Τα βιντεοπαιχνίδια, πλέον, έχουν τη δική τους πραγματικότητα και έχει πια δημιουργηθεί ένας νέος «κόσμος» με πολλούς «κατοίκους» που περνούν ατελείωτες ώρες μπροστά στον υπολογιστή πετυχαίνοντας νέους στόχους κάθε φορά. Παιχνίδια όπως το League of Legends (lol) ή το Fortnite είναι παγκοσμίως γνωστά σε όλους, ασχέτως ηλικίας αφού σε αυτό τον κόσμο δεν υπάρχει καμία ηλικιακή διάκριση. Μήπως όμως υπάρχει διάκριση ανάμεσα στα φύλα;
Παρ’ όλο που σχεδόν οι μισοί παίκτες παγκοσμίως είναι γυναίκες, είναι λίγες αυτές που θα βρεθούν στην επαγγελματική σκηνή των esports. Δεν υπάρχει καμία γυναίκα παίκτρια στους 300 κορυφαίους κερδισμένους και μόνο ένα κλάσμα των παγκόσμιων χρηματικών βραβείων πηγαίνει σε γυναίκες. Τρανταχτό παράδειγμα αποτελεί το Παγκόσμιο πρωτάθλημα esports που ολοκληρώνεται σήμερα στο Μπαλί και αφορούσε στα CS:GO, PUBG, MLBB(Mobile Legends:Bang Bang), Tekken7, Dota 2, eFootball2023 και CS:GO Female. Το πρώτο πράγμα που μπορεί να παρατηρήσει κανείς είναι πως από όλα τα παιχνίδια μόνο για το Counter Strike υπάρχει και κατηγορία γυναικών και όχι για τα υπόλοιπα ενώ, στη συγκεκριμένη κατηγορία, συμμετείχαν μόνο πέντε οι ομάδες.
Γενικότερα, σε Παγκόσμια πρωταθλήματα δημοφιλών παιχνιδιών όπως για παράδειγμα το League of Legends (LOL) ή το Dota, τα πρωταθλήματα είναι ανοιχτά και μπορούν σε αυτά να συμμετάσχουν και άνδρες και γυναίκες χωρίς καμία διάκριση. Όμως, σχεδόν ποτέ δεν θα βρεθεί μία γυναίκα να συμμετέχει και πόσο μάλλον να κερδίζει. «Οι άνδρες παίζουν καλύτερα» θα σκεφτεί κανείς αλλά αν χρειαστεί να επιχειρηματολογήσει θα πέσει έξω καθώς δεν προκύπτει από πουθενά πως οι γυναίκες δεν παίζουν όσο καλά παίζουν οι άνδρες στα βιντεοπαιχνίδια, όπως ισχυρίζεται και το IntentaDigital με πηγές από μεγάλα μέσα όπως το BBC αλλά και ενδελεχείς έρευνες.
Η εσφαλμένη αντίληψη ότι οι άνδρες είναι καλύτεροι παίκτες
Στο vlog του «Η αλήθεια για τις γυναίκες και τα esports» ο streamer του Twitch (δημοφιλής διαδικτυακή πλατφόρμα για gaming) και influencer των μέσων κοινωνικής δικτύωσης Ντέβιν Νας εξετάζει τη γυναικεία εκπροσώπηση στο gaming / esports και λέει: «Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που πιστεύουν ότι οι γυναίκες είναι είτε χειρότερες στα esports είτε χειρότερες από τους άνδρες στα ανταγωνιστικά παιχνίδια. Έχω ερευνήσει αυτό το θέμα και έχω περάσει πολλές ώρες ερευνώντας αυτά τα πράγματα και, απ' όσο γνωρίζουμε, υπάρχουν αρκετά στοιχεία που λένε ότι οι γυναίκες αποδίδουν εξίσου καλά με τους άνδρες στα βιντεοπαιχνίδια. Αλλά πρέπει να είμαστε δίκαιοι, σωστά; Ας πάμε να δούμε τις μελέτες που έδειξαν ότι είναι χειρότερες στα βιντεοπαιχνίδια. Ω, δεν υπάρχει καμία. Κυριολεκτικά καμία. Δεν μπόρεσα να βρω ούτε μία. Έψαξα παντού και δεν μπόρεσα να βρω καμία μελέτη που να δείχνει ότι οι γυναίκες είναι χειρότερες στα βιντεοπαιχνίδια».
Ενώ υπάρχουν πολλές επιτυχημένες γυναίκες που επηρεάζουν το gaming, πολύ λίγες γυναίκες καταφέρνουν να φτάσουν στα ανώτερα κλιμάκια του ανταγωνιστικού gaming. Τα τουρνουά esports είναι γενικά ανοιχτά και για τα δύο φύλα, αλλά η επαγγελματική σκηνή esports είναι εξαιρετικά ανδροκρατούμενη. Λόγω της έλλειψης προτύπων, πολλές παίκτριες δεν βλέπουν τα esports ως βιώσιμη επιλογή καριέρας.
Το τεράστιο οικονομικό χάσμα
Πολλές γυναίκες gamers υπόκεινται σε διακρίσεις που οδηγούν στην ανισότητα των φύλων στα esports. Η Μαριέκε 'Miss Marie' Ντενίς, επαγγελματίας παίκτρια esports του Rainbow Six Siege και δημιουργός περιεχομένου, έχει μιλήσει για την ανάγκη να ληφθούν πιο σοβαρά υπόψη τα γυναικεία esports: «Οι άνθρωποι κάνουν υποθέσεις όταν μαθαίνουν ότι αγωνίζονται σε μια γυναικεία ομάδα και έτσι δεν καταβάλλουν την πλήρη προσπάθειά τους. Είμαστε μια σοβαρή, επαγγελματική ομάδα και συχνά δεν μπορούμε να προπονηθούμε σωστά επειδή ο κόσμος σκέφτεται «Α, είναι κορίτσια, θα παίξουν άσχημα».
Οι γυναίκες επαγγελματίες παίκτες κερδίζουν εκατομμύρια λιγότερα από τους άνδρες συναδέλφους τους. Το Dota 2 έχει το μεγαλύτερο prize pool στα esports αλλά καμία παίκτρια δεν έχει κερδίσει ποτέ Παγκόσμιο πρωτάθλημα. Στην πραγματικότητα, σύμφωνα με το BBC4, μόνο το 0,002% (6.300 δολάρια) των 235 εκατομμυρίων δολαρίων που έχουν απονεμηθεί στο Dota 2 έχει κερδηθεί από γυναίκες. Το Esportsearnings.com δείχνει ότι δεν υπάρχει καμία γυναίκα παίκτρια στους 300 κορυφαίους κερδισμένους όλων των εποχών. Η κορυφαία γυναίκα κερδοφόρος στα esports - η Σάσα "Scarlett" Χόστιν - βρίσκεται στην 378η θέση παγκοσμίως.
Τα κέρδη από τα βραβεία δεν είναι ο μόνος τρόπος με τον οποίο οι γυναίκες παίκτριες των esports κερδίζουν τα προς το ζην αλλά το μισθολογικό χάσμα μεταξύ των δύο φύλων επεκτείνονται και σε άλλους τομείς. Σύμφωνα με τον Guardian, λίγες γυναίκες βρίσκονται σε έμμισθη θέση παίκτη και μόνο τρεις από τους 100 πιο ακριβοπληρωμένους δημιουργούς στο Twitch είναι γυναίκες. Με σημαντικά χαμηλότερη ικανότητα κέρδους, τα esports δεν αποτελούν επιλογή καριέρας πλήρους απασχόλησης για τις περισσότερες γυναίκες παίκτριες.
Σε μια μελέτη των πλουσιότερων παικτών και των πιο κερδοφόρων παιχνιδιών, καμία γυναίκα δεν κατατάσσεται ούτε καν κοντά στους 100 κορυφαίους άνδρες με ένα εντυπωσιακό χάσμα μεταξύ τους. Η πλήρης έκθεση αναφέρει λεπτομερώς ότι οι 100 κορυφαίοι άνδρες παίκτες έχουν κερδίσει 192,4 εκατομμύρια δολάρια ενώ οι 100 κορυφαίες γυναίκες έχουν κερδίσει μόλις 2,8 εκατομμύρια δολάρια, μια διαφορά της τάξης του 6.863%. Η «Scarlett», που θεωρείται μία από τις κορυφαίες παίκτριες αυτή τη στιγμή, είναι η μόνη γυναίκα στην πρώτη 500άδα με συνολικές απολαβές καριέρας 349.455 δολάρια. Ο μέσος όρος των αποδοχών για τις γυναίκες βρίσκεται στα 28.000 δολάρια έναντι 1,9 εκατομμυρίων δολαρίων για τους άνδρες.
(Η παίκτρια «Scarlett», Φωτογραφία από Major League Gaming)
Παρενόχληση, τοξικότητα και κακοποίηση
Η παρενόχληση που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες λόγω του φύλου τους στα esports είναι ευρέως διαδεδομένη και σοκαριστική. Όπως αναφέρει ο Ντέβιν Νας στο vlog του «Η αλήθεια για τις γυναίκες και τα esports»: «Ως γυναίκα που εντάσσεται στη βιομηχανία esports ή είναι ανταγωνιστική παίκτρια, πρέπει να ξεπεράσεις κάθε άτομο που σου λέει να επιστρέψεις στην κουζίνα». Άλλοι τρόποι με τους οποίους παρενοχλούνται οι γυναίκες στο διαδίκτυο είναι το swatting, το doxing, το flaming, το griefing, το botting, η ρητορική μίσους και η κακοποίηση της διαδικτυακής φωνητικής συνομιλίας.
Σε μια έρευνα της Reach Insights για το 2021, ρωτήθηκαν 900 γυναίκες gamers στις ΗΠΑ, την Κίνα και τη Γερμανία σχετικά με τα ζητήματα που αντιμετωπίζουν στο διαδίκτυο. Το 77% των ερωτηθέντων απάντησαν ότι έχουν βιώσει παρενόχληση με βάση το φύλο τους όταν έπαιζαν παιχνίδια, μεταξύ άλλων: χαρακτηρισμούς και προσβολές, ακατάλληλα σεξουαλικά μηνύματα, άνδρες που εγκαταλείπουν το παιχνίδι όταν ανακαλύπτουν ότι ο αντίπαλος είναι γυναίκα, πατροναριστικά ή απορριπτικά σχόλια, κριτική για τις ικανότητές τους, ανεπιθύμητες συμβουλές. Το 59% αυτών των παικτριών είχε δηλώσει ταυτότητα χωρίς φύλο ή με ανδρικό φύλο όταν έπαιζε παιχνίδια στο διαδίκτυο για να αποφύγει συγκρούσεις και παρενοχλήσεις ενώ το 44% αποκάλυψε ότι είχε δεχτεί ανεπιθύμητες ερωτήσεις σχετικά με την κατάσταση της σχέσης τους όταν έπαιζαν παιχνίδια.
Οι γυναίκες αναφέρουν εδώ και καιρό μια διάχυτη «τοξική» κουλτούρα εχθρότητας, βίας, σεξουαλικής παρενόχλησης και απειλών βιασμού ή θανάτου στα διαδικτυακά παιχνίδια εναντίον τους. Η εχθρότητα και οι διακρίσεις κατά των γυναικών είναι επίσης ευρέως τεκμηριωμένες μεταξύ των ανταγωνιστών των esports. Μια επαγγελματίας παίκτρια δήλωσε: «Η τοξικότητα υπάρχει 100%. Έχετε γυναίκες gamers που δεν αυτοπροσδιορίζονται ως γυναίκες λόγω του γεγονότος ότι δεν θέλουν να αντιμετωπίσουν τις αντιδράσεις στο chat (γκρουπ ανταλλαγής μηνυμάτων). Βλέπεις μηνύματα στο chat που είναι πολύ αρνητικά για τις γυναίκες και αυτό δεν είναι δίκαιο».
Απειλές θανάτου, απειλές βιασμού και σεξουαλική παρενόχληση στο διαδίκτυο δεν αναφέρονται μόνο από γυναίκες παίκτριες αλλά και από ερευνητές, ακαδημαϊκούς, δημοσιογράφους, δημιουργούς παιχνιδιών και κριτικούς παιχνιδιών που έχουν ασκήσει κριτική στον μισογυνισμό στα παιχνίδια. Τον Φεβρουάριο του 2021, η δημοσιογράφος παιχνιδιών Μέρι Γκουσιέ έγραψε για το πώς σε μια περίοδο 10 ετών «δέχτηκε αμέτρητες απειλές θανάτου, παρενοχλήσεις και οδυνηρά σχόλια. Κάποιες φορές ήταν ένα περιστασιακό σχόλιο τρολαρίσματος, άλλες φορές ήταν δεκάδες σχόλια που κυμαίνονταν από σεξισμό έως απόλυτη τοξικότητα και μίσος. Φαίνεται ότι όταν προσαρμόζω το περιεχόμενό μου για να αναδείξω θέματα γυναικείας εκπροσώπησης στη βιομηχανία παιχνιδιών, δέχομαι περισσότερο μίσος. Αλλά το ζήτημα δεν είναι αν μπορώ να υπερασπιστώ αποτελεσματικά τις γυναίκες. Το ζήτημα είναι ότι εγώ και πολλές άλλες γυναίκες δημοσιογράφοι λαμβάνουμε τέτοιου είδους μηνύματα με βάση το φύλο μας ή το ίδιο το θέμα της υπεράσπισης».
Οι γυναικείοι χαρακτήρες στα παιχνίδια
(Lara Croft, Φωτογραφία από DigitalSpy)
Παράλληλα, οι γυναικείοι χαρακτήρες συχνά απεικονίζονται με πολύ σεξουαλικοποιημένους ή μισογυνιστικούς τρόπους. Μια ανάλυση των 20 κορυφαίων βιντεοπαιχνιδιών του 2003 εντόπισε 489 ξεχωριστούς χαρακτήρες με υποεκπροσώπηση των γυναικείων χαρακτήρων (70 έναντι 419). Η μελέτη διαπίστωσε ότι «σε σύγκριση με τους ανδρικούς χαρακτήρες, οι γυναίκες είχαν σημαντικά περισσότερες πιθανότητες να εμφανίζονται μερικώς γυμνές, να παρουσιάζονται με μη ρεαλιστική εικόνα του σώματος και να απεικονίζονται με σεξουαλικά αποκαλυπτικά ρούχα και ακατάλληλη ενδυμασία». Σε μια άλλη μελέτη, οι ερευνητές τροποποίησαν ένα βιντεοπαιχνίδι μόνο ως προς το πόσο «σεξουαλικοποιημένος» εμφανιζόταν ένας γυναικείος χαρακτήρας και μέτρησαν τις απαντήσεις των συμμετεχόντων σε μέτρα αυτοαποτελεσματικότητας. Διαπίστωσαν ότι «η έκθεση σε σεξουαλικοποιημένες εικόνες γυναικών σε βιντεοπαιχνίδια (μεταξύ των γυναικών παικτών) μπορεί να μειώσει την εμπιστοσύνη στην ικανότητά τους να επιτύχουν στον πραγματικό κόσμο».
Ο τρόπος με τον οποίο απεικονίζονται οι χαρακτήρες των βιντεοπαιχνιδιών μπορεί να έχει αρνητικό αντίκτυπο στο πώς βλέπουν οι άνθρωποι τον εαυτό τους και πώς τους αντιμετωπίζουν οι άλλοι. Στην πραγματικότητα, έρευνα δείχνει ότι τα στερεότυπα στα βιντεοπαιχνίδια μπορούν να συμβάλουν σε διατροφικές διαταραχές, αυτοαντικειμενοποίηση και δυσαρέσκεια για το σώμα μεταξύ των γυναικών παικτριών.
Ωστόσο, τα πράγματα αρχίζουν να αλλάζουν. Παρά το γεγονός ότι τα βιντεοπαιχνίδια εξακολουθούν να είναι σε μεγάλο βαθμό «φτιαγμένα για άντρες, αναπτυγμένα για άντρες και προωθούμενα στην αγορά για άντρες» σηματοδοτώντας έναν ανεπιθύμητο χώρο για τις γυναίκες παίκτριες, η εκπροσώπηση των γυναικών αυξάνεται σιγά σιγά. Η έκθεση «Diversity in Gaming - Women in Gaming» του Currys PC World για το 2019 διαπίστωσε ότι τα τελευταία 10 χρόνια παρατηρήθηκε αύξηση 189% στα παιχνίδια με γυναικείους χαρακτήρες που μπορούν να παίξουν. Παρά την αύξηση του αριθμού των γυναικείων χαρακτήρων στα βιντεοπαιχνίδια, εξακολουθεί να υπάρχει έλλειψη γυναικών στο επίκεντρο αν και υπάρχουν εξαιρέσεις όπως η Λάρα Κροφτ στο Tomb Raider, η Νικόλ 'Nico' Κολάρντ στο Broken Sword και η Αλόη στο Horizon: Zero Dawn. Μόνο το 20,8% από τα πάνω από 100 παιχνίδια που κυκλοφόρησαν από το 2017 έως το 2021 περιείχαν γυναίκες πρωταγωνίστριες.
Υποεκπροσώπηση και διακρίσεις στον ευρύτερο χώρο του gaming
Έρευνα σχετικά με την κατανομή των προγραμματιστών παιχνιδιών παγκοσμίως από το 2014 έως το 2021 διαπίστωσε ότι το 2021 το 61% των προγραμματιστών παιχνιδιών θα είναι άνδρες και το 30% γυναίκες (περίπου 8% των ερωτηθέντων δεν προσδιορίστηκαν ως άνδρες ή γυναίκες). Το ποσοστό των γυναικών προγραμματιστών παιχνιδιών αυξήθηκε από 22% το 2014. Αν και πρόκειται για μια κίνηση προς τη σωστή κατεύθυνση, η προκατάληψη και οι διακρίσεις λόγω φύλου παραμένουν ένα μεγάλο ζήτημα σε αυτόν τον ανδροκρατούμενο κλάδο. Το 2020, ο Guardian αναφέρθηκε στο κίνημα #MeToo στη βιομηχανία παιχνιδιών. Εκατοντάδες γυναίκες μίλησαν για την τοξική και αρπακτική συμπεριφορά που είχαν υποστεί κατά τη διάρκεια της καριέρας τους στα βιντεοπαιχνίδια.
Άλλη έρευνα του 2018 από τον ιστότοπο παιχνιδιών Kotaku για τον σεξισμό στην αμερικανική εταιρεία ανάπτυξης Riot Games (η εταιρεία που βρίσκεται πίσω από το LOL) παρότρυνε πέντε πρώην εργαζόμενες να μηνύσουν την εταιρεία για παρενόχληση, διακρίσεις και οικονομικό χάσμα σε σχέση με τους άνδρες. Δεκάδες εργαζόμενοι στα κεντρικά γραφεία της εταιρείας ανάπτυξης συμμετείχαν στη διαμαρτυρία, που ήταν η μεγαλύτερη τέτοια αποχή στην ιστορία της βιομηχανίας βιντεοπαιχνιδιών. Σε απάντησή της, η Riot Games υποσχέθηκε να αναθεωρήσει την εργασιακή της κουλτούρα και να καταβάλει τουλάχιστον 10 εκατομμύρια δολάρια στις γυναίκες που είχαν εργαστεί στην εταιρεία τα τελευταία πέντε χρόνια (περισσότερες από 2.000 εργαζόμενες). Το ίδιο ισχύει και για τους σχολιαστές αγώνων βιντεοπαιχνιδιών.
Ο κόσμος των esports είναι σκληρός εν γένει καθώς η απόσταση που έχει ο παίκτης με τον αντίπαλο και η οθόνη μέσα από την οποία επικοινωνούν δημιουργούν ένα δίχτυ ασφαλείας και «υπόσχονται» πως τίποτα από όλα αυτά δεν μπορεί αν συμβούν στην πραγματική ζωή. Όμως, ακόμη και εκεί όπου η εικονική πραγματικότητα έχει αντικαταστήσει ουσιαστικά την αληθινή ύπαρξη, ο σεξισμός και οι διακρίσεις λόγω φύλου συνεχίζουν να υφίστανται χωρίς καμία απολύτως δικαιολογία και χωρίς κανένα αποδεικτικό πως μία γυναίκα υστερεί ενός άνδρα στα βιντεοπαιχνίδια.
Για την κατάσταση που επικρατεί στην Ελλάδα δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία όμως λογικά δεν απέχει πολύ η δική μας πραγματικότητα με αυτή του υπόλοιπου κόσμου. Άλλωστε, δεν θα ήταν η πρώτη φορά που οι γυναίκες δεν θα είχαν τη θέση που τους αρμόζει στον αθλητισμό συγκριτικά με τους άνδρες αφού κάτι αντίστοιχο συμβαίνει κυρίως στα ομαδικά αθλήματα όπως το ποδόσφαιρο ή το μπάσκετ.
Περισσότερα για το #thema_isotitas
Οι απόψεις που εκφράζονται στο παρόν αποτελούν προσωπικές απόψεις του συντάκτη / της συντάκτριας και δεν απηχούν απαραίτητα τις απόψεις του Χρηματοδοτικού Μηχανισμού του ΕΟΧ ή του Διαχειριστή Επιχορήγησης του Προγράμματος Active citizens fund στην Ελλάδα (Ίδρυμα Μποδοσάκη σε συνεργασία με το SolidarityNow).
Το Έργο «Η Ισότητα των Φύλων στην Πρώτη Σελίδα» υλοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος Active citizens fund, με φορέα υλοποίησης την Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και εταίρο τη Liquid Media.
Το πρόγραμμα Active citizens fund, ύψους €13,5 εκ., χρηματοδοτείται από την Ισλανδία, το Λιχτενστάιν και τη Νορβηγία και είναι μέρος του χρηματοδοτικού μηχανισμού του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ) περιόδου 2014 – 2021, γνωστού ως EEA Grants. Το πρόγραμμα στοχεύει στην ενδυνάμωση και την ενίσχυση της βιωσιμότητας της κοινωνίας των πολιτών και στην ανάδειξη του ρόλου της στην προαγωγή των δημοκρατικών διαδικασιών, στην ενίσχυση της συμμετοχής των πολιτών στα κοινά και στην προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τη διαχείριση της επιχορήγησης του προγράμματος Active citizens fund για την Ελλάδα έχουν αναλάβει από κοινού το Ίδρυμα Μποδοσάκη και το SolidarityNow.
