Είναι μια παγωμένη ημέρα στη γαλλική πρωτεύουσα. Η 42 ετών Μαρί Ανιέ Ζιλό έχει πια αποχωρήσει από τον χορό. Κάθεται έξω από μια καφετέρια. Οι νιφάδες διεκδικούν μια θέση στο πρόσωπό της. Καπνίζει και ουδεμία σημασία έχει που είναι άρρωστη. Για μια στιγμή σκέφτεται να ακυρώσει όλα τα σχέδια της ημέρας, αλλά δεν είναι του στιλ της να προφασίζεται θέματα υγείας. Σε όλη τη λαμπρή καριέρα της, χόρεψε με σπασμένα κόκκαλα, πάλεψε με διπλή σκολίωση, συνέχισε τις πρόβες ενώ ήταν επτά μηνών έγκυος. «Η πειθαρχία είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της ελευθερίας». Αυτή η φράση την ακολουθήσε σε όλη της τη διαδρομή.
Για να καταλάβεις ποια είναι, πρέπει να τη δεις να κινείται, να σηκώνει το χέρι της και τα ακροδάχτυλά της να χαϊδεύουν τον αέρα. Να περιστρέφεται γύρω από τον εαυτό της. Ή απλώς να σηκώνει το φόρεμά της. Η Μαρί Ανιέ Ζιλό προσελκύει τα πάντα: το φως, τα βλέμματα, τον καλύτερο ρόλο. Η χορεύτρια που ως παιδί υπέφερε από σκολίωση, έκανε το σώμα της το πιο όμορφο «αντικείμενο» της γης για 34 χρόνια. Μέχρι τα 42 όπου σύμφωνα με τους κανόνες της Όπερας του Παρισίου, έπρεπε να αποσυρθεί.
Με μητέρα λογίστρια και πατέρα φυσιοθεραπευτή η μικρή Μαρί Ανιέ γεννήθηκε στο Καέν αλλά δεν προοριζόταν να γίνει χορεύτρια. Με παρότρυνση των γονιών της ανέπτυξε αρχικά ένα πάθος για την όπερα. Τις νότες αντικατέστησε το σανίδι, όταν ξεκίνησε τα μαθήματα χορού σε ηλικία 5 ετών. Κι εκεί ανακάλυψε τί είναι το πραγματικό πάθος. Μπήκε στη σχολή χορού της Όπερας του Παρισίου όταν έκλεισε τα 9, ως οικότροφος.
Η ζωή ως «μικρός αρουραίος»
Η ζωή ως έγκλειστος μαθητής χορού, ή όπως λέγεται «μικρός αρουραίος» είναι αδιανόητα εξαντλητική. Τα μαθήματα χορού συνδιάζονται με σχολικές εργασίες. Οι μαθητές που αποτυγχάνουν στο γυμνάσιο, δεν επιτρέπεται να συμμετάσχουν στην ομάδα χορού. Όλοι ακολουθούν αυστηρή δίαιτα που έχει σχεδιαστεί για να τους δίνει ενέργεια χωρίς ωστόσο να παχαίνουν. Τα κιλά τους ελέγχονται τακτικά. Οι έπαινοι και τα κοπλιμέντα είναι εξαιρετικά σπάνια. Ο ανταγωνισμός στα ύψη.
Όλοι οι «μικροί αρουραίοι» ονειρεύονται να γίνουν «αστέρια», όμως μονάχα περίπου 12 από αυτούς -κάθε χρόνο- γίνονται «κύριοι χορευτές» και μια χούφτα «danseuses etoiles», δηλαδή πρίμες μπαλαρίνες. Η υψηλότερη διάκριση που μπορεί να απομείνει το Μπαλέτο της Όπερας του Παρισίου. (Το 2018 υπήρχαν 19 etoiles, 11 κύριοι χορευτές σε σύνολο 146 χορευτών).
Εργασιομανής και παρότι υστερούσε σε σωματικά προσόντα επειδή στα 12 διαγνώστηκε με διπλή σκολίωση, κάτι που την ανάγκαζε να φοράει κορσέ από τον λαιμό μέχρι το γοφό για έξι συναπτά έτη τον οποίο έβγαζε μόνο όταν χόρευε, η Μαρί Ανιέ ξεπέρασε τις προσδοκίες και των πιο «τρελών». Στα 15 της ήταν ήδη μέλος της χορωδίας του μπαλέτου. Η νεότερη χορεύτρια που το κατάφερε αυτό. Ανέβηκε τις τάξεις με αστραπιαία ταχύτητα.
Διδάχθηκε μάλιστα να χορεύει στο 30% των δυνατοτήτων της. Γιατί όπως έχει πει σε συνέντευξή της είχε «τη δύναμη ενός άνδρα και τη χάρη μιας γυναίκας». Στο κλασικό μπαλέτο οι κινήσεις πρέπει να είναι αέρινες, όχι έντονες. Εκείνη είχε πολύ καλή τεχνική, έπρεπε όμως να περιορίσει τη δύναμή της. Στην πορεία της καριέρας της, όταν ξεκίνησε τον σύγχρονο χορό μπορούσε να προσθέσει στις αρετές της τη δύναμη. Πέρασε πολλές φορές από το σύγχρονο - στο κλασσικό. Δεν έβαζε ποτέ εμπόδια και στεγανά. «Έτρεφε» τον σύγχρονο χορό με κλασσικές εμπειρίες. Μια κίνηση του χεριού σε χορογραφία της Πίνα Μπάους, μπορούσε να ταιριάξει και στη Λίμνη των Κύκνων.
Η Ζιλό ζούσε μόνη της στην πρωτεύουσα της Γαλλίας από 15 ετών. Μια μικρή παρέκκλιση από όσα η πειθαρχία ήλεγχε, θα την είχε βγάλει από τον δρόμο της. Την «παντρεύτηκε» την πειθαρχία από έφηβη και είχε μάθει να φροντίζει το σώμα της σαν ναό. Όταν το κακομεταχειριζόταν, εκείνο «επαναστατούσε»! Το πρώτο της ποτήρι αλκοόλ το ήπιε όταν έκλεισε τα 33!
Μια σύγχρονη prima ballerina
Το 2004, στα 28 της χρόνια, ονομάστηκε Étoile για το μπαλέτο Signes της Αμερικανίδας χορογράφου Carolyn Carlson. Ήταν ουσιαστικά η πρώτη χορεύτρια που προτάθηκε για σύγχρονο μπαλέτο. [Το Étoile είναι ένας κλασικός όρος του μπαλέτου που σημαίνει "αστέρι". Ο όρος χρησιμοποιείται ως βαθμός στο μπαλέτο της Όπερας του Παρισιού για να δηλώσει έναν κορυφαίο χορευτή]. Το 2007 δημιούργησε το «Les Rares Différences» με 3 νέους χορευτές hip-hop, εξηγώντας για το εγχείρημα ότι όσο εκείνοι της δίδαξαν τον αυτοσχεδιασμό, αυτή τους έμαθε πώς να επαναλαμβάνουν μια κίνηση με αρτιότητα. Το 2012 έγινε ηθοποιός.
Η Ζιλό είναι μια πολύπλευρη, αντισυμβατική καλλιτέχνιδα. Μια παιδαγωγός που επέλεξε τον δρόμο της διδασκαλίας σε πολύ μικρή ηλικία παράλληλα με την καριέρα της ως χορεύτρια στο Ballet de l' Opera. Μια μούσα, μια έμπνευση, μια προσωπικότητα του πολιτισμού αλλά και μια αφοσιωμένη γυναίκα που υπερασπίζεται πολλούς σκοπούς.
«Στη Γαλλία δεν τους αρέσει να έχεις περισσότερες από μία χορδές στο τόξο σου. Τους αρέσει να σε βάζουν σε ένα κουτί. Νομίζουν ότι αν κάνεις πολλά πράγματα, μπορείς να τα κάνεις μόνο με μισή καρδιά ή άσχημα», έχει δηλώσει σε συνέντευξή της.
Η πιο μαγική εμπειρία της καριέρας της είναι, όπως έχει εκμυστηρευτεί, όταν χόρευε ενώ ήταν έγκυος στον γιο της Πολ. Συνέχισε να κάνει πρόβες ενώ ήταν επτά μηνών έγκυος και επέστρεψε στη δουλειά μόλις πέντε εβδομάδες μετά τον τοκετό.
Παρά την άψογη τεχνική της κατάρτιση συχνά θεωρείται χορεύτρια σύγχρονου χορού, που βρήκε τη θέση της μέσα στην καρδιά της Όπερας του Παρισίου. Αναγκάστηκε να αποχωρήσει στα 42 της χρόνια, το 2018. Σήμερα είναι αντιπρόεδρος της ένωσης που σχεδιάζει και οργανώνει την υποψηφιότητα της Ρεμς για να επιλεγεί ως Πολιτιστική Πρωτεύουσα 2028.
Ο τελευταίος χορός
«Ένας χορευτής πεθαίνει δύο φορές» είχε πει η διάσημη χορεύτρια και χορογράφος Μάρθα Γκράχαμ που αναμόρφωσε τον αμερικανικό χορό. Μια τεχνική φέρει το όνομά της και εξακολουθεί να διδάσκεται παγκοσμίως. Ο πρώτος είναι η αποχώρηση από τη σκηνή...
Για να αποχαιρετήσει μια από τις σπουδαιότερες χορεύτριες όλων των εποχών, η Όπερα του Παρισίου μέσα από τη μήτρα της οποίας «γεννήθηκε» το κλασσικό μπαλέτο, παρουσίασε τον μύθο του Ορφέα και της Ευρυδίκης, που ανοίγει και τελειώνει με τον θάνατο της νύμφης.
Ίσως το σκηνικό και βαριά ατμόσφαιρα της νεκρώσιμης ακολουθίας να είχαν χαρακτηριστεί υπερβολικά αν το τιμώμενο πρόσωπο δεν ήταν η Μαρί Ανιέ Ζιλότ. Μία από τις ελάχιστες Γαλλίδες χορεύτριες που διέσχισαν τα σύνορα της χώρας της, πέρασαν μέσα στην λαϊκή κουλτούρα.
Σύμφωνα με τα πρότυπα του μπαλέτου, σχεδόν τα πάντα σχετικά με τη Ζιλό ήταν ιδιοσυγκρασιακά. Ψηλή, ακανόνιστη και με πολλές γωνίες, παρόλα αυτά έβαλε το ασυνήθιστο σώμα της σε κλασικούς ρόλους. Όταν υπέφερε από σκολίωση, ποτέ την δεν έκρυψε την παραμόρφωση στην σπονδυλική της στήλη. Άφησε κάθε της ατέλεια να δουλευτεί για χρόνια στα χέρια της Γερμανίδας σκηνοθέτιδας Πίνα Μπάους.
Χόρεψε για τελευταία φορά στις 29 Μαρτίου του 2018, αποσύρθηκε στα 42 της σύμφωνη με τους κανόνες της Όπερας του Παρισίου. Ο αποχαιρετισμός της στην σκηνή υπήρξε συνώνυμο του τελευταίου τόξου μιας σημαντικής φαρέτρας που ήταν γεμάτη με χορευτές της μετά-Νουρέγιεφ εποχής. Μιας γενιάς χορευτών που υποστήριξε τα κλασικά πρότυπα υπερασπιζόμενη παράλληλα την ευελιξία και την πνοή της ανανέωσης.
Για περίπου 30 λεπτά οι παρευρισκόμενοι στην Όπερα του Παρισίου, χάρισαν ένα μεγαλοπρεπές stading ovation στην Ζιλό η οποία -ανά στιγμές- δεν μπορούσε να κρύψει την απογοήτευσή της. Στο τέλος της παράστασης, αντί να καθίσει στο κέντρο της σκηνής, κάθισε στην άκρη, κρέμασε τα γυμνά της πόδια πάνω από τον λάκκο της ορχήστρας. Εκείνες τις στιγμές πέρασαν από το μυαλό της οι φορές που μετέτρεψε το φυσικό παράδοξο σε χορευτική μαγεία.
Μιλώντας η ίδια για τον τελευταίο της χορό, αναφέρθηκε στην κίνηση. Όπως είπε οι άνθρωποι νομίζουμε ότι την έχουμε κατακτήσει. Η ρευστότητα μας κάνει να πιστεύουμε ότι μπορούμε να το κάνουμε, όπως απέχουμε πολύ από τον επιθυμητό σκοπό...