Ο άνδρας που έτρωγε την πέτρα σαν ψωμί

Πρωτοείδα τον Γιάννη Ιωαννίδη το βράδυ του τελικού της Γάνδης, απ’ όπου ο Άρης του έφευγε με ολόαδεια χέρια, αν και οι εδώ αιθεροβάμονες τον θεωρούσαν φαβορί για το τρόπαιο: ήττα από την Τρέισερ στον ημιτελικό, ήττα από την Παρτίζαν στον μικρό τελικό, τέταρτη θέση. Ήταν, μολαταύτα, ήρεμος και συνειδητοποιημένος. Μάζεψε γύρω του τους λίγους δημοσιογράφους που βρήκαν το δρόμο προς το «Σπίτι του Ψαρά» στα δάση της Φλάνδρας, κυρίως παλιοσειρές και μερικά μειράκια όπως εγώ, και αγόρευε όλη νύχτα επί παντός του επιστητού.

Ο Άρης είχε οργανώσει εξαρχής ένα μικρό πάρτι για τη νύχτα του τελικού, αλλά η σαμπάνια ξίνισε. Ο Ιωαννίδης μου φαινόταν μεγαλύτερος από τη ζωή, σχεδόν άτρωτος. Μιλούσε κάπως ασυνάρτητα και άλλαζε θέμα τρεις φορές μέσα στην ίδια πρόταση, αλλά πάντοτε έτσι έκανε. Το non sequitur ήταν το μεσαίο του όνομα.

Τον συνάντησα για τελευταία φορά τον Ιούνιο του 2018 στον Πειραιά, στην παρουσίαση ενός βιβλίου του Βασίλη Σκουντή. Εγώ ήμουν ο συντονιστής και οι Αργύρης Καμπούρης, Γιώργος Σιγάλας, Εβίνα Μάλτση ομιλητές. Ο Ιωαννίδης ήταν γκεστ σταρ μαζί με τους Γιάννη Σφαιρόπουλο και Γιάννη Μώραλη. Ο ξανθός ήρθε από κάπου μακριά με το αυτοκίνητο, μαζί με τη Γιούλα και την μονάκριβη κόρη τους, την οποία δεν είχα ξαναδεί στη ζωή μου. Τον περίμενε η θέση του στο ακροατήριο, αλλά εκείνος πήγε κατ’ ευθείαν και κάθισε στο πάνελ. «Ωχ, δεν θα φύγουμε ποτέ από δω», είπαν μ’ ένα στόμα οι δύο γυναίκες.

Τριάντα χρόνια μετά την πρώτη γνωριμία, ο Ιωαννίδης μου φαινόταν -ακόμη- μεγαλύτερος από τη ζωή, σχεδόν άτρωτος. Μιλούσε κάπως ασυνάρτητα και άλλαζε θέμα τρεις φορές μέσα στην ίδια πρόταση, αλλά πάντοτε έτσι ήταν. Η απομαγνητοφώνηση ή αποδελτίωση μίας συνέντευξης μαζί του ήταν εφιάλτης.

Ο Γιάννης Ιωαννίδης δεν ήταν άτρωτος ούτε μεγαλύτερος από τη ζωή. Όπως και στην περίπτωση του Φίλιππου Συρίγου, η αύρα του ακατανίκητου αποδείχθηκε απατηλή. Αυτός ο άνθρωπος ο τετραπέρατος, ο πολυμήχανος, ο αντιφατικός, με το μυαλό που δούλευε πάντοτε σε χιλιάδες στροφές, νικήθηκε από την αρρώστια του μυαλού. «Αφεντικό είμαι εγώ και θα το δεις», του είπε η φύση. Στα τελευταία 2-3 χρόνια της ζωής του, ο Ιωαννίδης έλιωνε σαν κεράκι, όπως έλιωναν οι αντίπαλοί του στα χέρια του.

Mέχρι που έσβησε παντοτινά και άφησε πίσω του έναν παντοτινό θρύλο. Δεν μπορώ να σκεφτώ κάτι πιο άδικο. Ο Γιάννης θα έπρεπε να βρίσκεται σήμερα δίπλα στη Γιούλα του, με έναν σκυλάκο απόγονο του Άρη στα πόδια του, χωρίς τσιγάρο πια, να αγορεύει όπως τότε στους 5-10 φίλους που τον άντεχαν. Και να τσιμογελάει μ’ εκείνο το γνώριμο λοξό χαμόγελο σε κάθε «τελείωνε επιτέλους, τους έπρηξες τους ανθρώπους». Με το ένα ημισφαίριο του εγκεφάλου του να σημαδεύει τη θριαμβευτική επιστροφή στους πάγκους σαν ένας Ευρωπαίος Ντην Σμιθ και με το άλλο, το πιο ευαίσθητο, να περιμένει ένα εγγονάκι για να συμπληρωθεί η οικογενειακή ευτυχία.

Ο μεγάλος καημός του Ιωαννίδη δεν ήταν το Κύπελλο Πρωταθλητριών, αλλά το παιδί που δεν ερχόταν και οι αθλιότητες των αλλόδοξων χούλιγκανς που χλεύαζαν την ατεκνία του ζεύγους. «Έρχονται στο γήπεδο για να βγάλουν το άχτι τους, επειδή στο σπίτι τρώνε ξύλο από τις γυναίκες τους», ξέσπασε κάποτε ενάντια στους υβριστές.Όταν γεννήθηκε η ακριβή κόρη, μέρα απέραντης ευτυχίας στο σπιτικό τους, οι Ιωαννίδηδες τη βάφτισαν Θεοδώρα: δώρο Θεού. Και Ελένη, από την αγαπημένη μητέρα που γαλούχησε τον Γιάννη και τον έκανε καλό άνθρωπο.

Ναι, τέτοιος ήταν ο Ιωαννίδης: ένας καλός, ευαίσθητος άνθρωπος, κρυμμένος επιδέξια πίσω από την περσόνα του άτεγκτου, αλύγιστου, ασυμβίβαστου και αδυσώπητου επαγγελματία. Πράγματι, οι μέθοδοι που χρησιμοποιούσε δεν θα στέκονταν αρραγείς στην εποχή της πολιτικής ορθότητας. Πράγματι, οι στρογγυλεμένες γωνίες της ύστερης καριέρας, υπουργικής και βουλευτικής, δεν του ταίριαζαν καθόλου. Αλλά ο Ιωαννίδης ήταν οι αντιφάσεις του. Αυτές του έθρεφαν τα κύτταρα και αυτές γίνονταν καύσιμη στην πορεία του.

«Εγώ δεν είμαι ούτε δεξιός ούτε αριστερός», μου είπε κάποτε. «Κανένας δεν αγαπάει τον τόπο του, την κληρονομιά του και τα ήθη όσο εγώ και κανένας δεν είναι τόσο πατριώτης. Και λένε ότι ο Ιωαννίδης είναι δεξιός. Λάθος! Παράλληλα, πιστεύω ότι δεν υπάρχει κράτος χωρίς δικαίωμα του φτωχού στην υγεία, στη μόρφωση και στις ίσες ευκαιρίες. Θα πουν ότι ο Ιωαννίδης είναι αριστερός. Πάλι λάθος!»

Του είπα ότι αυτό μου θυμίζει τις δικές μου περιπέτειες στα γήπεδα: «Οι Ολυμπιακοί με θεωρούν Παναθηναϊκό και οι Παναθηναϊκοί με θεωρούν Ολυμπιακό». Την απάντησή του την έδωσε μπροστά σε κόσμο πολύ, κάποτε που βρήκα μπελά στο ΣΕΦ από κάτι φανατικούς. «Αφήστε τον ήσυχο αυτόν, δεν είναι με κανέναν. Ο Παπαδογιάννης είναι με τον Παπαδογιάννη». Αυτο ακριβώς: ο Ιωαννίδης ήταν με τον Ιωαννίδη.

Ήταν όμως και με τους άλλους. Το φιλανθρωπικό έργο του έμεινε άγνωστο μέχρι τον θάνατό του, διότι έτσι απαιτούσε ο ίδιος, με απειλή ανασκολοπισμού. Τους ίδιους αθλητές που ο Ιωαννίδης έβριζε χυδαία και σημάδευε με πτερόεντα μπουκάλια, ταυτόχρονα τους λάτρευε και τους προστάτευε με τα στήθια του απέναντι σε κάθε κριτική ή απειλή. Καλή τύχη σε όποιον προσπαθήσει να βρει πρώην παίκτη του ξανθού που σήμερα να τον λοιδορεί: δεν υπάρχει ούτε μισός.

Αντίθετα, μπορεί να ακουστούν φωνές υποστήριξης και ευγνωμοσύνης από απρόσμενες γωνίες του μπασκετικού σύμπαντος, όπως ο θρήνος του Έντι Τζόνσον: «Είχα προβλήματα πνευματικής υγείας και αυτός ο άνθρωπος με αναζωογόνησε». Από στιγμή σε στιγμή αναμένεται και η ανάλογη τοποθέτηση του Ρόι Τάρπλεϊ από τους ουρανούς…

Ο Ιωαννίδης λάτρευε επίσης τον Γκάλη, τον Τάρπλεϊ, τον Ρίβερς, τον Βίκτορ Αλεξάντερ, τον Γιαννάκη, τον Σιγάλα. Τον Μάτζικ Τζόνσον τον θεωρούσε αρτίστα του παρκέ όσο κανέναν άλλον. Τον ενθουσίαζε όχι η άμυνα, όπως πιστεύουν οι πολλοί, αλλά η υπερηχητική επίθεση, όπως εκείνη του Άρη. Η στροφή στην άμυνα υπαγορεύτηκε από το φτωχότερο υλικό του Ολυμπιακού από το 1992 και μετά. Από τα τέλη του προηγούμενου αιώνα κιόλας, ο ξανθός ήθελε το χρονόμετρο στα 24 δευτερόλεπτα και τη γραμμή του τρίποντου στα 7,25 μ.: ένας πιονιέρος μπροστά από την εποχή του.

Πίστευε ότι τις καλύτερες μέρες της ζωής του τις πέρασε όχι στη Θεσσαλονίκη, όχι στον Πειραιά, αλλά στο Ηράκλειο, όταν δούλεψε στον Εργοτέλη προς το τέλος της δεκαετίας του ’70: «Οι τρεις μήνες που έζησα στην Κρήτη ήταν σαν 800 χρόνια», έλεγε. «Πάντως ο πιο γλυκός τίτλος της καριέρας μου ήταν το πρωτάθλημα με τον Άρη το 1979, ήταν το όγδοο θαύμα επειδή σπάσαμε το κατεστημένο της Αθήνας», ξεσπάθωνε. «Είμαι Θεσσαλονικιός ένα εκατομμύριο το εκατό», διαμαρτυρόταν, όταν του έλεγαν ότι είχε μαγευτεί από τον Αττικό ουρανό.

Ο Γιάννης Ιωαννίδης μου έκανε την τιμή να μου ανοίξει την πόρτα και των δύο σπιτιών όπου έζησε στα δικά μας μέρη, εκείνο της οδού (φυσικά) Άρεως στο Παλαιό Φάληρο, και το άλλο, στο Πανόραμα της Βούλας, όπου όλο το ισόγειο ήταν γκαλερί με πίνακες αγορασμένους απ’ ευθείας από τους μεγάλους Έλληνες ζωγράφους ή από δημοπρασίες στο Σόθμπις. Επίσης με έβαλε στο αυτοκίνητό του στη Θεσσαλονίκη και ακόμα τρέμω από το παρανοϊκό οδήγημά του.

Δεν βαυκαλίζομαι ότι τον γνώρισα τόσο καλά όσο ο Δημήτρης Καρύδας ή ο συγχωρεμένος Γιάννης Αντωνόπουλος. Πορεύτηκα όμως στην τροχιά του επί 35 χρόνια και είχα να λέω ότι όλοι μας ζούσαμε στον πλανήτη του Γιάννη Ιωαννίδη. Τις ιστορίες που μάζεψα μπορείτε να τις διαβάσετε μαζεμένες σε αυτό εδώ το αφιέρωμα, που δημοσιεύτηκε στο Gazzetta το πρωινό των 77ων γενεθλίων του και ξανά το πένθιμο βράδυ της αποδημίας του.

Είτε τον αγαπούσε κάποιος είτε τον αντιπαθούσε, ήταν ένας τιτάνας των γηπέδων και της κοινωνίας. «Η υπερηφάνεια μου φρενάρει την ταπεινοφροσύνη», φιλοσοφούσε σε στιγμές αυτοκριτικής. «Δεν συμβιβάζονται μεταξύ τους αυτές οι δύο έννοιες. Δίνω μάχη για να παραμείνω ταπεινός». Όχι, δεν του ταίριαζε ούτε η ταπεινοφροσύνη. Νόμιζα ότι δεν θα τον χάναμε ποτέ, ότι δεν υπήρχε αντίπαλος ικανός να τον εξουθενώσει στο μαν-του-μαν. Και τώρα τον θρηνώ.

«Διαφάνεια σημαίνει να μη φοβάσαι να δείξεις τα ελαττώματά σου. Εάν δεν σε γουστάρω, θα σου το δείξω», έλεγε. Ελαττώματα και προτερήματα, ο Γιάννης Ιωαννίδης τα φορούσε στο μανίκι του. Και ήταν ένας άνθρωπος διάφανος, καθαρός, κιμπάρης, ντόμπρος. Έτρωγε την πέτρα σαν ψωμί. Ώσπου, στου δειλινού την άκρη, αποκοιμήθηκε. Δεν υπάρχει ούτε υπήρξε ούτε θα υπάρξει ποτέ άλλος σαν αυτόν. Καλό ταξίδι και καλή αντάμωση.