Ποιος ήταν τελικά ο «Μόμπι Ντικ»; Οι κακές κριτικές και η εμπορική αποτυχία που «γέννησαν» ένα αριστούργημα
«Μόμπι Ντικ»! Θα το έχετε ακούσει, δεν μπορεί. Έτσι αποκαλούσαν μια θηριώδη φάλαινα, έτσι ονομάζεται όμως και το αριστούργημα της παγκόσμιας λογοτεχνίας του Χέρμαν Μέλβιν, ο οποίος εμπνεύστηκε από τη φάλαινα. Μια θηριώδη, λευκή, 80 τόνων που επιτέθηκε, σαν σήμερα το 1820, στο πλοίο «Έσεξ». Από κει και ύστερα, ξεκίνησε η φαντασία του συγγραφέα, για το έργο του οποίου οι κριτικοί, έβαλαν το όνομά του δίπλα στις αρχαίες ελληνικές τραγωδίες και τα έργα του Σαίξπηρ.
Ο καπετάνιος που έψαχνε τη φάλαινα
Το βιβλίο κυκλοφόρησε πρώτα στην Αγγλία, στις 18 Οκτωβρίου 1851 με τον τίτλο «Η Φάλαινα» και ένα μήνα αργότερα στις ΗΠΑ, με τον τίτλο «Μόμπι Ντικ ή Η Φάλαινα».
Με τι πραγματεύεται όμως ο συγγραφέας; Ο «Μόμπι Ντικ» είναι μια περιπέτεια στη θάλασσα, γεμάτη συμβολισμούς και μεταφορές. Αφηγείται ο ναύτης Ισμαήλ, το ταξίδι ενός λοξού καπετάνιου, του Αχαάβ, που έχει βάλει σκοπό της ζωής του να ανακαλύψει και να σκοτώσει μια θηριώδη λευκή φάλαινα με το όνομα «Μόμπι Ντικ». Ισχυρίζεται ότι σε ένα ταξίδι, τού είχε κόψει το πόδι σε μια μονομαχία που είχαν στη θάλασσα.
Η ζωή στη θάλασσα και η φαλαινοθηρία
Μέσα από το μυθιστόρημα, βλέπουμε την επική μονομαχία του Αχαάβ με τον «Μπόμπι Ντικ», τη θηριώδη φάλαινα, σε έναν παραλληλισμό της σύγκρουσης του ανθρώπου με τις δυνάμεις της φύσης. Πέρα από τη μυθοπλασία βέβαια, ο Χέρμαν Μέλβιλ θέλει να περάσει στους αναγνώστες και όλες τις πληροφορίες για τη ζωή στη θάλασσα και τη φαλαινοθηρία.
Ιδιαίτερη είναι και η σύμπτωση (;) της κυκλοφορίας του βιβλίου σε μια περίοδο που οι ΗΠΑ είχαν επεκτατικές βλέψεις έχοντας ανοίξει πολέμους κατά των Μεξικανών και Ινδιάνων, αλλά και εβρισκόμενη στα πρόθυρα του Εμφυλίου Πολέμου, με τις μεγάλες κοινωνικές διαφορές Βορείων και Νοτίων.
Η κακή κριτική
Το οξύμωρο της ιστορίας είναι πως το έργο του Χέρμαν Μέλβιλ πέρασε αρχικά… απαρατήρητο, με την αρνητική να είναι κυρίως αρνητική. Αναγνωρίστηκε από τους μοντερνιστές στη δεύτερη δεκαετία του 20ου αιώνα με την Αμερική να ανακαλύπτει ένα μεγάλο συγγραφέα, μετά τον θάνατο όμως αυτού. Η φήμη του ως σπουδαίο αμερικανικό μυθιστόρημα άρχισε να εξαπλώνεται στις αρχές του 20ού αιώνα, με την εκατονταετηρίδα της γέννησης του Χέρμαν Μέλβιλ.
Ο «Μόμπυ Ντικ» μεταφέρθηκε επανειλημμένα στον κινηματογράφο, στο θέατρο και την τηλεόραση. Καλύτερη διασκευή θεωρείται για τη μεγάλη οθόνη θεωρείται η ομώνυμη ταινία του Τζον Χιούστον, παραγωγής 1956, σε σενάριο του συγγραφέα Ρέι Μπράντμπερι και με πρωταγωνιστή τον Γκρέγκορι Πεκ στο ρόλο του Αχαάβ.
Στα ελληνικά, το μυθιστόρημα του Χέρμαν Μέλβιλ Μόμπυ Ντικ κυκλοφορεί στην κλασική έκδοση του Gutenberg, σε μετάφραση Α. Κ. Χριστοδούλου.
