Ο ρόλος της Ψυχιατρικής στην αντιμετώπιση της ινομυαλγίας
Η Ινομυαλγία ανήκει στα λεγόμενα σύνδρομα, δηλαδή σε καταστάσεις με ένα σύνολο συμπτωμάτων, τα οποία συνυπάρχουν και επηρεάζουν τη ζωή του ατόμου. Το κύριο χαρακτηριστικό της είναι ο διάχυτος πόνος, που συχνά συνδυάζεται με ψυχικές και ψυχολογικές διαταραχές, έχοντας σοβαρό αντίκτυπο τόσο στη σωματική όσο και στην ψυχική υγεία.
Πόσο συχνή είναι η ινομυαλγία;
Εκτιμάται ότι η ινομυαλγία επηρεάζει περίπου το 2-8% του πληθυσμού, με τις γυναίκες να εμφανίζουν το σύνδρομο οκτώ φορές συχνότερα από τους άνδρες. Η ινομυαλγία συχνά εμφανίζεται μετά από ένα στρεσογόνο γεγονός, όπως ένας τραυματισμός, μια χειρουργική επέμβαση ή ακόμη και μια έντονη ψυχολογική πίεση. Σε πολλές περιπτώσεις, ωστόσο, τα αίτια παραμένουν άγνωστα, ενώ τα συμπτώματα συσσωρεύονται με την πάροδο του χρόνου.
Πόνος, το κυρίαρχο σύμπτωμα της ινομυαλγίας
Ο πόνος, η κούραση και οι διαταραχές ύπνου είναι τα κύρια συμπτώματα της ινομυαλγίας. Ο πόνος δεν είναι στατικός, καθώς συχνά μεταναστεύει από τη μέση στα πλευρά, από τα χέρια στα πόδια ή σε άλλα μέρη του σώματος. Μπορεί να μοιάζει με «νευρόπονο» ή να επιδεινώνεται υπό συγκεκριμένες συνθήκες (σε περιόδους ψύχους ή υγρασίας, σε περιόδους σωματικής ή ψυχικής καταπόνησης κ.ά.).
Εκτός από τον πόνο, οι ασθενείς συχνά αναφέρουν μια σειρά άλλων συμπτωμάτων, όπως δυσκαμψία, αιμωδίες, μουδιάσματα ή αίσθημα καψίματος, υπερβολική κόπωση, γαστρεντερικά προβλήματα, πονοκεφάλους. Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της πάθησης είναι και η «ινομίχλη ή αλλιώς fibrofog, η οποία περιγράφει την έκπτωση στις γνωστικές λειτουργίες (δυσκολία συγκέντρωσης, αίσθημα απώλειας μνήμης, δυσχέρεια στην έκφραση σκέψεων).
Ποια είναι τα αίτια της ινομυαλγίας;
Παρ’ όλο που η ακριβής αιτιολογία παραμένει άγνωστη, η ινομυαλγία φαίνεται να είναι πολυδιάστατη και να προκαλείται ως το αποτέλεσμα βιολογικών, ψυχολογικών και γενετικών παραγόντων.
Πολλές έρευνες έχουν δείξει πως η ινομυαλγία συνδέεται συχνά με ψυχικές διαταραχές, όπως η κατάθλιψη και το άγχος. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η θεραπεία αυτών των υποκείμενων διαταραχών συχνά οδηγεί σε μείωση των συμπτωμάτων της ινομυαλγίας.
Σε ψυχολογικό επίπεδο, η ινομυαλγία συχνά συνδέεται με την καταπίεση συναισθημάτων που δεν εκφράστηκαν ποτέ, καθώς η έκφρασή τους θα μπορούσε να προκαλέσει ισχυρή ψυχική δυσφορία. Το σώμα λειτουργεί ως μια διέξοδος εκτόνωσης για αυτά τα καταπιεσμένα συναισθήματα, μετατρέποντας τον ψυχικό πόνο σε σωματικό.
Η διάγνωση της ινομυαλγίας
Η ινομυαλγία θεωρείται επί του παρόντος ρευματικό νόσημα, γεγονός που οδηγεί τους ασθενείς αρχικά στον ρευματολόγο για τη διάγνωση. Καθώς δεν υπάρχουν ειδικές εξετάσεις για την ανίχνευσή της, η εξέταση με σημεία ευαισθησίας στον πόνο αποτελεί βασικό διαγνωστικό εργαλείο. Συνήθως, οι αιματολογικές εξετάσεις είναι φυσιολογικές και γίνονται μόνο για τον αποκλεισμό άλλων παθήσεων. Ως αποτέλεσμα, έως και 75% των περιπτώσεων παραμένουν αδιάγνωστες. Η παραπομπή σε ψυχίατρο, αρμόδιο για τη φαρμακευτική αγωγή, κρίνεται συχνά πιο αποτελεσματική, καθώς η θεραπεία περιλαμβάνει κυρίως ψυχιατρικά φάρμακα.
Πολλές φορές η ανάγκη για ψυχιατρική και ψυχοθεραπευτική στήριξη υποτιμάται παρά το γεγονός ότι η ποιότητα ζωής και η εργασιακή λειτουργικότητα των ασθενών επηρεάζονται σημαντικά. Συχνά οι ασθενείς αποχωρούν με την αίσθηση ότι τα συμπτώματά τους είναι «φανταστικά» ή «ψυχολογικά», γεγονός που εντείνει το αίσθημα ντροπής. Ωστόσο, η επίδραση των ψυχικών παραγόντων στο σώμα είναι επιστημονικά τεκμηριωμένη εδώ και αιώνες.
Θεραπεία της ινομυαλγίας
Όπως αναφέρθηκε, η ινομυαλγία περιλαμβάνεται ακόμη σε εκείνες τις παθήσεις του μυοσκελετικού συστήματος, στις οποίες ελάχιστα είναι γνωστά για την παθοφυσιολογία τους και ακόμη λιγότερα για την αποτελεσματική θεραπεία τους. Η μετάδοση του πόνου στον εγκέφαλο διαμεσολαβείται από νευρικά κύτταρα που χρησιμοποιούν σεροτονίνη, νοραδρεναλίνη και ντοπαμίνη. Αυτός είναι ο λόγος, για τον οποίο τα σχετικά αντικαταθλιπτικά φάρμακα που επηρεάζουν θετικά αυτούς τους νευροδιαβιβαστές έχουν ευνοϊκή επίδραση σε ασθενείς με διαταραχές πόνου και στην αντιμετώπιση της ινομυαλγίας. Ακόμη, τα περισσότερα σταθεροποιητικά (αντιεπιληπτικά) φάρμακα έχουν ευεργετική επίδραση στον πόνο, ενίοτε και κάποια αντιφλεγμονώδη και άλλα βαρύτερα αναλγητικά.
Η ψυχοθεραπεία και συγκεκριμένα η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία (CBT) εφαρμόζεται με υπαρκτά ποσοστά επιτυχίας και στην ινομυαλγία. Η αναγνώριση φανερών ή αφανών συναισθημάτων θυμού, αγανάκτησης, οργής και η προτροπή για μια υγιή έκφρασή τους θα μπορούσε να συνεισφέρει θετικά σε βάθος χρόνου.
Παράλληλα σε ορισμένους ασθενείς βοηθούν κάποιες τεχνικές χαλάρωσης όπως η προοδευτική μυϊκή χαλάρωση (progressive muscle relaxation, PMR), η νοερή αναπαράσταση και η εκπαίδευση στη διαφραγματική αναπνοή. Δε θα πρέπει να αγνοηθεί και η θετική συμβολή της φυσικής άσκησης στην ινομυαλγία, σε συνδυασμό φυσικά με τις υπόλοιπες θεραπευτικές προσεγγίσεις.
Νέες μελέτες των τελευταίων ετών υποδεικνύουν τη μέθοδο rTMS (Επαναλαμβανόμενος Διακρανιακός Μαγνητικός Ερεθισμός) που έχει ήδη εφαρμοστεί με επιτυχία στη θεραπεία της κατάθλιψης, ως μια νέα, υποσχόμενη εναλλακτική για την ινομυαλγία, προσφέροντας μη φαρμακευτική και εστιασμένη ασφαλή αντιμετώπιση.
Αν και τα φάρμακα προσφέρουν μείωση του πόνου σε ποσοστό 40%-60% των περιπτώσεων, συχνά χαρακτηρίζονται από παρενέργειες και ελλιπή αποτελεσματικότητα. Σε αρκετές περιπτώσεις ο πόνος βελτιώνεται και με το rTMS, κυρίως όμως η βελτίωση αφορά την ποιότητα ζωής, την κόπωση, το άγχος, τη χαμηλή διάθεση και τις διαταραχές ύπνου, όλα συμπτώματα που συνοδεύουν πολύ συχνά την ινομυαλγία.
Επιστημονικές πληροφορίες από τον Ψυχίατρο-Ψυχοθεραπευτή, Σπύρο Καλημέρη.
