώματα στις ΗΠΑ, με νωπό το αίμα του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, λίγους μήνες μετά τον Γαλλικό Μάη, με μέλη της ομάδας στίβου των Ηνωμένων Πολιτειών- αναμφισβήτητα μια από τις ταχύτερες ομάδες που είδε ποτέ ο κλασσικός αθλητισμός - να απειλούν να μποϊκοτάρουν τη διοργάνωση, για να διαμαρτυρηθούν για τη ρατσιστική μεταχείριση των Μαύρων στην Αμερική.

Οι Αφροαμερικανοί, που προπονούνταν όλη τους τη ζωή για αυτή τη στιγμή, αποφάσισαν να συμμετάσχουν υπό το φόβο και των συνεπειών, κι η διαμαρτυρία τους εκφράστηκε με άλλους τρόπους. Καθώς οι τρεις αθλητές έπαιρναν τα μετάλλια, ο Σμιθ, ο Κάρλος και ο Νόρμαν φορούσαν κονκάρδες στα σακάκια τους. Το σήμα της Ολυμπιακής Καμπάνιας για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (OPHR). Το OPHR ήταν ένας οργανισμός που ιδρύθηκε το 1967 από τον Δρ. Χάρι Έντουαρντς, αποτελούμενος από εξέχοντες αθλητές και δημιουργήθηκε για να αποκαλύψει την κακομεταχείριση των μαύρων αθλητών στην Αμερική. Προσπάθησε επίσης να καταρρίψει το ψέμα ότι υπήρχε φυλετική ισότητα στην Αμερική ως αποτέλεσμα της φαινομενικής αποδοχής των μαύρων αθλητών στα μεγάλα αθλήματα.

Οι κύριοι στόχοι και απαιτήσεις του OPHR περιελάμβαναν την αποκατάσταση του τίτλου της πυγμαχίας βαρέων βαρών του Μοχάμεντ Άλι, που του είχε αφαιρεθεί όταν αντιτάχθηκε δημοσίως στον πόλεμο του Βιετνάμ νωρίτερα εκείνο το έτος, για να προσλάβει περισσότερους μαύρους προπονητές, για να απομακρύνει τον Έιβερι Μπρουντάτζ από τον επικεφαλής των Διεθνών Ολυμπιακών Αγώνων. Γνωστός για τον ρατσισμό, τον σεξισμό και τον αντισημιτισμό σε όλη τη διάρκεια της θητείας του — και για τον αποκλεισμό της Νότιας Αφρικής και της Ροδεσίας από τους Ολυμπιακούς Αγώνες σε ένδειξη αλληλεγγύης με τους μαύρους ενάντια στο απαρτχάιντ στην Αφρική.

Το μαύρο γάντι στο δεξί χέρι του Σμιθ σήμαινε τη δύναμη της Μαύρης Αμερικής. Το μαύρο γάντι στο αριστερό χέρι του Κάρλος την ενότητα των Μαύρων. Το μαντίλι που φορούσε γύρω από το λαιμό του ο Σμιθ ήταν σύμβολο της μαύρης υπερηφάνειας στην Αμερική. Ο Κάρλος και ο Σμιθ πήραν τα μετάλλιά τους χωρίς παπούτσια, φορώντας μαύρες κάλτσες για να συμβολίσουν τη φτώχεια στη μαύρη κοινότητα. Το σακάκι του Κάρλος, χωρίς φερμουάρ, παραβίαση της ολυμπιακής εθιμοτυπίας, υποστήριξε την αλληλεγγύη στην εργατική τάξη στην Αμερική. Ο Κάρλος φορούσε επίσης χάντρες στο λαιμό του για να τιμήσει τα θύματα του λιντσαρίσματος.

Κάποιοι από το κοινό άρχισαν να ψάλουν τον εθνικό ύμνο αλλά σταμάτησαν απότομα. Ο Κάρλος παραδέχτηκε σε συνέντευξή του αργότερα ότι έτρεμε από τον φόβο του. Ότι η σκέψη που είχε κυριεύσει το μυαλό του τα πρώτα λεπτά, ήταν πως κάποιος θα τους πυροβολούσε εκεί, εν ψυχρώ. Ο Νόρμαν αν δεν ένωσε τη δική του γροθιά με εκείνες των Κάρλος και Σμιθ, φόρεσε την κονκάρδα για τα ανθρώπινα δικαιώματα, στάθηκε αλληλέγγυος μαζί τους εξ αρχής, κι αυτά ήταν αρκετά για να επηρεάσουν αργότερα την καριέρα του στη βαθιά ρατσιστική τότε Αυστραλία. Η θαρραλέα απόφαση να τους στηρίξει είναι μνημείο αυτοθυσίας και καθόρισε όλη του τη διαδρομή ως το τέλος της ζωής που έζησε ως παρίας, μέχρι μετά θάνατον να αναγνωριστεί όχι πριν το 2012.

Στην αυτοβιογραφία του Σμιθ «Σιωπηλή Χειρονομία» που δημοσιεύτηκε το 2007, ο Ολυμπιονίκης δήλωσε ότι η δράση ήταν ένας «χαιρετισμός για τα ανθρώπινα δικαιώματα», όχι απλώς ο χαιρετισμός της «Μαύρης Δύναμης». Αυτή η στιγμή που βρέθηκε στη διασταύρωση του πολιτικού ακτιβισμού και των προσωπικών εμπειριών των Μαύρων Αμερικανών οδήγησε στον Κάρλος και τον Σμιθ εκτός Ολυμπιακού Χωριού. Όταν επέστρεψαν στην πατρίδα τους, αντί για την υποδοχή ηρώων, αντιμετώπισαν απειλές θανάτου και ύβρεις. Αποκλεισμένοι από το άθλημά τους, αποκλεισμένοι από το συντηρητικό κομμάτι της Αμερικανικής κοινωνίας, έζησαν εν μέσω απειλών και συνεχιζόμενων προσωπικών κι αθλητικών αγώνων. Το 2016 αναγνωρίστηκαν στον Λευκό Οίκο από τον τότε πρόεδρο των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα.

On this day in 1968, Australian Peter Norman shared the podium with Americans Tommie Smith and John Carlos as they gave the Black Power salute at the Mexico City Olympics.

Smith and Carlos told Norman of their plans, and he reportedly told them "I will stand with you". pic.twitter.com/ihNPYoijup

— ABC SPORT (@abcsport) October 15, 2022