Εκεί, στο δέκατο κύκλο της κόλασης!
Οι αναμνήσεις που κουβαλάνε αίμα, πόνο, δάκρυα, απώλεια, χαμόγελα μέσα στην κόλαση, εξόντωση και επιβίωση δεν σβήνουν ποτέ. Η Ιστορία επιμένει και δεν αφήνει μοχθηρά βλέμματα, σκέψεις, λόγια, να διαγράφουν αυτό που έγινε και αυτό που έμεινε. Η ανάμνηση είναι ισχυρή και αυτό γιατί κάποτε έγινε διάρρηξη του παρόντος. Άνθρωποι με ελπίδες, όνειρα, γιορτές, αποτυχίες, επιτυχίες, συνάδελφοι, αδελφοί, φίλοι, σύντροφοι, εραστές, γονείς, εν μία νυκτί χάθηκαν. Γιατί; Διότι άνθρωποι διεστραμμένοι, πανίσχυροι, με ισχυρή συνδρομή, ήθελαν να τους εξοντώσουν. Ουσιαστικός λόγος δεν υπήρχε. Οι Εβραίοι έπρεπε να πεθάνουν για να ικανοποιηθεί η νοσηρή, ειδεχθής, φύση, επιλογή του Αδόλφου Χίτλερ και των υποστηρικτών του. Το σχέδιο της «Τελικής Εξόντωσης» ήταν πάντα στο μυαλό του τέρατος με το γελοίο μουστάκι. Και χιλιόμετρα συρματοπλεγμάτων απλώθηκαν, σιδερένιες πύλες φτιάχτηκαν, αλυσίδες μπήκαν στα πόδια και φωτιά, πολύ φωτιά, καπνοί και ανθρώπινα απομεινάρια γέμισαν τα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Το Ολοκαύτωμα δεν αποφεύχθηκε και εκατομμύρια Εβραίοι θανατώθηκαν εκεί που ακόμα κι ο χρόνος λύγισε. Αυτοί της Θεσσαλονίκης δεν είχαν διαφορετική τύχη. Οι περισσότεροι εξοντώθηκαν και λίγοι, ελάχιστοι, επιβίωσαν. Κι αν οι νεκροί βλέπουν τον τέλος του πολέμου, οι επιζήσαντες των στρατοπέδων συγκέντρωσης είδαν τον δέκατο κύκλο της κόλασης. Το βιβλίο «Μαζάλ. Αναμνήσεις από τα στρατόπεδα του θανάτου (1943-1945) [Κάπα Εκδοτική] είναι τεκμήριο, πολύτιμο κληροδότημα, που πρέπει να διαβαστεί απ’ όλους.
Διαύγεια πνεύματος, διαύγεια εικόνας
Ο συγγραφέας του, ο Λεών Χ. Περαχιά (σ.σ απεβίωσε το 1999),έγραψε για κάτι που έζησε… Ναι, αυτό που καταλάβατε. Διαβάζουμε τα λόγια του Ντίνου Χριστιανόπολου: Ο συγγραφέας, που με το βιβλίο αυτό παρουσιάζεται στα γράμματα μας για πρώτη φορά, αφηγείται σε πρώτο πρόσωπο την τραγική περιπέτειά του στα γερμανικά στρατόπεδα συγκεντρώσεως του Μπίργκεναου και του Άουσβιτς από το καλοκαίρι του 1942 ως τον Ιανούαριο του 1945. Και είναι η πρωτοπρόσωπη αφήγηση που δεν αφήνει τίποτα έξω, που φιλτράρει όπως πρέπει όσα πέρασαν στο μυαλό και στην ψυχή και που στερεώνει τη μνήμη και το αναγκαίο «Δεν ξεχνάμε».
Τα όσα έζησε ο συγγραφέας είναι συγκλονιστικά. Και πώς αλλιώς; Δεν είναι, λοιπόν, αυτό το πρώτο που μας κάνει εντύπωση. Όχι. Είναι ο τρόπος που επαναφέρει εκείνα τα μαύρα χρόνια, τις ανθρώπινες σχέσεις του τότε, το πόσο βαθιά σε αγγίζει η βαρβαρότητα και η αντίσταση, με όποιον τρόπο, σε αυτήν. Η διαύγεια του πνεύματος φτιάχνει και αποκαθιστά τη διαύγεια της εικόνας. Αυτό το βιβλίο, ουσιαστικά, δεν έχει αρχή και τέλος. Η μνήμη ξαφνικά εγγράφεται και ποτέ δεν τελειώνει. Ο Περαχιά γράφει για τον εαυτό του, για τους συγκρατούμενους, για μας, για τους επόμενους και για την τύχη που δεν τον εγκατέλειψε.
Η τύχη απέναντι στα θηρία
Τι θα πει όμως «Μαζάλ»; Στα εβραϊκά θα πει «τύχη» και είναι αυτή που αναδύεται και στεφανώνει τις υπεράνθρωπες προσπάθειες του συγγραφέα και των υπόλοιπων συγκρατουμένων να ζήσουν. Την ίδια στιγμή γίνεται καθρέφτης του απάνθρωπου, των ανθρώπων-θηρίων, αυτών που οδήγησαν άλλους ανθρώπους στην πείνα, στην καταναγκαστική εργασία, στην εκτέλεση. Διαβάζουμε το βιβλίο και είναι σαν χανόμαστε σε ένα τραγικό και με ιδιαίτερο τρόπο ελπιδοφόρο ημερολόγιο. Η δύναμη, η ζωντάνια, του λόγου του Περαχιά είναι τέτοια που σε συνεπαίρνει.
Το «Μαζάλ. Αναμνήσεις από τα στρατόπεδα του θανάτου (1943-1945) κυκλοφόρησε το φθινόπωρο του 1990, στη Θεσσαλονίκη, με σχέδιο εξωφύλλου από τον Κάρολο Τσίζεκ. Και τώρα, το 2024, έχουμε στα χέρια μας τη νέα κριτική έκδοση σε επιμέλεια του Τρύφωνα Μ. Καλαμίτση. Το αρχικό αποτύπωμα, η δύναμή του, μένει άφθαρτο και ενισχύεται από τη δουλειά του επιμελητή. Τόσο το κύριος μέρος του βιβλίου, όσο και το επίμετρο είναι υπομνηματισμένα. Και πολύ σωστά, διότι ο αναγνώστης θα καταλάβει ακόμα καλύτερα την ιστορία του Περαχιά. Το υπόμνημα είναι απαραίτητο στη βασική αφήγηση και στο δίγλωσσο, δακτυλογραφημένο, κείμενο με τίτλο «Η παλιά Θεσσαλονίκη με τους Εβραίους της». Το «Μαζάλ» είναι κομμάτι της ιστορικής μνήμης, είναι μνημείο, είναι ο λυγμός και η καρδιά των Εβραίων της Θεσσαλονίκης.
*Το βιβλίο κυκλοφορεί σε όλα τα βιβλιοπωλεία, ενώ μπορείτε να το βρείτε και ΕΔΩ.
