Ο εφιάλτης του Τσέρνομπιλ, «ζωντάνεψε» στην Ζαπορίζιε

• Οι μοιραίες συνέπειες του Τσέρνομπιλ
• Η άγρια ζωή...
• ... και οι ήρωες που πάλεψαν με τον εφιάλτη!
• Τσέρνομπιλ: Η πιο τοξική Γη γεμίζει... ζωή

Το κείμενο είχε δημοσιευτεί στο Gazzetta Weekend την 1η Απριλίου 2021.

Τσέρνομπιλ, η µεγαλύτερη τεχνολογική καταστροφή του 20ού αιώνα, η μέρα που χιλιάδες άνθρωποι σταμάτησαν να ονειρεύονται και να χαμογελούν!

Είναι παράξενο το ότι χρειάζεται κάποιοι άνθρωποι να μας απειλήσουν με τα πυρηνικά τους οπλοστάσια, για να φτάσουμε τελικά στο σημείο να ενοχληθούμε από την αίσθηση ότι πλησιάζει το τέλος του κόσμου. Λένε ότι μαθαίνουμε από τις εμπειρίες μας. Αφού καούμε μία φορά από τον χυλό, αρνούμαστε να υποβληθούμε ξανά στην ίδια διαδικασία. Με τον ίδιο τρόπο αφού έχουμε ήδη μολύνει κάποιες κοινότητες με τοξικά απόβλητα, ξεκινάμε να προστατέψουμε τις υπόλοιπες.

Ωστόσο η μεγαλύτερη απειλή από όλες, το τέλος του κόσμου, δεν θα μας προσφέρει καμία ευκαιρία να διδαχθούμε από αυτό. Οπως και σε πολλά άλλα ακατανίκητα πράγματα, όπως είναι ο Ήλιος ή ο Θεός, μπορούμε να ρίξουμε μία κλεφτή ματιά μόνο με έμμεσο τρόπο, ή χρησιμοποιώντας τις ζωές μας ως μια αντανάκλαση ενός καθρέπτη. Αυτός ο κίνδυνος ελλοχεύει. Ο πυρηνικός κίνδυνος έχει κάνει ολέθριες εμφανίσεις, ωστόσο φαίνεται πως έχουμε αφεθεί ελεύθεροι στις δικές του διαθέσεις.

Αν κοιτάξουμε έμμεσα, ωστόσο, στο ιστορικό της πυρηνικής εποχής μέχρι τώρα, θα δούμε ότι σίγουρα δεν έχουν λείψει οι προειδοποιήσεις. Αν δε τις κοιτάξουμε συγκεντρωτικά, ισοδυναμούν με ένα πλήρες σεμινάριο του τι πρέπει να γνωρίζουμε. Ελπίζαμε ότι οι βόμβες ήταν λιγότερο καταστροφικές από ό, τι μας έλεγαν οι επιστήμονες; Η Χιροσίμα και το Ναγκασάκι ήταν εκεί ως παραδείγματα για να αποδείξουν το αντίθετο.

Πιστέψαμε ότι η πολιτική μας ικανότητα είχε γίνει τόσο σπουδαία που καμία κρίση δεν μπορούσε να μας οδηγήσει στο χείλος τού γκρεμού; Η κρίση πυραύλων της Κούβας ήρθε τότε για να μας βγάλει από οποιαδήποτε τέτοια πλάνη. Φανταστήκαμε ότι η τεχνική μας ικανότητα είχε γίνει τόσο σπουδαία που δεν θα μπορούσε ποτέ να καταρρεύσει; Μια ολόκληρη σειρά πυρηνικών συναγερμών που προκλήθηκαν από τεχνολογικές βλάβες φρόντισαν για την εξάλειψη κάθε εφησυχασμού τέτοιου του είδους.

Ελπίζαμε ότι η καταστροφή, αν ερχόταν, θα έδειχνε έλεος στο σύνολο της ανθρωπότητας; Η ανακάλυψη της ύπαρξης του Πυρηνικού Χειμώνα και άλλων οικολογικών συνεπειών ενός πυρηνικού ολοκαυτώματος σε παγκόσμια κλίμακα, μαρτυρά ότι η καταστροφή δεν θα δείξει κανέναν έλεος.

Και μετά έρχεται η καταστροφή του Τσέρνομπιλ, εξαπλώνοντας το νέφος της ακτινοβολίας σε όλη τη Σοβιετική Ένωση και την Ευρώπη, για να μας θυμίσει ότι ο κίνδυνος, που μερικές φορές μας φαίνεται ως μία μακρινή θεωρία ή μια αφηρημένη έννοια, είναι απτός και πραγματικός. Προφανώς, μόνο ένας αντιδραστήρας βγήκε εκτός ελέγχου, κάνοντας μόνο ένα μικρό κομμάτι της ζημιάς που θα έκανε μια βόμβα, άφησε πίσω όμως μια ολόκληρη ήπειρο να τρέμει (να σημειωθεί ότι υπάρχουν σήμερα χιλιάδες βόμβες στα οπλοστάσια του κόσμου).

Πήραμε τότε μια ακόμη ματιά της πιο σημαντικής αλήθειας της εποχής μας, συμπεριλαμβανομένου βέβαια του φοβερού της κόστους. Αυτή η καταστροφή όπως και άλλα ατυχήματα που προκάλεσαν πυρηνικές κρίσεις, αποτελούν στην πραγματικότητα κάτι περισσότερο από προειδοποιήσεις. Είναι όλα τα στοιχεία που μας έχουν δοθεί ως μία γεύση του τέλους του κόσμου. Κατά κάποιο τρόπο, αποτελούν το τέλος του κόσμου. Βάλαμε μυαλό; ΟΧΙ!

Οι μοιραίες συνέπειες του Τσέρνομπιλ

Πάνω από 1.7 εκατομμύρια άνθρωποι εκτέθηκαν σε πολύ υψηλά επίπεδα ραδιενέργειας. Από αυτούς 850.000 ζουν ακόμα σε μολυσμένες περιοχές. Επίσης 280.000 άνθρωποι θα έπρεπε να είχαν μετεγκατασταθεί αλλά δεν έχουν που αλλού να πάνε. Για ένα διάστημα τουλάχιστον δέκα ημερών η ραδιενέργεια και τα ποσοστά που εξαπλώθηκαν στην περιοχή με αέρια και χημικά στην ατμόσφαιρα ήταν σε τρομακτικά επίπεδα. Η οικολογική καταστροφή; Ανυπολόγιστη. Περίπου 144,000 εκτάρια αγροτικής γης και 492,000 εκτάρια δάσους επηρεάστηκαν και μολύνθηκαν για πολύ μεγάλο διάστημα.

Η μόλυνση και τα ραδιενεργά σωματίδια έφτασαν και στο νερό: λίμνες, βάλτους και όπου αλλού μπορούσαν. Κάθε ζωντανό πλάσμα επηρεάστηκε. Η ραδιενέργεια στο δάσος συγκεντρώθηκε σε φλοιούς δέντρων, βρύα, λειχήνες, μανιτάρια, φύλλα, βελόνες πεύκων και φυσικά και στο χώμα. Σε συγκεκριμένες περιοχές απαγορεύτηκε να κόβουν ή να μαζεύουν ξύλα για τη φωτιά. Όταν χρησιμοποιείται το συγκεκριμένο μολυσμένο ξύλο στη συνέχεια γίνεται τέφρα για λίπασμα τότε και πάλι μπορεί να μολύνει το έδαφος και τις καλλιέργειες.

Από το ατύχημα πέθαναν επιτόπου 2 από τους εργάτες του σταθμού. Μέσα σε τέσσερις μήνες, από τη ραδιενέργεια και από εγκαύματα λόγω της θερμότητας, πέθαναν 28 πυροσβέστες που έσπευσαν στο χώρο του ατυχήματος και διαπιστώθηκαν 19 επιπλέον θάνατοι ως το 2004.Επιπλέον, υπολογίζεται ότι επηρεάστηκε η υγεία εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων εξαιτίας της επιβάρυνσης του περιβάλλοντος με ραδιενέργεια. Οι ποσοστιαίες αυξήσεις των καρκίνων ήταν άνω του 15% στους πληθυσμούς που εκτέθηκαν, με χιλιάδες θανάτους από καρκίνο και λευχαιμία να συνδέονται με το ατύχημα.

Οι άνθρωποι είχαν απέναντι τους έναν τρομακτικό αόρατο εχθρό που δεν μπόρεσαν να τον νικήσουν... Οι Σοβιετικοί κατάφεραν να σταθούν εμπόδιο στους Ναζί, μα το Τσέρνομπιλ... θέρισε τον κόσμο! 26 Απριλίου 1986 η μέρα που η ανθρωπότητα δέχθηκε ένα τεράστιο χτύπημα, η μέρα που η πίστη σε πολλά πράγματα κλονίστηκε, η μέρα που… δυστυχώς δεν έβαλε τέλος στα πειράματα!

Η άγρια ζωή...

Παρότι όμως ο κόσμος εγκατέλειψε αυτές τις περιοχές το φυσικό περιβάλλον βρήκε τον τρόπο να επανέλθει, όπως και τα άγρια ζώα. Οι έρευνες επί σειρά ετών έχουν δείξει πως στις πόλεις και τα χωριά που εγκαταλείφθηκαν υπάρχει περισσότερη ζωή απ' οπουδήποτε αλλού στην απαγορευμένη ζώνη. Καφέ αρκούδες, λύγκες και αγριόχοιροι έχουν εντοπιστεί στις περιοχές αυτές.

Η Δρ. Μαρίνα Σκίβρια είναι ερευνήτρια έχοντας τη... βάση της στον ζωολογικό κήπο στο Κίεβο. Έχει περάσει χρόνια να ασχολείται με τα μεγάλα θηλαστικά και το πως αντέδρασαν όταν οι άνθρωποι έφυγαν από την απαγορευμένη ζώνη. Παρότι έρευνες έδειχναν πως το DNA των πουλιών στις πιο μολυσμένες περιοχές έχει πάθει ζημιά, η δουλειά της δείχνει πως η άγρια ζωή κατάφερε να... θριαμβεύσει παρά τις δυσκολίες και τις ακραίες συνθήκες.

«Επειτα από 15 χρόνια έρευνας ανακαλύπτεις πολλά. Ο λύκος του Τσέρνομπιλ είναι ένας από τους πιο φυσικούς λύκους στην Ουκρανία», τονίζει. Λέγοντας φυσικός εννοεί πως το μεγαλύτερο μέρος του φαγητού του το βρίσκει στην άγρια φύση.

«Συνήθως οι λύκοι είναι κοντά σε κατοικημένες περιοχές. Μπορούν να φάνε πρόβατα ή οτιδήποτε άλλο. Ακόμα και κατοικίδια», σημειώνει. Όμως αυτό δεν ισχύει για αυτούς τους λύκους που τρέφονται με ελάφια ή και ψάρια. Υπάρχουν φωτογραφίες που τους δείχνουν να τρώνε κουνέλια ή και φρούτα.

Υπάρχει ένα «γκρουπ» ζώων που έχει κάνει τη ζώνη αυτή σπίτι του και εάν πρέπει να δει κανείς το background τους δεν θα έπρεπε να είναι εκεί. Το 1998 Ουκρανοί ζωολόγοι άφησαν στην περιοχή 30 άλογα Πρζεβάλσκι, που είναι ένα είδος υπό εξαφάνιση. Τα άφησαν στην απαγορευμένη αυτή ζώνη. Το αποτέλεσμα είναι να υπάρχουν τώρα 60 άλογα και στην Ουκρανία και στη Λευκορωσία.

Το άλογο Πρεζβάλσκι ή άγριο άλογο Μογγολίας είναι σπάνιο και απειλούμενο άλογο που απαντάται στις στέπες της Κεντρικής Ασίας. Τα δάση με εγκαταλελειμμένα κτίρια ανάμεσά τους αποδείχθηκαν ιδανικά για τα άλογα αυτά. Ο Μαρίνα εξηγεί πως κυρίως χρησιμοποιούν χώρους μέσα στις έρημες πόλεις ή παλιούς αχυρώνες για να προστατεύονται από κουνούπια και ζέστη.

... και οι ήρωες που πάλεψαν με τον εφιάλτη!

Η Μαρία είναι μία από τους κατοίκους που έμειναν πίσω. Έχει τον κήπο της και αντιμετωπίζει εγκάρδια τους επισκέπτες. Είναι 78 ετών αλλά δεν χάνει το χαμόγελό της.

Υποδέχεται την ομάδα του καθηγητή Τζιμ Σμιθ από το Πανεπιστήμιο του Πόρτσμουθ. Έχει ετοιμάσει ένα πρωινό και το σερβίρει σε ένα ξύλινο τραπέζι με μπέικον, ψάρι, λουκάνικο και πατάτες. Υπάρχουν δύο μπουκάλια. Το ένα χωρίς χρώμα και το άλλο βαθύ κόκκινο. "Εάν δεν σας αρέσει αυτή η βότκα υπάρχει και εκείνη με το κεράσι. Εγώ την έφτιαξα", τονίζει. Η Μαρία έχει τους γείτονές της σε μία κοινότητα 15 ανθρώπων. Άνθρωποι που γύρισαν στην απαγορευμένη ζώνη και έτσι ξαναπήραν τα σπίτια τους. Η Μαρία πάντως και η μητέρα της αρνήθηκαν να αφήσουν το σπίτι τους.

Η Μαρία εξηγεί πως η μαμά της ήταν 88 ετών και την ακολούθησε. Συνολικά υπάρχουν 200 άνθρωποι που μένουν στη ζώνη και η Μαρία εξηγεί πως η ζωή δεν είναι εύκολη. Όμως όλοι είναι μεγάλης ηλικίας και απλά ζουν την κάθε μέρα όπως έρχεται.

Η ίδια νιώθει γεμάτη χαρά και ζωή όταν τα παιδιά της, την επισκέπτονται από το Κίεβο. Το κινητό της χτυπά και είναι η κόρη της, όμως η Μαρία έχει επισκέπτες και από το BBC. Όσοι κάθονται όλοι μαζί και τρώνε έρχεται και μία γειτόνισσά της μαζί με δώρο για τα γενέθλιά της. Οι περισσότεροι άνθρωποι πάντως που έχασαν τα σπίτια τους δεν γύρισαν πίσω.

Οι περισσότεροι απ' όσους έμειναν πίσω πήγαν στην πόλη Pripyat. Την πόλη που χτίστηκε έχοντας κυρίως εργάτες για το εργοστάσιο. Μία πόλη 50.000 ανθρώπων βέβαια ερήμωσε σε μία νύχτα. Η πόλη πάντως έδειχνε ασφαλής για επιστροφή ανά κάποιες χρονικές περιόδους και πλέον είναι από τους πιο ελκυστικούς προορισμούς της Ουκρανίας. Ένας αριθμός 60.000 επισκεπτών υπολογίζεται πως επισκέπτεται την απαγορευμένη ζώνη κάθε χρόνο. Για την ακρίβεια τόσος κόσμος την επισκέφθηκε πέρυσι.

Τσέρνομπιλ: Η πιο τοξική Γη γεμίζει... ζωή

Το Τσέρνομπιλ και οι γύρω περιοχές είναι ιδανικές για να περπατήσει κανείς και να βγάλει φωτογραφίες. Η πόλη του Τσέρνομπιλ είναι πιο μακριά από το εργοστάσιο και έτσι είναι λιγότερο μολυσμένη. Έχει αποκτήσει και ιδιαίτερη δημοφιλία. Επιστήμονες, τουρίστες και όχι μόνο πηγαίνουν εκεί.

Η Ίρινα που έχει το ξενοδοχείο που μένει ο Τζιμ και η ομάδα του μένει εκεί για ένα διάστημα τριών μηνών και μετά έρχεται άλλος συνάδελφός της. Και αυτό διότι επιτρέπεται η παραμονή εκεί για συγκεκριμένες χρονικές περιόδους.

Η Ιρίνα είχε βιώσει το ατύχημα. Ήταν εκεί τότε. Ζούσε στην πόλη του Pripyat με τη γιαγιά της. Στις 27 Απριλίου, μία ημέρα μετά το ατύχημα, η πόλη εκκενώθηκε. Δόθηκε εντολή οι κάτοικοι να αφήσουν τα σπίτια τους. Η Ίρινα πήγε σε διαμέρισμα με τη γιαγιά της. Μάλιστα πήγαν εκεί με ένα όχημα που μετέφερε ζώα διότι το οδηγούσε ένας φίλος της γιαγιάς της. Η ίδια λέει πως δεν είχε καταλάβει το τι είχε γίνει. Η Ίρινα ένιωσε την ανάγκη να γυρίσει. Δεν ήθελε να πάει όμως στην πόλη του Pripyat. Της αρέσουν όμως τα λουλούδια που έχει φυτέψει γύρω από το ξενοδοχείο της.

Η Ίρινα λέει πως ο στόχος της είναι να κάνει τον χώρο της όμορφο και όσοι έρχονται στο Τσέρνομπιλ να μην βλέπουν ένα τρομακτικό μέρος. Ο Γκενάντι από την άλλη δουλεύει 33 χρόνια στην απαγορευμένη ζώνη.

Στην πόλη Narodichi στην Ουκρανία μένουν επιστήμονες, μέλη της κοινότητας, ειδικοί σε ιατρικά θέματα και εκπρόσωποι της Πολιτείας. Όλοι αυτοί χειρίζονται θέματα της απαγορευμένης ζώνης. Συγκεντρώνονται και συζητούν το τι πρέπει να γίνεται και να αλλάζει μες στην περιοχή.

Για πρώτη φορά η ζώνη είναι έτοιμη για αλλαγές. Μετά από τρεις δεκαετίες ερευνών το συμπέρασμα είναι πως ένα μεγάλο μέρος της είναι ασφαλές. Με τη γη να μπορεί να αξιοποιηθεί. Η πόλη Narodichi είναι από τις λιγότερο μολυσμένες περιοχές. Έχει και νηπιαγωγείο, όπου τα παιδιά παίζουν έξω στον ήλιο.

Υπάρχει μία ζωγραφιά με ουράνιο τόξο στον φράχτη στην άκρη της παιδικής χαράς. Πριν το ατύχημα στην περιοχή ήταν 360 παιδιά. Η Τατιάνα Κραβτσένκο με ένα ευγενικό χαμόγελο, που φοράει ένα ροζ παλτό, είναι η νηπιαγωγός και θυμάται την εκκένωση.

Τα παιδιά είχαν φύγει μαζί με τους δασκάλους τους στις λεγόμενες 'καθαρές' ζώνες. Τρεις μήνες μετά όπως περιγράφει η ίδια επέστρεψαν αλλά μαζί ήταν μόνο 25 παιδιά. Θα γύριζε και άλλος κόσμος και τελικώς ο αριθμός των παιδιών έχει φτάσει τα 130 καθώς γεννήθηκαν αρκετά παιδιά. Η ζωή για τα παιδιά στο Narodichi δεν είναι τόσο απλή ή εύκολη. Δεν είναι μόνο πως είναι "τα παιδιά της περιοχής του Τσέρνομπιλ". Δεν είναι μυστικό ή κρυφό ότι τουλάχιστον οι μισοί γονείς των παιδιών είναι χωρίς δουλειά διότι πολύ απλά δεν υπάρχουν δουλειές. Η Τατιάνα ελπίζει πως η περιοχή μπορεί να... ανθίσει ξανά.

Ο Γκενάντι από την πλευρά του λαμβάνει μέρος στη συνάντηση που αφορά στη λήψη αποφάσεων για την περιοχή. Φτιάχνει τα κόκκινα γυαλιά του και ακούει με προσοχή το τι λέγεται. Η συζήτηση κρατάει πολύ περισσότερο από το σύνηθες. Ένα μεγάλο μέρος της κοινότητας ασπάζεται τις σκέψεις και τους προβληματισμούς που εκφράζει η Τατιάνα. Ο κόσμος ακόμα όμως φοβάται από τα γεγονότα του 1986. Φοβάται μήπως υπάρξει κάτι ανάλογο.

Όσοι άνθρωποι έχουν επηρεαστεί από το ατύχημα παίρνουν βοήθημα από την Κυβέρνηση. Μίας μορφής αποζημίωση. Σε μία πόλη με τέτοιο ποσοστό ανεργίας όπου ο μισθός είναι πιο χαμηλός από 400 δολάρια τον μήνα αυτό το εισόδημα είναι πολύ σημαντικό.

Υπάρχεις πολύς κόσμος που φοβάται ακόμα τη ραδιενέργεια από το Τσέρνομπιλ και τις επιπτώσεις που μπορεί να υπάρξουν για την υγεία των κατοίκων και των παιδιών τους. Το ατύχημα ήταν πολύπλοκο, δύσκολο και τίποτα δεν μπορεί να αποκλειστεί.

Υπάρχουν περίπου 5.000 περιπτώσεις με καρκίνο του θυροειδούς. Οι περισσότερες από αυτές θεραπεύτηκαν ή αντιμετωπίστηκαν. Ήταν αποτέλεσμα του ατυχήματος. Οι Αρχές απέτυχαν να σταματήσουν την πώληση μολυσμένου γάλακτος στην περιοχή. Πολλά παιδιά έχουν πιεί μεγάλες ποσότητες ραδιενεργού ιώδιου. Ένα από τα στοιχεία που απελευθερώθηκαν από το εργοστάσιο. Πολλοί θεωρούν πως από το ατύχημα θα προσβληθούν και άλλα άτομα από καρκίνο.

Πρέπει να αναρωτηθούμε: βρισκόμαστε στη ζωή, στη γη. Μας αρέσει αυτό; Θέλουμε να συνεχιστεί; Μπορούμε να κάνουμε ό, τι είναι απαραίτητο για να συνεχιστεί; Ή θα το απορρίψουμε και, αφήνοντας τους πυραύλους να πετάξουν, να τα στείλουμε όλα πίσω στο δημιουργό μας;

Πηγές: CNN, New York Times,