«Το κύπελλο θα το πάρω στον τάφο μου»

H δορυφορική τηλεόραση μπήκε στη ζωή μας στα τέλη της δεκαετίας του ’80, όταν κατέφτασε δωρεάν στους δέκτες μας ένα «μπουκέτο» με 5-6 ξένα κανάλια.

Οι λιμασμένοι ερωτεύτηκαν αμέσως ένα γερμανικό δίκτυο -που δεν θυμάμαι το όνομά του- επειδή τις νύχτες έδειχνε σοφτ πορνό, κάτι βαρεμένοι έβλεπαν το γαλλικό TV5, αλλά οι φίλαθλοι ανακάλυψαν τη Rai και έσπευσαν να ματαιώσουν τις βόλτες του Σαββατοκύριακου.

Η Domenica Sportiva με την ξανθιά παρουσιάστρια έγινε μπεστ-σέλερ στα ελληνικά σπίτια, ωστόσο εμείς της πορτοκαλί μασονίας κάναμε κατάληψη στον καναπέ το απογευματάκι του Σαββάτου στις 18.45, όταν η RaiDue μετέδιδε ζωντανά το ντέρμπι του ιταλικού πρωταθλήματος μπάσκετ.

Αλλά μόνο το δεύτερο ημίχρονο. Η διοίκηση της κρατικοδίαιτης RAI αρνιόταν να παραχωρήσει πάνω από 1 ώρα στο μπάσκετ, σε σαββατιάτικο prime time.

Σε περιγραφή του Ενρίκο Καμπάνα (ας πούμε, ο Συρίγος της Ιταλίας, "figlio di puttana", τον στόλιζαν οι ...ποιητές της εξέδρας) ή του Τζάνι Ντεκλέβα. Και ρεπορτάζ του Φράνκο Λάουρο, που πρόσφατα βρέθηκε δολοφονημένος στο διαμέρισμά του, μόλις στα 59 του χρόνια.

Στο ελληνικό πρωτάθλημα οι ξένοι μπασκετμπολίστες ήταν ακόμη καινούριο φρούτο, ενώ οι Ιταλοί είχαν Ντίνο Ράτζα, Ντάνι Φέρι, Nτάριλ Ντόκινς, χαμός. Ακόμα και σε μικρές ομάδες.

Άχαστο λοιπόν το σαββατιάτικο ραντεβού με τη Rai, ένα δώρο ανεκτίμητο για τον ακραιφνή μπασκετόφιλο.

Ακόμα και όσοι τρέχαμε στα γήπεδα για μεροκάματο, το γράφαμε σε βιντεοκασέτα για να το δούμε αργά τη νύχτα. Συγγνώμη για τις άγνωστες λέξεις.

Και μόνο για τους τελικούς του 1989, μπορεί να γραφτεί βιβλίο. Αν δεν έχει κιόλας γραφτεί. 'Η να γυριστεί ταινία. Νομίζω ότι αυτό έγινε ήδη.

Θυμάμαι σαν να ήταν προχτές, τη λαχτάρα με την οποία τους περίμενα και τις συγκινήσεις των πέντε αγώνων Λιβόρνο-Μιλάνο.

Ήταν το πρωτάθλημα των δύο πρωταθλητών. Ο τίτλος που κατακτήθηκε από τον ηττημένο. Το πανηγύρι, που κόπηκε με το μαχαίρι. Η επινίκια πομπή που έγινε πένθιμη.

Το ροζ φύλλο που έγινε κίτρινο και το κίτρινο που έγινε ροζ. Το τρόπαιο που απονεμήθηκε στα αποδυτήρια χωρίς να το καταλάβει κανένας. Ο θρίαμβος των κομμουνιστών και η αδυσώπητη ρεβάνς των καπιταλιστών.

Η ταπεινή Λιμπερτάς Ένιχεμ Λιβόρνο, από την πόλη όπου γεννήθηκε η ιταλική Αριστερά, μπήκε στους τελικούς με πλεονέκτημα έδρας.

Είχε προπονητή τον χωλό Αλμπέρτο Μπούτσι, ξένους τους Ουέντελ Αλέξις, Ντέιβιντ Γουντ, και πρωτοπαλίκαρα τους Φαντότσι, Τονούτ, Καρέρα, Φόρτι.

Απέναντί της, όμως, στεκόταν η πρωταθλήτρια Ευρώπης του 1988, από το φάιναλ-φορ της Γάνδης: η γερασμένη αλλά πολύπειρη Φίλιπς Μιλάνο του Φράνκο Καζαλίνι, με Mπομπ Μάκαντου, Άλμπερτ Κινγκ, Μάικ Ντ’ Αντόνι, Ντίνο Μενεγκίν και Πρεμιέρ, Πίτις, Μοντέκι, Πεσίνα.

Στα ημιτελικά, είχε αποκλείσει την πρωταθλήτρια Σκαβολίνι, η οποία μηδενίστηκε στο πρώτο ματς επειδή ένα κέρμα χτύπησε τον Μενεγκίν.

Φαβορί δεν υπήρχε. Οι ομάδες φαίνονταν, και ήταν, ισοδύναμες. Ειδικό βάρος, βεβαίως, είχε μόνο η μία από τις δύο φιναλίστ.

Η Φίλιπς άλωσε το Λιβόρνο στον 3ο τελικό (με σύστημα 1-1-1-1-1) και είχε το match ball στην έδρα της, αλλά η θαρραλέα Ένιχεμ πήρε ρεβάνς μέσα στο «Φόρουμ» και ξανάφερε τη σειρά στο σπίτι της, για το 5ο και τελευταίο παιχνίδι.

Οι κάμερες της ιταλικής τηλεόρασης στήθηκαν από νωρίς και οι τηλεοράσεις στην Ελλάδα συντονίστηκαν στη RaiDue.

Πρέπει να ήταν τέλη Μαΐου, λίγες εβδομάδες πριν το Ευρωμπάσκετ του Ζάγκρεμπ και λίγες εβδομάδες μετά το φάιναλ-φορ του Μονάχου.

Μέρες του ’89, ο ρυθμικός ήχος της πορτοκαλί μπάλας ήταν το καρδιοχτύπι της Ελλάδας.

Αυτά που ακολούθησαν δεν θα τα ξεχάσω ποτέ. Δεν θα ξεχάσω ποτέ, το «σούπερ» που αναβόσβηνε στην οθόνη: «Enichem Livorno, campione d’ Italia».

Αλλά η Λιβόρνο δεν έκοψε ποτέ το νήμα. Αναδείχθηκε πρωταθλήτρια μόνο στις τηλεοράσεις και στις καρδιές των φιλάθλων, που τάχθηκαν με το μέρος του φτωχού.

Μισό λεπτό πριν το φινάλε, η Φίλιπς είχε ισχνό προβάδισμα, 85-86, και τη μπάλα δική της. Το τρίποντο του Αλέξις στα 34’’ έδωσε ελπίδα στην Ένιχεμ και έφερε την εξέδρα σε σημείο βρασμού.

Οι Μιλανέζοι κράτησαν τη μπάλα όσο περισσότερο μπορούσαν και δοκίμασαν το σουτ του τίτλου με τον Ρομπέρτο Πρεμιέρ, ο οποίος όμως αστόχησε.

Η μπάλα έπεσε στα χέρια των γηπεδούχων, οι οποίοι είχαν στη διάθεσή τους 4-5 δευτερόλεπτα. Οι καρδιές πήγαιναν να σπάσουν, ακόμα και στη μακρινή Αθήνα.

Ο διεθνής πλέι-μέικερ Φαντότσι είδε τον Αντρέα Φόρτι να ξεχύνεται προς τη ρακέτα της Φίλιπς και του σερβίρισε τη μπάλα με μακρινή πάσα ακριβείας. Tre secondi, due secondi...

Ο Φόρτι άφησε τη μπάλα στο αντίπαλο καλάθι τη στιγμή που ακουγόταν η κόρνα, ενώ ο γερόλυκος Ντίνο Μενεγκίν τον ισοπέδωνε με τσεκουριά. «Μετράει, και φάουλ», έδειξε ο πρώτος διαιτητής, Γκρότι.

Ακολούθησε κοσμοχαλασιά. Οι φίλαθλοι ξεχύθηκαν στο παρκέ να πανηγυρίσουν. Οι παίκτες της Ένιχεμ χάθηκαν μέσα σε αγκαλιές, ενώ οι φιλοξενούμενοι, με τις κόκκινες φορεσιές, έφυγαν προς τα αποδυτήρια σαστισμένοι.

Η εικόνα που διασώθηκε δείχνει 1-2 παίκτες της Φίλιπς να πανηγυρίζουν φεύγοντας, θεωρώντας το καλάθι του Φόρτι εκπρόθεσμο.

Ο Πρεμιέρ, που ξεχάστηκε στην άλλη άκρη του παρκέ και δέχθηκε επίθεση με γροθιές και κλωτσιές πριν αποχωρήσει με …κωλοδάχτυλα.

Μια χούφτα καραμπινιέροι προσπαθούσαν να επιβάλουν κάποιου είδους τάξη, ενώ διαιτητές και γραμματεία εξαφανίστηκαν στο τούνελ.

Η συμπληρωματική βολή από το φάουλ του Μενεγκίν δεν εκτελέστηκε ποτέ, αφού το πρωτάθλημα είχε τελεσιδικήσει.

O Aλέξις σκαρφάλωσε στο καλάθι και έκοψε το διχτάκι. Οι ενθουσιασμένοι οπαδοί ξεχύθηκαν στους δρόμους της πόλης για να πανηγυρίσουν τον θρίαμβο.

«Η Ένιχεμ πρωταθλήτρια Ιταλίας», παιάνισε η RaiDuo. Το ίδιο και η TG1.

Μετά από λίγο, όμως, οι τηλεθεατές που ήταν συντονισμένοι σε «λάθος» κανάλι είδαν να πέφτει κεραυνός. «Πρωταθλήτρια Ιταλίας η Ολίμπια Παλακανέστρο Μιλάνο», μετέδωσε η TG2.

Εμείς στην Ελλάδα πιάναμε μόνο RaiDue και περάσαμε το Σαββατόβραδο τσουγκρίζοντας τα ποτήρια στην υγεία των πληβείων που νίκησαν τους πατρίκιους. Την αλήθεια τη μάθαμε μεσημέρι Κυριακής, στα γραφεία του «Τρίποντου».

Τι είχε συμβεί; Ο δεύτερος διαιτητής, κάποιος Τσεπίλι, πήρε τη φάση πάνω του.

«Στεκόμουν κοντά στη γραμματεία και είμαι βέβαιος ότι άκουσα την κόρνα πριν η μπάλα φύγει από τα χέρια του Φόρτι», εξήγησε στον …προϊστάμενό του.

Ο Γκρότι δεν είχε προσωπική άποψη, αφού έβλεπε τη φάση με την πλάτη γυρισμένη στο ταμπλό, οπότε δέχθηκε την εισήγηση του νεαρού συναδέλφου του.

Την ίδια ώρα που γινόταν χαλασμός στο διπλανό αποδυτήριο από τα τραγούδια και τις ιαχές των γηπεδούχων, οι διαιτητές κάλεσαν τον μάνατζερ της Φίλιπς Τόνι Καπελάρι και του παρέδωσαν το ροζ φύλλο αγώνα.

Πρωταθλήτρια Ιταλίας αναδείχθηκε όχι η ταπεινή Λιμπερτάς Λιβόρνο, που ζούσε το όνειρό της, αλλά η κραταιά Ολίμπια με τα κόκκινα παπούτσια, τα 3 Κύπελλα Πρωταθλητριών και τα 28 «σκουντέτι».

Τα κορναρίσματα στους δρόμους του Λιβόρνο σταμάτησαν απότομα, τα φώτα της πόλης έσβησαν και το όνειρο του φτωχού έγινε εφιάλτης.

Το τέρας του καπιταλισμού είχε νικήσει ξανά. Όχι στο γήπεδο, αλλά στα χαρτιά.

Το ριπλέι της ζωντανής μετάδοσης δεν έριξε αρκετό φως. Δεν υπήρχε ακόμη πρόβλεψη για να κοκκινίζει το ταμπλό με τη λήξη του χρόνου.

Οι τηλεθεατές παρακολούθησαν τη φάση με φυσικό ήχο, αλλά και πάλι ήταν αδύνατο να βγει ασφαλές συμπέρασμα.

Εξυπακούεται ότι δεν υπήρχαν instant replay, VAR και τέτοιες πολυτέλειες. Ο τελευταίος λόγος ανήκε στους διαιτητές, ενώ η γραμματεία είχε ρόλο αποκλειστικά συμβουλευτικό.

Οι πρωταθλητές, που όμως δεν ήταν πρωταθλητές, έκαναν συγκινημένοι δηλώσεις και αφιέρωσαν τον τίτλο στα αγαπημένα τους πρόσωπα.

Η τηλεοπτική μετάδοση έκλεισε 7-8 λεπτά μετά το τέλος του αγώνα, με πανηγυρικά πλάνα από το Λιβόρνο και με κυανοκίτρινες σημαίες να ανεμίζουν.

Αλλά τη σαμπάνια την ήπιαν οι Μιλανέζοι. Ο κύβος ερρίφθη περίπου ένα δεκαπεντάλεπτο από τη στιγμή της αποχώρησης των ομάδων.

Ο ένθεος ενθουσιασμός μετατράπηκε μεμιάς σε οργή για την «κλοπή». Τα αποδυτήρια της Φίλιπς πολιορκήθηκαν για δύο ώρες.

Στη Domenica Sportiva, που λέγαμε, η ενδελεχής ανάλυση των εικόνων καρέ-καρέ απέδειξε ότι η εισήγηση του θαρραλέου διαιτητή Τσεπίλι ήταν σωστή.

Αλλά το Λιβόρνο δεν πείστηκε. Ακόμα και σήμερα, ο -συνδικαλιστής του σωματεία του καλαθοσφαιριστών στα 59 του- Αντρέα Φόρτι υποστηρίζει ότι το καλάθι ήταν εμπρόθεσμο.

«Κέρδισα το πρωτάθλημα εκείνη τη μέρα και θέλω να βάλουν το κύπελλο στον τάφο μου όταν πεθάνω», λέει.

«Το χρονόμετρο δεν ήταν καλά συγχρονισμένο με την εικόνα της τηλεόρασης. Άκουσα καθαρά τον ήχο της κόρνας μετά το σουτ που έκανα».

Όσοι μελέτησαν το βίντεο πιο προσεκτικά, χωρίς να περιοριστούν στις τελευταίες φάσεις, πρόσεξαν ότι ο Άλμπερτ Κινγκ της Φίλιπς (αδελφός του περίφημου Μπερνάρντ Κινγκ) έπαιξε το τελευταίο τρίλεπτο με 5 φάουλ, από αβλεψία της γραμματείας.

Αλλά η ένσταση που έγινε από την Ένιχεμ απορρίφθηκε με συνοπτικές διαδικασίες, αφού το σβηστό λαμπάκι αποδόθηκε σε τεχνικό πρόβλημα.

Κάπως έτσι, η σαμπάνια ξίνισε και η Λιμπερτάς Λιβόρνο έμεινε παντοτινά με αδειανή τροπαιοθήκη.

Δύο χρόνια αργότερα, η πρωταθλήτρια που δεν έγινε ποτέ πρωταθλήτρια χρεοκόπησε και διαλύθηκε, για να επανιδρυθεί μόλις το 2020.

Η Φίλιπς εξακολουθεί να κάνει πασαρέλα στα ευρωπαϊκά γήπεδα, ντυμένη πλέον με ρούχα Αρμάνι. Η μπαρουτοκαπνισμένη κούπα του 1989 φιγουράρει στην κατάμεστη αίθουσα τροπαίων της.

Το βίντεο του αγώνα, τον οποίο θυμήθηκαν τις προάλλες και οι συνάδελφοι από το podcast Pick’n’Popa, μπορείτε να το δείτε εδώ. Και ...τα συμπεράσματα δικά σας.