Ο Ηλίας Τσιριμώκος και ο λόγος που έμεινε στην ιστορία της ελληνικής πολιτικής σκηνής (pics)

• Ο εκ των ιδρυτών του ΕΑΜ
• Η αποστασία

Τον Ιούλιο του 2014 ο Αλέξης Τσίπρας μιλώντας στα μέλη της ΚΟ του ΣΥΡΙΖΑ αναφέρει: «Δεν θα βρεθεί κανείς να κάνει τον Τσιριμώκο, σε αυτήν την εμποροπανήγυρη. Δεν θα κάτσουμε με σταυρωμένα τα χέρια να παρακολουθούμε την έκπτωση της Δημοκρατίας». Ο πρόεδρος της τότε αξιωματικής αντιπολίτευσης γυρίζει τον χρόνο πίσω σε μια δύσκολο πολιτικά εποχή για την Ελλάδα, τότε που εκ των ιδρυτών του ΕΑΜ και σημαντικός εκπρόσωπος του σοσιαλιστικού κινήματος της χώρας, έγινε Πρωθυπουργός της δεύτερης κυβέρνησης των Αποστατών το καλοκαίρι του 1965.

Ο εκ των ιδρυτών του ΕΑΜ

Ο Ηλίας Τσιριμώκος γεννήθηκε στη Λαμία το 1907 και προερχόταν από παλιά πολιτική οικογένεια. Ήταν γιος του Ιωάννη Τσιριμώκου που διετέλεσε Πρόεδρος της Βουλής και υπουργός με το Κόμμα των Φιλελευθέρων, και εγγονός του Δημητρίου Τσιριμώκου βουλευτή Φθιώτιδας και αντιπροέδρου της Βουλής. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, οικονομικά και πολιτικές επιστήμες στο Παρίσι. Από το 1931 άρχισε να ασκεί το επάγγελμα του δικηγόρου. Ακολουθώντας την πολιτική παράδοση της οικογένειας εξελέγη στις εκλογές του 1936 βουλευτής Φθιώτιδας με την υποστήριξη του Κόμματος των Φιλελευθέρων. Κατά τη διάρκεια της πρώτης του θητείας ορίστηκε εισηγητής διατάξεων περί ατομικών ελευθεριών στην επιτροπή αναθεώρησης του Συντάγματος. Ήταν από τους πρώτους που αντιτάχθηκαν στη δικτατορία του Ιωάννη Μεταξά.

Την περίοδο της Κατοχής έλαβε μέρος στην Εθνική Αντίσταση ιδρύοντας μαζί με τον Αλέξανδρο Σβώλο την «Ένωση Λαϊκής Δημοκρατίας» όπου μαζί με το ΚΚΕ, το ΣΚΕ και το ΑΚΕ δημιούργησαν, στις 27 Σεπτεμβρίου του 1941, το ΕΑΜ της κεντρικής επιτροπής του οποίου, όπως και της ΠΕΕΑ, υπήρξε μέλος. Το 1943, εκπροσωπώντας το ΕΑΜ, έλαβε μέρος στις διαπραγματεύσεις με την εξόριστη κυβέρνηση Τσουδερού στο Κάιρο, ενώ το 1944 ανέλαβε υπουργός Εθνικής Οικονομίας στη κυβέρνηση Εθνικής Ένωσης και Απελευθέρωσης του Γ. Παπανδρέου (τις περιόδους 2 Σεπτεμβρίου μέχρι 18 Οκτωβρίου και από 23 Οκτωβρίου μέχρι 2 Δεκεμβρίου του 1944).

Μετά τη λήξη της σύγκρουσης στα Δεκεμβριανά, ο Τσιριμώκος ήταν μέλος της αντιπροσωπείας του ΕΑΜ στις διαπραγματεύσεις που οδήγησαν στην Συμφωνία της Βάρκιζας. Εμπιστευτικά ενημέρωσε τον αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό για τους όρους που θα έθετε η ΕΑΜική αντιπροσωπεία και δεσμεύτηκε να ψηφίσει εναντίον των επιδιώξεων του ΚΚΕ αν ήταν αναγκαίο. Η στάση του Τσιριμώκου επικρίνεται έντονα από τη πλευρά του ΚΚΕ, ενώ οι Βρετανοί το θεώρησαν σύμπτωμα ιδιαίτερα αφελούς ανθρώπου. Γενικότερα η κίνηση αυτή μπορεί να χαρακτηριστεί ως η απομάκρυνση μεσαίων στρωμάτων από τη συμμαχία του ΕΑΜ.

Μετά το τέλος του εμφυλίου ο ίδιος εγκατέλειψε το ΕΑΜ και μαζί με τον συνταγματολόγο Αλέξανδρο Σβώλο ίδρυσαν νέο πολιτικό φορέα, το Σοσιαλιστικό Κόμμα - Ένωση Λαϊκής Δημοκρατίας (ΣΚ-ΕΛΔ), του οποίου διετέλεσε γενικός γραμματέας (1945-1953) και με τον οποίο εξελέγη βουλευτής Αθηνών στις εκλογές της 5ης Μαρτίου 1950., ενώ ήταν από τα βασικά στελέχη μέσω της Δημοκρατικής Ένωσης για την ίδρυση της Ένωσης Κεντρώων. Διετέλεσε επίσης Πρόεδρος της Βουλής (17 Δεκεμβρίου 1963) μέχρι τον Ιανουάριο του 1965, οπότε ανέλαβε υπουργός Εσωτερικών στην κυβέρνηση του Γ. Παπανδρέου. Ο διορισμός του αυτός, λόγω του αριστερού παρελθόντος του, προκάλεσε την έκδηλη ανησυχία της αμερικανικής πρεσβείας και των ανακτόρων.

Η αποστασία

Βέβαια, οι όποιες αντιρρήσεις και ανησυχίες κάμφθηκαν γρήγορα όταν μετά από συναντήσεις του Τσιριμώκου με στελέχη της αμερικάνικης πρεσβείας οι Αμερικανοί τον χαρακτήρισαν ως «οπορτουνιστή». Μετά την παραίτηση του Γεωργίου Παπανδρέου από την πρωθυπουργία (15 Ιουλίου 1965), ο Τσιριμώκος, ενώ αρχικά τάχθηκε στο πλευρό του «Γέρου τής Δημοκρατίας» και δεν έδωσε ψήφο εμπιστοσύνης στην πρώτη κυβέρνηση των λεγόμενων «Αποστατών» υπό τον Γεώργιο Αθανασιάδη - Νόβα, λίγες μέρες αργότερα αποχώρησε από την Ένωση Κεντρώων και χωρίς να το περιμένει κανείς προσήλθε στα Ανάκτορα και αποδέχθηκε εντολή σχηματισμού νέας κυβέρνησης σε μια κίνηση που είχε προκαλέσει την οργή της ελληνικής Αριστεράς.

Η φιλοδοξία ήταν ένα κίνητρο στην αποδοχή της πρότασης σχηματισμού κυβέρνησης: «ήταν ένας παλαίμαχος, αξιόλογος βαριά άρρωστος πολιτικός που έβλεπε μια ζωή αγώνων να τελειώνει χωρίς την υπέρτατη επίστεψη που νόμιζε ότι έβρισκε με το πρωθυπουργικό αξίωμα». Στις 20 Αυγούστου ορκίζεται και το ίδιο βράδυ σημειώνονται επεισόδια στο κέντρο της Αθήνας. Σύμφωνα με τη μαρτυρία του Ανδρέα Παπανδρέου ο αρχηγός ΓΕΣ του πρότεινε την επιβολή στρατιωτικού νόμου αλλά εκείνος απάντησε: όταν ο λαός είναι ξεσηκωμένος δεν δαμάζεται με δικτατορίες. Ακολούθησε η κυβέρνηση Στεφανόπουλου (Σεπτέμβριος 1965), στην οποία συμμετείχε αναλαμβάνοντας αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και υπουργός Εξωτερικών.

Στις 13 Ιουλίου του 1968 ο Ηλίας Τσιριμώκος φεύγει από την ζωή σε ηλικία 61 ετών και η αποστασία του αποτελεί παράδειγμα προς αποφυγήν στην πολιτική σκηνή της χώρας για το γεγονός πως ήταν πρόθυμος να εξυπηρετήσει τα σχέδια του βασιλιά Κωνσταντίνου τον οποίο ο ίδιος κατακεραύνωνε στις ομιλίες σβήνοντας με αυτό τον τρόπο τις όποιες μάχες είχε δώσει για την Δημοκρατία. Άλλωστε, μην ξεχνάμε τα όσα έγιναν το 1965 ήταν προάγγελος της Δικτατορίας των Συνταγματαρχών.