«Κυνήγησε τα όνειρα σου, πάλεψε γι' αυτά, δούλεψε ακόμα πιο σκληρά, και κλείσε τα αυτιά σου σε όποιον σου πει ότι δεν μπορείς!». Αυτό θα έλεγε η Θωμαή Βαρδαλή αν είχε μπροστά της τον 6χρονο εαυτό της, που μόλις έχει ξεκινήσει να παίζει ποδόσφαιρο σε Ακαδημία Αγοριών. Πάνω από δύο δεκαετίες αργότερα, η Θωμ -όπως τη φωνάζουν οι δικοί της άνθρωποι- διανύει την 16η της σεζόν στον ΠΑΟΚ, το περιβραχιόνιο του αρχηγού κοσμεί το αριστερό της μπράτσο, είναι διεθνής, προπονεί μικρούς επίδοξους μπαλαδόρους και είναι πρεσβευτής του προγράμματος Rise - Beyond Goals που υλοποιείται με την υποστήριξη του UEFA Foundation for children από την ActionAid.
«Το γεγονός ότι από πολύ μικρή ηλικία έκανα πρωταθλητισμό, μου δημιούργησε μια διαρκή πίεση η οποία άλλες φορές ήταν δημιουργική και άλλες ήταν πιο έντονη από όσο μπορούσα να διαχειριστώ. Χρειάστηκε πολύ δουλειά με τον εαυτό μου για να μπορέσω να ισορροπήσω μέσα μου και ακόμη υπάρχουν στιγμές που το δουλεύω, αλλά σε αυτό βοηθάει πολύ η στήριξη των δικών μου ανθρώπων». Έχοντας ζήσει όλη τη ζωή της ως τώρα στο γρασίδι επισημαίνει: «Είναι σημαντικό το παιδί να θέλει πραγματικά να ασχοληθεί με το ποδόσφαιρο κι όχι να το κάνει επειδή το ονειρεύονται οι γονείς του. Για τα μικρά παιδιά είναι σημαντικό να ξέρουν ότι χρειάζεται συνεχής προσπάθεια και πειθαρχία».
Cover photo by: Ιωάννα Τζετζούμη
Ας πιάσουμε όμως την ιστορία της από την αρχή...
Η οικογένειά της είναι αυτό που λέμε «ποδοσφαιρική οικογένεια». Ο μπαμπά της έπαιζε ποδόσφαιρο ερασιτεχνικά, το ίδιο και ο αδερφός της από πολύ μικρός. Μοιράζονταν όλοι λοιπόν αυτή την ιδιαίτερη «ιεροτελεστία» του γηπέδου. Μαζί στην κερκίδα να παρακολουθούν τα ανδραγαθήματα του μπόμπιρα της φαμίλιας, αλλά και την ανδρική ομάδα του ΠΑΟΚ. Η μικρή Θωμαή ακολουθούσε τον αδερφό της και στις προπονήσεις. Δίπλα του αγάπησε κι εκείνη το ποδόσφαιρο. Θυμάται τον εαυτό της με μια μπάλα ποδοσφαίρου από όταν ήταν μόλις 5 ετών. Δεν μπορεί να εντοπίσει την ακριβής στιγμή που έπεσε στην «πλάνη» της. Νιώθει πως ήταν κάπως έμφυτο. Ρωτώντας την σήμερα τι είναι για εκείνη το ποδόσφαιρο, απαντά αφοπλιστικά «όλη μου η ζωή». Και σπεύδει να διευκρινίσει ότι δεν υπάρχει κάποια υπερβολή στη φράση της!
«Στα έξι μου ξεκίνησα σε Ακαδημία Αγοριών. Ήταν πολύ σπάνιο τότε για ένα κορίτσι να παίζει ποδόσφαιρο, αλλά ξεχώριζα, είχα ταλέντο, οπότε πολύ γρήγορα τα αγόρια με "αγκάλιασαν". Από τα οκτώ μου, όταν έγινε η πρώτη Ακαδημία Κοριτσιών του ΠΑΟΚ πήγα εκεί, αλλά για κάποια χρόνια έκανα ταυτόχρονα προπόνηση και με τα αγόρια. Θεωρώ ότι αυτό με ωφέλησε γιατί βελτιώθηκα. Όταν έχεις να συναγωνίζεσαι αγόρια, δεν είναι το ίδιο, από άποψης δύναμης. Και στα 12 πλέον πήγα στην γυναικεία ομάδα του ΠΑΟΚ».
Η διεθνής επιθετική μέσος, φοράει το «10» και θαυμάζει τον Λιονέλ Μέσι, χωρίς να δηλώνει Μπαρτσελόνα. Ενώ άλλοι αγαπημένοι παίκτες της είναι ο Πάολο Ντι Μπάλα, ο Κέβιν Ντε Μπρόινε και ο Φεντερίκο Κιέζα. Λίγο πριν κλείσει τα 18, κι ενώ μετρούσε ήδη έξι χρόνια στα ασπρόμαυρα, έκανε το μεγάλο βήμα για το εξωτερικό. «Στα 18 ένας προπονητής μέσω της Εθνικής Νεανίδων με παρακολούθησε και μου έκανε μια πρόταση να παίξω και να σπουδάσω σε κολέγιο στην Αμερική. Ήθελα κάποια στιγμή να φύγω στην Ευρώπη, αλλά εκείνη δεν το σκεφτόμουν, είχα στο μυαλό μου τις πανελλήνιες. Όμως η πρόταση ήρθε από μόνη της, έκανα τις διαδικασίες και πήγα γιατί δεν θα μπορούσα να αφήσω μια τέτοια πρόταση.
Στην Αμερική το ποδόσφαιρο είναι πολύ εξελιγμένο. Το αντρικό εκεί, είναι λίγο πίσω. Έχουν μπάσκετ και φούτμπολ. Έπαιξα στην πρώτη εθνική σε κρατικό πανεπιστήμιο, κι όλα ήταν στα πλαίσια του επαγγελματισμού. Εγκαταστάσεις, παροχές. Και σημαντικό για μένα είναι ο συνδυασμός του πτυχίου με το ποδόσφαιρο. Μόνο στην Αμερική μπορεί να γίνει τόσο εύκολα και τόσα οργανωμένα», περιγράφει κι αναπόφευκτα η κουβέντα έρχεται στο ποδόσφαιρο στην Ελλάδα.
«Το μισθολογικό χάσμα ανδρών και γυναικών είναι χαοτικό»
«Στην Ελλάδα βιοπορίζομαι σε κάποιον βαθμό από το ποδόσφαιρο. Αλλά δεν έχει καμία σχέση με τους άνδρες. Μπορεί ο ΠΑΟΚ να λειτουργεί επαγγελματικά σε πολλά κομμάτια και κάποιες ξένες παίκτριες να βιοπορίζονται από αυτό, αλλά σίγουρα δεν πλησιάζει καν στο επίπεδο του ποδοσφαίρου Ανδρών. Εν μέρει είναι λογικό. Το ποδόσφαιρο των Ανδρών είναι επαγγελματικό. Των Γυναικών όχι. Ωστόσο το μισθολογικό χάσμα είναι χαοτικό. Ελπίζω ότι θα γίνουν τα επόμενα χρόνια αυτά τα βήματα για να φτάσει σε ικανοποιητικό επίπεδο. Τουλάχιστον στο επίπεδο που είναι κάποιες χώρες στην Ευρώπη. Από ταλέντο, ίσα- ίσα έχουμε πολύ σε σχέση με άλλες χώρες, αλλά θέλει στήριξη και περισσότερη προβολή το γυναικείο ποδόσφαιρο», σημειώνει.
«Στον ΠΑΟΚ τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει κυριολεκτικά άλματα όσον αφορά την λειτουργία και οργάνωση του τμήματος. Πλέον κινούμαστε σε επαγγελματικά πρότυπα με την βοήθεια του ΑΣ και της ΠΑΕ και σε αρκετά θέματα πλησιάζουμε το ευρωπαϊκό επίπεδο αναλογικά με τα ελληνικά δεδομένα. Γι αυτό είναι λυπηρό να ακούγονται λόγια που υποβαθμίζουν και υποβιβάζουν την προσπάθεια που γίνεται και την αξία των αθλητριών που αγωνίζονται στη χώρα μας».
Τι θα μπορούσε να βοηθήσει στην περαιτέρω ανάπτυξη του ποδοσφαίρου Γυναικών στη χώρα μας; «Θα βοηθούσε αν όλοι οι μεγάλοι σύλλογοι έκαναν γυναικεία τμήματα, θα υπήρχε μεγαλύτερος ανταγωνισμός. Και για τους φιλάθλους, αν υπήρχε ένα ντέρμπι, μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Όπως και από τα ΜΜΕ θα υπήρχε μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Είναι ένας κύκλος αυτός. Πιστεύω ότι είμαστε κοντά. Γίνονται κάποιες κινήσεις από κάποιες ομάδες. Εμείς σαν ΠΑΟΚ, προσπαθούμε να ανεβάζουμε το δικό μας επίπεδο κάθε χρόνο γι αυτό παραμένουμε στην κορυφή και κοιτάμε μια καλή πορεία στην Ευρώπη».
Στα 27 της, μετράει δεκατρία πρωταθλήματα Ελλάδας, πέντε Κύπελλα και μια διεθνή παρουσία με χρόνο έναρξης το 2010 και την Εθνική Γυναικών Κ17. Αν έπρεπε όμως να ξεχωρίσει την πιο δυνατή στιγμή στην καριέρα της ως τώρα, «ταξιδεύει» στο ντεμπούτο της στην Αμερική, που συνδυάστηκε με ένα πολύ όμορφο γκολ με ψαλιδάκι. Αλλά και στην νίκη της Εθνικής Κ19 επί της Ισπανίας. Νίκη που έφερε και την δικής της υπογραφή. Αντίθετα η πιο δύσκολη περίοδος ήρθε μετά από έναν σοβαρό τραυματισμό στο γόνατο, όταν ήταν στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, μακριά από τους δικούς της ανθρώπους.
«Έχω ακούσει από γνωστό δημοσιογράφο στο ραδιόφωνο ότι η θέση της γυναίκας είναι στην κουζίνα»
Η μικρή μπαλαδόρος άκουγε τα αγοράκια της ηλικίας της να τη φωνάζουν «αγοροκόριτσο», κάτι σύνηθες όπως λέει για τα κορίτσια που παίζουν ποδόσφαιρο, όμως τότε ήταν όλα αθώα. Εκείνη μεγάλωσε, έγινε επαγγελματίας, διεθνής. Όμως οι παραφωνίες όχι. «Σε μικρότερη ηλικία τα αγοράκια με φώναζαν “αγοροκόριτσο” αυτό είναι κάτι σύνηθες γενικά για τα κορίτσια που παίζουν ποδόσφαιρο, πιο αθώο. Σε μεγαλύτερη ηλικία έχω ακούσει κάποια σχόλια γενικά για τις γυναίκες. Π.χ. Στο ραδιόφωνο που σε νευριάζουν, γιατί πραγματικά, αν έρθουν να δουν πώς παίζουμε και τι μπορούμε να κάνουμε, πολλές φορές οι άνδρες δεν μπορούν να κάνουν αυτά που κάνουμε εμείς.
“Πλύνε κάνα πιάτο”, “πήγαινε στην κουζίνα σου”... Έχω ακούσει και από πολύ γνωστό δημοσιογράφο που κάνει ραδιόφωνο, για τις γυναίκες ότι η θέση τους είναι στην κουζίνα»! Όπως λέει, ανεξαρτήτως αθλήματος, «το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει μια γυναίκα αθλήτρια είναι ότι υποβαθμίζεται σε όλους τους τομείς συγκριτικά με τους άνδρες. Πολλές άξιες γυναίκες καταφέρνουν μεγάλα πράγματα στον αθλητισμό. Οι προσπάθειες αυτές πρέπει να επιβραβεύονται αλλά και να προβάλλονται».
Η έμπειρη άσος δεν είναι ιδιαίτερα αισιόδοξη ως προς την ίση προβολή γυναικείου κι ανδρικού αθλητισμού. Ίσως γιατί το πρόβλημα είναι πιο δομικό. Κομμάτι της κουλτούρας της χώρας, επηρεάζοντας και την συμπεριφορά των φιλάθλων. «Θεωρώ ότι ειδικά στην Ελλάδα είναι κυρίως θέμα κουλτούρας και όσο λυπηρό κι αν ακούγεται, νομίζω ότι δεν θα φτάσουμε ποτέ στα ευρωπαϊκά επίπεδα αλλά νομίζω ότι με προσπάθειες σαν την δική σας και την ευρύτερη προβολή των γυναικείων αθλημάτων σιγά σιγά θα υπάρξει μια σημαντική βελτίωση σε αυτό το κομμάτι. Έχει υπάρξει περιστατικό, σε διάρκεια αγώνα, οπαδοί της αντίπαλης ομάδας να μας βρίζουν με χυδαίες εκφράσεις. Εκείνη την στιγμή εγώ και οι συναθλήτριες μου προτιμήσαμε να κλείσουμε τα αυτιά μας και να συγκεντρωθούμε στον αγώνα, όσο σοκαριστικά κι αν ήταν αυτά που ακούγαμε».
Το ποδόσφαιρο μέσα από τα μάτια των παιδιών
Για την αρχηγό του ΠΑΟΚ, το ποδόσφαιρο δεν είναι μόνο άθλημα. Δεν θέλει να είναι μόνο αυτό. Ως εκ τούτου η «δουλειά» της δεν τελειώνει εντός των τεσσάρων γραμμών. Ρωτώντας την τί θα ήθελε να πετύχει, δεν μιλά για τρόπαια και διακρίσεις.
«Θα ήθελα κάνω το γυναικείο ποδόσφαιρο πιο δημοφιλές στη χώρα μας, με διάφορες δράσεις που επιδιώκω πάντα να συμμετέχω. Να παρακινήσω όλο και περισσότερα κορίτσια να ασχοληθούν με το άθλημα, να κάνουν όνειρα γι αυτό. Και οι γονείς να σταματήσουν να φοβούνται. Οι γονείς φοβούνται, π.χ. ότι ένα κορίτσι παίζοντας ποδόσφαιρο θα γίνει αγοροκόριτσο, θα αλλάξει το σώμα της και πρέπει να καταλάβουν και οι γονείς και ο κόσμος ότι είναι ένα άθλημα. Ένας άνδρας και μία γυναίκα μπορούν να το παίξουν το ίδιο καλά. Θα ήθελα μέσω του ποδοσφαίρου να μιλήσω και για τον ρατσισμό, για την ισότητα», σημειώνει και μάς εξηγεί τι είναι το ποδόσφαιρο... beyond goals (πέρα από τα γκολ) ή αλλιώς το ποδόσφαιρο με κανόνες που θέτουν τα ίδια τα παιδιά!
«Μου προτάθηκε από τον Δημήτρη Παπαδόπουλο να συμμετάσχω στο πρόγραμμα Beyond Goals της Action Aid που υλοποιείται με την υποστήριξη του UEFA Foundation. Φυσικά δέχθηκα με χαρά. Σε αυτό το πρόγραμμα που έχει γίνει στην Αθήνα, αλλά στόχος είναι να "ανέβει" και στη Θεσσαλονίκη, αλλά και σε άλλες πόλεις της χώρας, σε άλλες ακαδημίες, αγόρια και κορίτσια μαθαίνουν αξίες όπως ο αλληλοσεβασμός, η ισότητα και η αλληλεγγύη μέσω του ποδοσφαίρου.
Μαθαίνουν να σέβονται την διαφορετικότητα. Οι αγώνες παίζονται με τη μεθοδολογία football3. Υπάρχουν τρία μέρη. Μια ομιλία, ο αγώνας διάρκειας 45 λεπτών και ακόμα μία μετά το τέλος της αναμέτρησης. Οι κανόνες τίθενται από τα παιδιά. Για παράδειγμα, για να μετρήσει ένα γκολ πρέπει η μπάλα να έχει περάσει πρώτα από ένα κορίτσι. Για να να είναι έγκυρο πρέπει να έχει δοθεί πάσα σε κάποιο κορίτσι. Τα παιδιά βαθμολογούν με βάση το fair play».
Η καριέρα της Θωμαή έως τώρα, αγγίζει το φάσμα του παραμυθιού. Το μικρό κορίτσι που παρακολουθούσε τις προπονήσεις του αδερφού της, κοπιάροντας σε μια γωνία τις κινήσεις του, έκανε το ποδόσφαιρο αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής της. Η πιτσιρίκα που ήταν ball girl στην Τούμπα, αρχηγός της ομάδας της καρδιάς της. Πρωταθλήτρια. Όσο για το «αύριο»; Θα την βρει κατά πάσα πιθανότητα στον πλανήτη της στρογγυλής Θεάς. «Θα ήθελα να μείνω στον χώρο του ποδοσφαίρου. Έχω το UEFA C το πτυχίο, προπονώ ακαδημίες, δεν ξέρω αν στο μέλλον ασχοληθώ με την προπονητική. Με ενδιαφέρει και το Sports Management θα ήθελα να κάνω ένα μεταπτυχιακό πάνω σε αυτό».