Οδοιπορικό στην κατεχόμενη Λευκωσία!

Mε αφορμή μία επίσκεψη στην Λευκωσία, το Gazzetta Weekend Journal ταξιδεύει στο χρόνο και την ιστορία, στην πόλη που κατέχει το θλιβερό προνόμιο να είναι η μοναδική διαιρεμένη πρωτεύουσα στον κόσμο, όπως γράφει μία παλιά και ξεθωριασμένη πινακίδα, στην πύλη της Οδού Λήδρας... Μία πινακίδα που στέκεται πολλά χρόνια εκεί, για να ενημερώνει τους νεότερους αλλά και να υπενθυμίζει στους μεγαλύτερους, ότι κάποτε υπήρχε μια άλλη Λευκωσία, μια άλλη Κύπρος, όχι διαιρεμένη αλλά ενωμένη!

Η ιστορία της διαίρεσης της Λευκωσίας και κατ' επέκταση της Κύπρου πάει πολλά χρόνια πίσω, στις 21 Δεκεμβρίου 1963, όταν ξέσπασαν ταραχές μεταξύ των δύο κοινοτήτων και με την Τουρκία να απειλεί με επέμβαση στη Μεγαλόνησο. Η Μεγάλη Βρετανία δεν έχασε την ευκαιρία και επέβαλε ένα από τα παλιά της σχέδια, για το διαχωρισμό μεταξύ ελληνοκυπριακών και τουρκοκυπριακών περιοχών.

Η οριοθέτηση της διαχωριστικής γραμμής ανατέθηκε στον βρετανό υποστράτηγο Πίτερ Γιανγκ, ο οποίος τη χάραξε πάνω στο χάρτη με ένα πράσινο μολύβι, με αποτέλεσμα να πάρει το όνομα «Πράσινη Γραμμή» και είχε σκοπό να αποτρέψει κλιμάκωση της έντασης μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Η φύλαξή της ανατέθηκε στους κυανόκρανους του ΟΗΕ από το Μάρτιο του 1964, οι οποίοι την επιτηρούν ακόμα και σήμερα και το πλάτος της ποικίλλει από λίγα μέτρα στη Λευκωσία έως κάποια χιλιόμετρα κοντά στο χωριό Αθιένου. Ονομάζεται επίσης Νεκρή ζώνη και Γραμμή κατάπαυσης του πυρός.

Η «Πράσινη Γραμμή» εκτεινόταν αρχικά στη Λευκωσία και χώριζε την πρωτεύουσα της Κύπρου σε δύο τομείς. Στη συνέχεια επεκτάθηκε και οριοθέτησε τους έξι τουρκοκυπριακούς θύλακες. Τέσσερα χρόνια αργότερα η ένταση χαλάρωσε και άνοιξαν οι οδοί Λήδρας και Ερμού, ώστε να εξυπηρετούνται οι Τουρκοκύπριοι που εργάζονταν στον ελληνοκυπριακό τομέα.

Ωστόσο όλα άλλαξαν στις 15 Ιουλίου 1974, με την τουρκική εισβολή. Μετά τον «Αττίλα 2», στις 14 Αυγούστου 1974, η «Πράσινη Γραμμή» επεκτάθηκε σε μήκος 300 χιλιομέτρων, χωρίζοντας τις κατεχόμενες και τις ελεύθερες περιοχές της Κύπρου.

Πλησιάζοντας λοιπόν στην «Πράσινη Γραμμή» καταλαβαίνεις ότι η καρδιά σου αρχίζει να χτυπά δυνατότερα! Και μόνο οι σκέψεις ότι κάποτε η Κύπρος ήταν ενιαία και από την άλλη πλευρά υπάρχουν σπίτια, ιδιοκτησίες και κυρίως αναμνήσεις μίας ολόκληρης ζωής πολλών Κυπρίων, δεν γίνεται να μην επηρεαστείς!

Η οδός Λήδρας, ο πιο ιστορικός και εμπορικός δρόμος της Λευκωσίας οδηγεί στη μία πύλη που οδηγεί στην κατεχόμενη πλευρά της πόλης. Συνολικά πέντε είναι οι πύλες εισόδου κατά μήκος της «Πράσινης Γραμμής». Στις 9 Μαρτίου 2007 κάτι έδειξε να αλλάζει, όταν κατεδαφίστηκε το οδόφραγμα της οδού Λήδρας με απόφαση της κυπριακής κυβέρνησης, ως ένα πρώτο βήμα για την αποστρατιωτικοποίηση όλης της Λευκωσίας. Εκεί ήταν και το σημείο που για χρόνια κάθε Κυριακή μαζεύονταν οι μητέρες των αγνοουμένων της τουρκικής εισβολής, ζητώντας να μάθουν τι έγιναν τα παιδιά τους. Πλέον υπάρχει ένα μνημείο για να θυμίζει τους αγνοούμενους και για να στέλνει παντού το μήνυμα του «Δεν Ξεχνώ!».

Αλλά και να θέλουν να ξεχάσουν οι Κύπριοι δεν μπορούν! Τα τείχη, τα συρματοπλέγματα και οι φράκτες που ορθώνονται εδώ και πολλά χρόνια, από τη μία πλευρά και την άλλη και οριοθετούν την «Πράσινη Γραμμή», είναι πάντα εκεί. Ενα με τη ζωή τους, ένα με την καθημερινότητα τους, σε σημείο να πίνουν καφέ δίπλα τους, δίπλα σε σακιά με άμμο που χρησιμοποιήθηκαν και αυτά ως είδος φράκτη από όσους διαμέλισαν την Λευκωσία.

Περπατώντας προς την κατεχόμενη περιοχή και αμέσως μετά το μνημείο των αγνοούμενων, είναι τα φυλάκια της κυπριακής αστυνομίας. Ωστόσο πλέον τα πράγματα είναι πιο χαλαρά και χωρίς κανείς να σε ελέγξει ή να σε ρωτήσει για οτιδήποτε, τα προσπερνάς και μπαίνεις στην «Πράσινη Γραμμή». Εκεί ο χρόνος έχει σταματήσει. Κλειστά σπίτια, κλειστά καταστήματα σε μία λωρίδα γης που ακροβατεί ανάμεσα στο χθες και το σήμερα... Χωρίς να το καταλάβω σταμάτησα, έμεινα ακίνητος στο σημείο που αποκαλείται και Νεκρή ζώνη και το μυαλό μου ταξίδεψε μακριά, πολύ μακριά, σε εποχές που δεν υπήρχαν τείχη και στρατιώτες, σε εποχές που άκουγες δυνατές φωνές και χαμόγελα, σε εποχές που οι άνθρωποι είχαν περισσότερα κοινά παρά διαφορές.

Επρεπε, όμως, να συνεχίσω. Ποιος ξέρει τι μπορεί να σκέφτονταν οι στρατιώτες που αποτελούν την ομάδα των Ηνωμένων Εθνών, που περιφρουρεί την περιοχή. Συνέχισα τα βήματα μου και έφτασα στην κατεχόμενη περιοχή. Ο απαραίτητος έλεγχος διαβατηρίου ή ταυτότητας και χωρίς καθυστέρηση μπαίνεις στη χώρα που δεν υπάρχει. Γιατί μπορεί η Τουρκία να είναι το μοναδικό κράτος που έχει αναγνωρίσει την Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου, αλλά δεν πρόκειται για τίποτα περισσότερο από ένα ψευδοκράτος που δεν υπάρχει ούτε στα χαρτιά ούτε στην πραγματικότητα. Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμα και οι πινακίδες των αυτοκινήτων τους δεν έχουν καμία ένδειξη χώρας, παρά μόνο δύο γράμματα και τρεις αριθμούς...

Οπως μου εξήγησαν φίλοι Κύπριοι, δεν υπάρχει κανένας έλεγχος πηγαίνοντας από το κυπριακό τμήμα της Λευκωσίας στο κατεχόμενο, επειδή οι ίδιοι οι Κύπριοι δεν θεωρούν ότι πρόκειται για άλλη χώρα, για άλλη πόλη! Είναι η Λευκωσία τους, η Λευκωσία που πιστεύουν ότι παράνομα έχει χωριστεί στα δύο. Αντιθέτως οι Τουρκοκύπριοι κάνουν πιο εντατικούς ελέγχους κατά την διέλευση, προκειμένου να δώσουν σε όλους την αίσθηση ότι αλλάζουν κράτος και περνούν σύνορα.

Μπαίνοντας λοιπόν στα κατεχόμενα, η πρώτη εικόνα είναι οι... μαϊμούδες. Καταστήματα μόνο με ψεύτικα προϊόντα μεγάλων αθλητικών εταιριών και οίκων μόδας, σε τιμές ιδιαίτερα χαμηλές για όσους θέλουν να ζήσουν την ψευδαίσθηση ότι φορούν επώνυμα ρούχα!

Κι αν η πρώτη εικόνα με τις μαϊμούδες είναι αρκετά διασκεδαστική, οι επόμενες παραπέμπουν σε άλλες εποχές. Τούρκοι βγαλμένοι από τα βάθη της Ανατολίας με τα παραδοσιακά ρούχα, παιδιά με φτωχικά ρούχα να παίζουν με ξεθωριασμένα ξύλινα παιχνίδια κάτω στο δρόμο, κόσμο να ζει σε σπίτια της δεκαετίας του '30 και του '40 με τρύπες στους τείχους και μισοκατεστραμμένα παραθυρόφυλλα και πόρτες - ρημάδια που δεν κλείνουν!

Η ψυχή σου πιάνεται, όμως, κοιτώντας τα πάρα πολλά ερειπωμένα σπίτια, έτοιμα να καταρρεύσουν, μάρτυρες μιας άλλης εποχής. Σπίτια κυρίως Κυπρίων παραδομένα στη φθορά του χρόνου, μάρτυρες στιγμών που χάθηκαν άδοξα, υποταγμένες στα ανθρώπινα λάθη. Μόνο κάποια καζίνο φανερώνουν ότι βρισκόμαστε στο 2016, προσκαλώντας τους λάτρεις του τζόγου που πολλές φορές έρχονται και από την άλλη πλευρά του τείχους!

Δυστυχώς σε σχέση με την ελεύθερη πλευρά της πόλης, η κατεχόμενη Λευκωσία έχει τα περισσότερα και καλύτερα ιστορικά αξιοθέματα, με κύριο την εκκλησία της Αγίας Σοφιάς ή οποία στη συνέχεια έγινε τζαμί, με δύο μιναρέδες δεξιά και αριστερά και φυσικά πάντα μαζί την τουρκική και την τουρκοκυπριακή σημαία! Κτίρια, όμως, που είναι φανερό ότι δεν μπορούν στοιχειωδώς να συντηρήσουν παρά τα πολλά χρήματα που έρχονται από την Τουρκία για να στηρίξουν την οικονομία του ψευδοκράτους που έχει ελάχιστα έσοδα και περιμένει από τον Ερντογάν να πληρώσει τους δημόσιους υπαλλήλους και κάθε δημόσια δαπάνη.

Μετά από περιπλάνηση αρκετών ωρών, κατάλαβα ότι δίψασα! Ψάχνοντας στις τσέπες μου για κανένα κέρμα - εννοείται ότι καλοδέχονται τα ευρώ - άκουσα ξανά ότι μου είπε λίγο νωρίτερα ένας Κύπριος: «Εγώ πάω απέναντι μόνο για να δω το σπίτι μου, στο οποίο πλέον ζουν Τουρκοκύπριοι. Αφού το κοιτάξω για λίγο, αποχωρώ αμέσως χωρίς να κάνω οτιδήποτε άλλο. Δεν πρόκειται ποτέ να τους δώσω τα λεφτά μου...»! Ασυναίσθητα τράβηξα το χέρι από την τσέπη, κατέβασα το κεφάλι μου και επιτάχυνα τα βήματα μου προς την πύλη της Λήδρας. Ελεγχος διαβατηρίου από την τουρκοκυπριακή πλευρά, τυπικός έλεγχος από τους Κύπριους και επιστροφή στην ελεύθερη Λευκωσία, χωρίς να ρίξω ούτε μία ματιά πίσω μου.

​

Οσα και να έχεις ακούσει για κάτι, αν δεν το ζήσεις, δεν το καταλαβαίνεις. Παρά λοιπόν τα όσα γνώριζα για την ιστορία της Κύπρου, μόνο τώρα αντιλήφθηκα τι σημαίνει να έχεις χάσει το σπίτι σου και τον τόπο σου. Μακάρι την επόμενη φορά που θα επιστρέψω στην Κύπρο να μην ξαναδώ τείχη, φράκτες και συρματοπλέγματα και κυρίως να μην... ματώσει ξανά η καρδιά μου, αν συμμεριστώ και την αισιοδοξία που υπάρχει σε ένα μεγάλο μέρος των Κυπρίων ότι θα δοθεί λύση ακόμα και μέσα στο 2016.

Μέχρι, όμως, να ξαναγίνει η Κύπρος ενιαία, το τραγούδι αυτό θα είναι πάντα επίκαιρο...