Αξέχαστες σκηνές: Όταν «φεύγει» ο ήσυχος άνθρωπος (vid)
Η σκηνή αυτή συλλαμβάνει την ανθρώπινη ψυχή κάτω από τα χαλάσματα. Στα λίγα λεπτά που διαρκεί καταλαβαίνεις πώς πρέπει να λέγονται και πώς να απευθύνονται οι προσευχές. Η εικόνα επιβεβαιώνει την επαφή του φτωχού, του αποσυνάγωγου, του καταραμένου, με τον Θεό. Μόνο αυτός! Και δεν χρειάζονται λόγια. Ψίθυροι, λυγμοί, κραυγές και δάκρυα, αυτά απαιτεί η επαφή με το θείο. Τα πρώτα χρόνια μετά τον πόλεμο, μετά τον Εμφύλιο, τα πρώτα χρόνια στο μετεμφυλιακό καθεστώς. Και ενώ οι σάρκες έχουν καεί, διαμελισθεί, θαφτεί, έχουν γίνει σκόνη και σκιά, οι άνθρωποι που άντεξαν ή γεννήθηκαν μέσα στον ζόφο, ψάχνουν την ταυτότητα και τη θέση τους μέσα στον απόηχο των κανονιών και των οιμωγών. Το μόνο που θέλουν είναι να φύγουν μακριά από τον θόρυβο κι ας γίνουν άλλοι, ψεύτικα είδωλα και ήρωες του κάτω κόσμου, αυτού που θανάσιμα αγκαλιάζει την πλειοψηφία της κοινωνίας. Στη σκηνή αυτή ο Θεός δεν επεμβαίνει και οι ήρωες-αντιήρωες, μαζί και οι θεατές, δεν κοιτούν ψηλά, μόνο το ξημέρωμα προσμένουν για να χαθεί για πάντα ο ήσυχος άνθρωπος. Σε λίγα λεπτά διαδραματίζεται το φινάλε του «Δράκου», αυτού που πέθανε από το ίδιο του το παραμύθι. Ας ακούσουμε αυτή την προσευχή του Νίκου Κούνδουρου.
Τα ανθρώπινα θηρία και αυτός που δεν έγινε θηρίο
Η σκηνή αυτή φέρνει στο νου κάτι που εμείς οι άνθρωποι δύσκολα βλέπουμε, φανταζόμαστε. Σε αυτήν την κινηματογραφική στιγμή παρακολουθούμε κάτι που δεν μπορεί να ειπωθεί, δεν θα έπρεπε να υπάρχει και δεν υπάρχει! Και όμως… Ο Νίκος Κούνδουρος μπαίνει στην περιοχή του αδύνατου, στον χώρο της ανίσχυρης ελπίδας που τρέφεται από την ίδια της την ψευδαίσθηση και εκεί εντοπίζει το μοναδικό, το σπάνιο: πληγωμένα ζώα να περικυκλώνουν και να σκοτώνουν ένα πληγωμένο ζώο! Οι άνθρωποι που έγιναν θηρία και ο άνθρωπος που δεν έγινε θηρίο. Ακούγεται σαν λαϊκός μύθος, σαν παραμύθι, σαν ιστορία που διατρέχει Ανατολή και Δύση. Τα ανθρώπινα πλάσματα που ξαναγεννήθηκαν και χτυπήθηκαν με τις απάνθρωπες συνθήκες και αυτός που ξαναγεννήθηκε και θέλησε να βρει φως μες στο προσωπικό του σκοτάδι. Ο ένας συνάντησε τους πολλούς και αθόρυβα, άθελά του, θέλησε να αλλάξει τους αποκτηνωμένους. Η βία της ανέχειας όμως, η βία του αποκλεισμού, η βία που τσακίζει τους απροστάτευτος, αυτή αποφάσισε πως τίποτα δεν θα αλλάξει. Και η κάμερα, τα λόγια, το σενάριο του Ιάκωβου Καμπανέλη ήταν εκεί και ακολούθησαν τη μοιραία διάψευση, τη γραμμή του αίματος και το ανθρώπινο ένστικτο που ένα σταυροκόπημα σώζει και επιβεβαιώνει.
Το μαγικό, πανικόβλητο, ανθρωπάκι
Ο Κούνδουρος, στον «Δράκο», ήθελε να δείξει την ακόμα ανελεύθερη Ελλάδα. Όπως έχει πει για την ταινία (σε εκπομπή της ΕΡΤ), δεν ήμασταν ελεύθεροι και αυτό τον εγκλωβισμό, αυτή την παρατεταμένη φυλάκιση, αποτύπωσε με τις εικόνες του και με τα λόγια του Καμπανέλη. Φυσικά, τίποτα δεν θα γινόταν αν δεν υπήρχε ο Ντίνος Ηλιόπουλος. Αυτός ο σπουδαίος ηθοποιός ήταν ιδανική επιλογή για να πάρει σάρκα και οστά αυτό το μαγικό, πανικόβλητο, ανθρωπάκι, ο Ρωμιός της εποχής, όπως έχει αναφέρει ο σκηνοθέτης. Η τελευταία σκηνή του «Δράκου» δείχνει το ανθρωπάκι να συνθλίβεται από τη βία του λούμπεν προλεταριάτου, από την ανάγκη του να υπερασπιστεί τη νέα τoυ ταυτότητα και από τη μοναξιά. Με αργό ρυθμό και με την κάμερα να συλλαμβάνει κυρίως τα πρόσωπα, τα βλέμματα και τα «σπασμένα» σώματα, η τραγωδία μετατρέπεται σε νεκρώσιμη ακολουθία. Η ήρεμη δύναμη της σκηνής παίρνει θολό φως, το «άρρωστο» του νυχτερινού κέντρου και το μεταφέρει έξω, στην καθαρότητα του ξημερώματος. Και ο τραγικός ήρωας πορεύεται μόνος εν μέσω εσωτερικών καταστροφών. Και όπως έζησε αθόρυβα, έτσι και πεθαίνει. Ένας αδύναμος λυγμός και μια ντροπιασμένη πνοή είναι τα συνοδευτικά του τελευταίου «αμήν».
