Ο απόρρητος φάκελος του Στέλιου Καζαντζίδη στην Ασφάλεια: Το στίγμα του κομμουνιστή και η κατηγορία για χρήση χασίς
Η προβολή της ταινίας του Γιώργου Τσεμπερόπουλου «Υπάρχω», που έχει να κάνει με τη ζωή και την τέχνη του Στέλιου Καζαντζίδη, επανέφερε στην επικαιρότητα τα βιώματα και τα τραγούδια του θρυλικού λαϊκού βάρδου. Ο Γιώργος Τσεμπερόπουλος κατάφερε σε 130 λεπτά να μοντάρει τα πλάνα της ζωής του Στέλιου Καζαντζίδη. Ενός ανθρώπου με κεφάλι λιονταριού, φτερά αετού, κορμί βράχου και φωνή θεϊκή. Το «Υπάρχω» είναι ο Στέλιος Καζαντζίδης - δημιούργημα του κόσμου που τον έκανε αφέντη στο λαϊκό στερέωμα. Ωστόσο, μια ταινία όσο καλή και αν είναι δεν φτάνει για να καλύψει όλη τη ζωή και τα βιώματα του Στέλιου Καζαντζίδη.
Πώς να χωρέσεις σε μια ταινία τη φωνή - σύμβολο μιας κοινωνίας που αγωνιζόταν να σταθεί στα πόδια της και αιμορραγούσε από τη μάστιγα της ξενιτιάς.
Ο Στέλιος Καζαντζίδης «μίλησε» στις καρδιές αυτών με τα «Μουτζουρωμένα χέρια», που μοχθούσαν καθημερινά για το μεροκάματο, αυτών που «γεύονταν το ψωμί της ξενιτιάς», «Στον Καναδά, στη Βραζιλία», ή στου «Βελγίου τις στοές». Τραγούδησε τα παλικάρια στις «Φάμπρικες», στις φτωχογειτονιές, στον έρωτα, στο χωρισμό, στην πίκρα, στο άδικο...
Ο ίδιος θεωρούσε ότι «λαϊκός τραγουδιστής είναι αυτός, που εκφράζει τα προβλήματα, τα παράπονα και τις αγωνίες του απλού κόσμου. Πρέπει να βγάζει από μέσα του πόνο για να απαλύνει τον πόνο αυτών που τον ακούνε. Γιατί, κακά τα ψέματα, λαϊκό τραγούδι σημαίνει πόνος».
Γεννημένος στις 29 Αυγούστου 1931 στη Νέα Ιωνία από Πόντιους γονείς, πρόσφυγες, ο Στέλιος Καζαντζίδης γνώρισε από πολύ τρυφερή ηλικία τι σήμαινε η λέξη «ταγματασφαλίτες», καθώς ήταν εκείνοι που δολοφόνησαν τον οικοδόμο πατέρα του, που είχε πάρει μέρος στην Αντίσταση στις γραμμές του ΕΑΜ. Γνώρισε τι σήμαινε αστυνομικό τμήμα και χίτες, που τσάκισαν στο ξύλο τον ίδιο τον Στέλιο σε ηλικία 12 ετών, γνώρισε από τα 13 του τι σημαίνει βιοπάλη, καθώς εκείνος ανέλαβε δουλεύοντας σε ό,τι δουλειά μπορεί να φανταστεί κανείς να ζήσει τη μητέρα του και το μικρό του αδελφό.
Στη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας βασανίστηκε άγρια, ενώ, για ένα διάστημα, εξορίστηκε στην Μακρόνησο. «Ήμουνα στις φυλακές όχι με τους αριστερούς αλλά με τα αποβράσματα του στρατού, ανθρώπους με χαρακιές στα χέρια, εγκληματίες, χασικλήδες» είχε πει για την... εμπειρία του στις φυλακές της Μακρονήσου.
Χαρακτηρισμένος κομμουνιστής
Παρά το γεγονός ότι δεν ασχολήθηκε ενεργά με την πολιτική, ο Στέλιος ήταν πολιτικά στιγματισμένος - φακελωμένος δηλαδή - από τις κρατικές αρχές τις ασφάλειας από τα νεανικά του χρόνια. Η «Εφ. Συν» φέρνει σήμερα (11/01) στη δημοσιότητα άγνωστο αρχειακό υλικό των κρατικών αρχών ασφάλειας βάσει του οποίου αποδεικνύεται ότι ο Στέλιος Καζαντζίδης ήταν χαρακτηρισμένος κομμουνιστής χωρίς ο ίδιος να το έχει επιδιώξει ποτέ.
Το χειρότερο όμως είναι ότι, προφανώς εξαιτίας αυτού του χαρακτηρισμού του, οι αρχές τον είχαν τυλίξει σε μια κόλλα χαρτί φορτώνοντάς του κάποια ποινικά αδικήματα, τα οποία ο ίδιος ουδέποτε αποδέχτηκε και για τα οποία ουδέποτε υπήρξαν σοβαρές ή αδιάσειστες αποδείξεις.
Η ταλαιπωρία του αυτή κράτησε περί τα δέκα χρόνια και ταυτίζεται με το πρώτο διάστημα της καλλιτεχνικής του πορείας. Η τεράστια επιτυχία που γνωρίζει τα επόμενα χρόνια, οι χρυσοί δίσκοι, οι μεγάλες λαϊκές επιτυχίες, οι κορυφαίες του ερμηνείες με όλους τους μεγάλους μας συνθέτες, οι μεγάλες πίστες, οδηγούν στον αποχαρακτηρισμό του ως κομμουνιστή, μόλις το 1960 με αποτέλεσμα τον Οκτώβριο του ίδιου έτους να καταφέρνει να αποκτήσει την πρώτη άδεια οδήγησης…
Ο Στέλιος Καζαντζίδης, όπως ο ίδιος αφηγήθηκε στον Βασίλη Βασιλάκο και σε άλλους, είχε γνώση ότι η Ασφάλεια κρατούσε φάκελο για αυτόν και για τα πολιτικά του φρονήματα. Διαβάζουμε: «Κάποτε βρέθηκα σε μια συγκέντρωση της ΕΔΑ, απέξω απέξω, εκεί όπου ο κόσμος ήταν αραιός. Έβγαζε, θυμάμαι λόγο ο Πασαλίδης και πούλαγα τσιγάρα. Εκεί με πήρε το μάτι κάποιου της Ασφάλειας και με φακέλωσαν. Η πρώτη κατηγορία ήταν αυτή. Τη βρήκα αργότερα στον φάκελο μου. Η δεύτερη (πολύ αργότερα) ήταν ότι έκανα παρέα με τον Μάνο Κατράκη. Η τρίτη και τελευταία κατηγορία που βρήκα στο φάκελο μου ήταν γιατί τραγούδησα τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη».
Ο Στέλιος Καζαντζίδης χαρακτηρίστηκε κομμουνιστής το 1952 σε ηλικία 21 ετών και αποχαρακτηρίστηκε το 1960. Από το έγγραφο αποχαρακτηρισμού του (27.02.1960) μαθαίνουμε τους λόγους του χαρακτηρισμού του.
«Αποκατάστασις του ΚΑΖΑΝΤΖΙΔΗ Στυλιανού του Χαραλάμπους και της Γεσθημανής, γεννηθέντος το έτος 1931, εν Αθήναις και κατοικούντος ένθα, Μουσικού”.
Λαμβάνω την τιμήν, ν’ αναφέρω υμίν ότι εις βάρος του εν θέματι, υφίστανται τα ακόλουθα επιβαρυντικά στοιχεία:
Διά την προ των εκλογών του έτους 1952 περίοδον ουδέν εις βάρος του υφίσταται. Κατ’ αυτάς φέρεται εκδηλωθείς υπέρ της Αριστεράς πολιτικής παρατάξεως και ως παρακολουθήσας την προεκλογικήν συγκέντρωσιν ταύτης την 9-11-1952. Προσέτι ότι συναναστρέφετο κομμουνιστάς και διετήρει ερωτικάς σχέσεις μετά κομμουνίστριας.
Τούτων ένεκα εφέρετο ως εμφορούμενος υπό κομμουνιστικών φρονημάτων.
Κληθείς παρά του Δ/ντού του ενταύθα Τμήματος Ασφαλείας την 20-1-1960 υπέβαλε βιογραφικόν σημείωμα εις ο δεν παραδέχεται τα εις βάρος του στοιχεία και λαμβάνει εν αυτώ σαφή και κατηγορηματικήν θέσιν έναντι του ΚΚΕ και της ΕΔΑ.
Εκ της ενεργηθείσης επανεξετάσεως της υποθέσεώς του, διεπιστώθησαν τα ανωτέρω ως ανακριβή, πλην του τελευταίου, ότι διετήρει σχέσεις μετά κομμουνίστριας, μη έχον όμως τούτο ουδεμίαν σχέσιν με τας πολιτειακοκοινωνικάς του πεποιθήσεις, καθ’ όσον ανέκαθεν εμφορείτο υπό υγιών κοινωνικών φρονημάτων.
Κατόπιν των ανωτέρω προέβην εις την αποκατάστασιν τούτου, ως εμπίπτοντος εις το Κεφ. Γ, εδάφ. Ε της υπ’ αριθ. 34/55 εγκ. Διαταγής Υμών και τον θεωρώ ανέκαθεν εμφορούμενον υπό υγιών κοινωνικών φρονημάτων».
Η κατηγορία για χρήση χασίς
Το 1954, όντας στρατιώτης, ο Στέλιος Καζαντζίδης συλλαμβάνεται μαζί με άλλους φαντάρους για χρήση ινδικής κάνναβης. Παρ’ όλο που καταδικάστηκε σε τρίμηνη φυλάκιση, η κατηγορία αυτή δεν θεμελιώνεται από κανένα ιατρικό έγγραφο.Ο ίδιος περιγράφει στον Βασίλη Βασιλικό και σε άλλους ως εξής αυτή την υπόθεση που τον ταλαιπώρησε αρκετά χρόνια.
«Έκανα, στο μεταξύ, τη βασική μου εκπαίδευ ση στον Διόνυσο με τη μεσολάβηση της τραγου δίστριας της Ρένας της Στάμου. Κι απ' εδώ, απ' τον Διόνυσο, αρχίζει το "μαρτύριο Καζαντζίδη".
Ηρθε μια μέρα η Γκρέυ να με δει με μια ξαδέρφη της, που δεν ήταν παρά φίλη της. Η κυρία είχε ξυπνήσει απογεματάκι, μετά το ξενύχτι της δουλειάς, πήρε την κούκλα, την κοπελιά, και με τη συγκοινωνία, γιατί τότε το ταξί ήταν μεγάλη πολυτέλεια, έκανε ολόκληρη τη διαδρομή από τη Νέα Ιωνία στον Διόνυσο. Μου φέρανε σο κολατάκια. Του μπαίνει στο μάτι του διοικητή η "ξαδέρφη" της Γκρέυ κι ένα Σαββατοκύριακο, που ήμουν μέσα, με καλεί στο γραφείο του για να με ρωτήσει πότε μπορούσαμε να βγούμε και
οι τέσσερις μαζί.
Εγώ προσεβλήθην. Δεν ξέρω γιατί το πήρα στραβά. Του είπα του διοικητή αν ήταν ικανός να της μίλαγε αυτός στα ίσια και να την έπιανε και φιλενάδα, αν μπορούσε. Εγώ ούτε να μεσολαβήσω ήθελα ούτε να παίξω το ρόλο του ρουφιάνου. Εξαγριώθηκε ο διοικητής, μου κόβει τα Σαββατοκύριακα που έβγαινα και τραγουδούσα στη "Χαβάη" και μου στήνει μια παγίδα: βάζει ένα λοχία, τον Μεντζελόπουλο, και φτιάχνει ένα τσιγάρο με δήθεν χασίς.
Τα παιδιά μ' αγαπούσανε, οι έφεδροι υπαξιωματικοί και αξιωματικοί και, επειδή ξέραν ότι κουραζόμουν τα Σαββατοκύριακα για να αφήσω κάποιο χαρτζιλίκι στο σπίτι, με βάζαν σκοπιά σε ώρες που μπορούσα να κοιμηθώ χωρίς πρόβλημα, και τα μεσημέρια, για να μην τραβιέμαι στοφαγητό στην ουρά, μου το φέρναν στην καραβάνα. Το φαγητό μου το έφερνε ένας φίλος που τώρα βρίσκεται στην Αμερική, ο Σκαρδαβέλης ο Χρήστος, υπέροχο παιδί. Τώρα είναι πρόεδρος των ταξιτζήδων στη Βοστόνη. Είχαμε δεθεία
δυο μας.
Μια μέρα, την ώρα που είχα φάει και καθάριζα το πορτοκάλι, έρχεται μαζί με τον Σκαρδαβέλη και ο λοχίας και μου κάνει πρότασην
ανάψω εγώ το τσιγάρο που είχαν φτιάξει οι δυο τους παράμερα. Οταν είδα το τσιγάρο, που είχε στραβώσει στο μεταξύ, γέλασα. Λέω: "Τι είναι αυτό;" "Να", μου λέει ο λοχίας, "τσιγαράκι αλ λιώτικο, ξέρω γω, να μας τ' ανάψεις εσύ, σου κάνουμε την τιμή να σε κεράσουμε ν' ανάψεις εσύ πρώτος". Του λέω: "Ακούστε να δείτε, εγώ δεν πίνω τέτοια πράματα". Πάνω που το 'χα πιάτ σει και το κοίταζα, μου λέει: "Καλά, καλά. Ασ' το θα το ανάψω εγώ".
Περνάει λοιπόν η Δευτέρα, περνάει η Τρίτη και την Τετάρτη που ετοιμαστήκαμε για την επι θεώρηση μπαίνουν δύο στρατονόμοι εσατζήδες στο θάλαμο και λέν' στο φίλο μου τον Χρήστο τον Σκαρδαβέλη και σε μένα να πάρουμε τα πράγματά μας και να περάσουμε έξω. Λέω: "Εμάς θέλετε;” (Ημασταν στη μέση του θαλάμου και αυτοί ήταν στην πόρτα με το φως από πίσω τους. Δεν έβλεπα καλά τα πρόσωπά τους.) "Ναι,εσάς τους δυο σας θέλει ο διοικητής. Πάρτε και τα πράγματά σας. Μονάχα τα όπλα ν' αφήσετε"
Μας ρίχνουν σ' ένα καμιόνι, ξεκινάμε. Στο καμιόνι ήταν τρεις τέσσερις ακόμα, εκτός απότον οδηγό. Στο δρόμο μάς αρχίζουν τις μπουνιές."Τι συμβαίνει, βρε παιδιά;" Ξύλο. "Θα σου πού με σε λίγο". Λέω του Χρήστου: "Τι γίνεται;" Μου λέει: "Ό,τι ξέρεις ξέρω". Περιμένω να δω μήπως θα του ριχτούν κι αυτουνού. Μας πάνε στην Κηφισιά, μας βάζουνε στο κρατητήριο χώρια. Την άλλη μέρα γίνεται μια ανάκριση από ένα λοχαγό. Ο λοχαγός πρέπει να ήταν της ΕΣΑ. Μόλις είχε επιστρέφει απ' την Κορέα. Είχε και μια γκόμενα.
Βάζει και την γκόμενα να μας ανακρίνει κι αυτή. Αφού είπαμε τι είπαμε, εγώ αρνήθηκα, λέω "Δεν ξέρω τίποτα”. Μου λέει ο λοχαγός ότι καπνίζω χασίσι κι ότι δίνω και στους στρατιώτες. "Κύριε λοχαγέ", του λέω, "αυτά είναι τελείως αβάσιμα, δεν ξέρω τι μου λέτε". "Θα μάθεις", μου λέει, "και πολύ σύντομα".
Τέλος πάντων, κάτσαμε αρκετές μέρες, δεν ξέρω πόσες, στη φυλακή. Στη συνέχεια με πάν' στο ειδικό ανακριτικό τμήμα της Στρατονομίας και έχουν μια έτοιμη κατάθεση που μου ζητούν να την υπογράψω. Δε μ' άφησαν ούτε καν να τη διαβάσω. Εκεί ήταν ένας ταξίαρχος. Λέω: "Κύριε ταξίαρχε, πώς να υπογράψω αυτό το πράμα;" Μου λέει: “Έχεις φάει ξύλο ποτέ σου, έτσι γερό ξύλο;” Λέω: "Αν είναι να φάω ξύλο άδικο, τουλάχιστον να τη διαβάσω". "Όχι! Θα την υπογράψεις πρώτα!"
Μας κράτησαν δυο μέρες στην απομόνωση, χωριστά. Ενα υγρό κελί με νερά μέσα. Κάποια φορά πήγαν να μου σπάσουν το ηθικό μ' ένα σκυλί, λυκόσκυλο ήταν, που με μύριζε και με κοίταζε. Έγινε κάποια δίκη. Στο δικαστήριο ήρθε και κατέθεσε αυτός ο λοχίας, του Α2, ο Μεντζελόπουλος.
Είπε ότι εγώ του είχα δώσει το πράμα να πιει κι ότι έδινα και σε άλλους στρατιώτες. Αυτό που με παραξένεψε ήταν ότι, αν και δεν ήταν μόνιμος, είχε κάνει καριέρα στο στρατό. Στο δικαστήριο τον πιάνω στους διαδρόμους και του λέω: "Καλά, δεν ντρέπεσαι; Πώς τόλμησες να πεις τέτοια ψέματα για μένα; Εντάξει, να κάνεις καριέρα στο στρατό ενώ έχεις απολυθεί, αλλά
όχι και να κάψεις έναν άλλο άνθρωπο!" "Εντάξει, εντάξει", μου λέει, "καλά είναι έτσι".
Κι από κει σε μια βδομάδα με στείλαν στη Μακρόνησο. Κι έτσι βρέθηκα στις ΣΦΑ (Στρατιωτικές Φυλακές Μακρονήσου) πεταμένος στην άκρη του νησιού...»
Στον φάκελο του Καζαντζίδη υπάρχει αντίγραφο με ημερομηνία 26 - 01 - 1959, της καταδικαστικής απόφασης του 1954 σε βάρος του για χρήση ναρκωτικών. Η κατηγορία της χρήσης ινδικής κάνναβης κυνήγησε τον Στέλιο για πολλά χρόνια μετά, στην επαφή του με τις Αρχές, ακόμη και σε ζητήματα ρουτίνας.
Πήγη αρχείων: Εφημερίδα των Συντακτών
