«Δεν μπορείς να παίξεις». «Δεν μπορείς να παίξεις, επειδή καλύπτεις το κεφάλι σου». Η FIBA κουνούσε με περίσσια αυστηρότητα το δάκτυλο στην 20χρονη (τότε) Μπίλκις Αμπντούλ-Κααντίρ.
Το όνειρό της ήταν να παίξει μπάσκετμπολ. Το στερήθηκε. Για τέσσερα χρόνια μπλέχτηκε σε μία διαμάχη με την Παγκόσμια Ομοσπονδία για την κατάργηση ενός νόμου που απαγόρευε σε γυναίκες να αγωνίζονται, ενώ φορούν χιτζάμπ (σ.σ.: το ύφασμα που φορούν οι Μουσουλμάνες και μοιάζει με μαντήλα).
Μοιάζει ειρωνικό, αφού η Μπίλκις γεννήθηκε στην πόλη του μπάσκετμπολ, το Σπρίνγκφιλντ. Και από πιτσιρίκι κυκλοφορούσε με μία μπάλα στα χέρια.
Μέχρι να φορέσει το χιτζάμπ ήταν το κορίτσι που έπαιζε τόσο καλά, όσο τα αγόρια. Μπορεί και καλύτερα. Μόλις τη φόρεσε, στην ηλικία των 14 ετών, έγινε το κορίτσι που είχε στο κεφάλι του το χιτζάμπ. Αμέσως στιγματίστηκε, χωρίς λόγο.
Τα κάθε λογής σχόλια την πλήγωσαν. Πολλές φορές. Όμως το μπάσκετμπολ ήταν εκεί για να της δώσει πνοή. Και λόγο να συνεχίζει. Στο λύκειο της έγινε η πρώτη σκόρερ στην ιστορία του.
Και το 2010 έγινε η πρώτη που αγωνίζεται στο NCAA, φορώντας χιτζάμπ. Τότε μπήκε σε ισχύ η απόφαση της FIBA.
Και μέσα σε μία νύχτα η Μπίλκις Αμπντούλ-Κααντίρ σταμάτησε να είναι αθλήτρια. Και έγινε μία στεντόρεια φωνή. Για την ίδια. Για τους άλλους. Για όσους δεν είχαν τη δύναμη να μιλήσουν.
Τα έβαλε με... κοτζάμ FIBA. Και δικαιώθηκε. Ακόμη και αν πέρασαν τέσσερα χρόνια.
Το όνειρό της να παίξει μπάσκετ διαλύθηκε. Σαν δικαιώθηκε, αποφάσισε να μην παίξει ξανά. Και να γίνει κάτι άλλο. Και μέσα απ' αυτό βγήκε μία δυνατή γυναίκα. Έτοιμη να αλλάξει και άλλα πράγματα σε έναν κόσμο που έχει αγάπη, αλλά κι μίσος.
Η Μπίλκις Αμπντούλ-Κααντίρ μιλάει στο GWomen για το αγαπημένο της μπάσκετμπολ, τη διαμάχη με την FIBA, τη συνάντηση με τον Μπαράκ Ομπάμα, το μήνυμα του ΛεΜπρόν Τζέιμς και δίνει το μεγαλύτερο μάθημα για την αγάπη και την ενότητα.
Τι κάνεις αυτή τη στιγμή στη ζωή σου;
«Αυτή τη στιγμή είμαι μητέρα και σύζυγος. Προσφέρω απ' αυτόν τον ρόλο. Με τον άνδρα μου “τρέχουμε” ένα πρόγραμμα μπάσκετ, το “Dribbling down barriers”, το οποίο βασίζεται στη διαφορετικότητα. Σκοπός μας είναι να φέρουμε κοντά τους νέους, χρησιμοποιώντας το μπάσκετ. Τους διδάσκουμε την αποδοχή. Πως όλοι έχουν ευκαιρία να παίζουν το άθλημα που αγαπούν, όπως και αν είναι. Προσπαθούμε να τους ενισχύσουμε την αυτοπεποίθηση και την εμπιστοσύνη.
Το μπάσκετ είναι ένα “εργαλείο” για να μείνουν οι νέοι ενεργοί, αλλά και να διατηρήσουν τις ηθικές αρχές τους».
Το πρόγραμμα προέκυψε, λόγω της απαγόρευσης που σου επιβλήθηκε από τη FIBA;
«Ειλικρινά, ναι! Όταν μου είπανε ότι δεν μπορώ να παίξω μπάσκετ, εξαιτίας της εμφάνισής και της πίστης μου. Πιστεύω ότι κανείς άλλος δεν πρέπει να έρθει αντιμέτωπος με την απόφαση που έπρεπε να πάρω. Κλήθηκα να διαλέξω ανάμεσα στο άθλημα που αγαπούσα και στην πίστη μου! Ήμουν διαλυμένη. Κανείς δεν πρέπει να βρεθεί μπροστά σε αυτό το δίλημμα: "πάθος ή πίστη"».
Πώς ήταν να μεγαλώνεις και ξαφνικά να πρέπει να φορέσεις τo χιτζάμπ;
«Ο όρος χιτζάμπ δεν είναι εντελώς σωστός. Ονομάζεται κιμάρ, το χιτζάμπ είναι ο δημοφιλής όρος. Τις φοράμε όταν φτάνουμε στην εφηβεία. Έχουμε την επιλογή αν θα τη φορέσουμε ή όχι. Είναι για προστασία, είναι ένα σύμβολο πίστης. Δεν τη φορούν μόνο οι Μουσουλμάνες. Αν δει κάποιος την Παναγία, σε κάθε εικόνα της είναι καλυμμένη. Οι γυναίκες το έκαναν από τα παλιά χρόνια. Ως δείγμα μετριοφροσύνης, ως δείγμα της κουλτούρας μας.
Ξεκίνησα να τη φοράω στην ηλικία των 14. Και στο γήπεδο. Την πρώτη χρονιά μου στο λύκειο. Φοβόμουν! Τι θα πουν, γιατί δεν υπήρχε άλλο τέτοιο κορίτσι στο σχολείο. Γύρισαν πολλά κεφάλια για να με δουν, με σχολίασαν με αρνητικό τρόπo, με κορόιδευαν. Αλλά όταν με έβλεπαν να παίζω, όλοι έλεγαν ποιο είναι αυτό το κορίτσι που παίζει τόσο καλά. Και τότε αποφάσιζαν να με ρωτήσουν γιατί φοράω το μαντήλι στο κεφάλι μου.
Όταν κατάφερα να τους εξηγήσω και να τους κάνω να κατανοήσουν ότι είμαι μία Μουσουλμάνα, είμαι καλή στο μπάσκετ και αυτό που φοράω δεν έχει σημασία».
«Εκτελούσα βολές και άκουσα υποτιμητικά σχόλια»
Πόσο δύσκολο ήταν να διαχειριστείς την αλλαγή;
«Δεν υπήρχαν πολλές Μουσουλμάνες που να παίζουν μπάσκετ, μολονότι γεννήθηκα στην πόλη του μπάσκετμπολ, το Σπρίνγκφιλντ. Έπρεπε να καταλάβω πως είμαι διαφορετική και τι σημαίνει αυτό. Υπήρχαν πολλές φορές που κοιτούσα τη μητέρα και τον πατέρα μου και το ύφος μαρτυρούσε πως δεν ήθελα να το κάνω. Φοβόμουν τι θα μου πουν. Φοβόμουν ότι θα με κοροϊδέψουν, ότι δεν ήμουν ασφαλής. Όταν μεγάλωνα, παίζαμε σε μέρη που είχαν στην πλειοψηφία τους λευκούς και Καθολικούς ή Χριστιανούς.
Η ομάδα μου είχε μόνο μαύρες παίκτριες και εγώ ήμουν η μοναδική Μουσουλμάνα. Άκουγα τα σχόλια από την κερκίδα, κάθε φορά που εκτελούσα βολές. Άσχημα σχόλια. Και γύριζα στο σπίτι μου και ρωτούσα τον εαυτό μου, αν θέλω να το κάνω ακόμη αυτό.
Αλλά όταν είσαι αθλητής, δεν σου επιτρέπεται να τα παρατάς εύκολα. Η αγάπη και το πάθος μου γι' αυτό το άθλημα, δεν μου επέτρεψαν ποτέ να υποκύψω στον πειρασμό να τα παρατήσω.
Αυτό με κράτησε. Το μπάσκετμπολ με κράτησε δυνατή στην πίστη μου και στο μυαλό μου. Ήθελα να είμαι περήφανη».
Γιατί διάλεξες το μπάσκετ;
«Είμαι η μικρότερη από 8 αδέλφια. Έχω τέσσερις αδερφές και 3 αδερφές. Όλοι τους έπαιζαν μπάσκετ. Ο αδερφός μου, ο αμέσως επόμενος από εμένα, ήταν καλός. Και ήθελα να του μοιάσω. Ήμασταν το μοναδικό σπίτι στη γειτονιά που είχαμε μπασκέτα στην αυλή μας. Πιθανότητα ο πατέρας μας ξόδεψε χρήματα που δεν είχε γι' αυτό. Και μόλις τα παιδιά στη γειτονιά είδαν την μπασκέτα, μας ρωτούσαν αν μπορούν να έρθουν να παίξουν.
Στη αυλή σκαρώναμε τουρνουά «3 on 3, «5 on 5». Η γειτονιά ήρθε πιο κοντά. Εγώ ήμουν εκεί, προσπαθούσα να αντιγράψω τα αδέρφια μου. Ήμουν αθλητική, αλλά τα αδέρφια με ενέπνευσαν. Όταν έπιασα την μπάλα στα χέρια μου, δεν υπήρχε γυρισμός. Κάθε φορά που τα αδέρφια μου έπαιζαν έναν αγώνα, εγώ ήμουν το σόου στο ημίχρονο. Όλοι με έβλεπαν και έλεγαν “δείτε αυτό το παιδί, είναι καλό”. Και όταν στο λένε, θέλεις να γίνεις καλύτερος.
Και είμαι σίγουρη ότι και η μητέρα ου ήταν σε αγώνες μπάσκετ, όταν ήταν έγκυος σε εμένα. Οπότε άκουγα την μπάλα να σκάει από την κοιλιά της. Γεννήθηκα με το άθλημα».
Η διαμάχη με τη FIBA πώς διαμόρφωσε τη ζωή σου;
«Τη δοκίμασε. Στην πίστη μου, ο Θεός δεν σου δίνει κάτι που δεν μπορείς να διαχειριστείς. Όταν δοκιμάστηκα να μην μπορώ να παίξω, έπρεπε να αλλάξω. Ήμουν πάντα το κορίτσι που είναι μουσουλμάνα και παίζει μπάσκετ. Που φοράει το χιτζάμπ στο γήπεδο.
όταν μου το πήραν αυτό, ήμουν απλώς μία Μουσουλμάνα, μία γυναίκα. Ήταν καλό για να ανακαλύψω τον πραγματικό εαυτό μου, την ταυτότητά μου. Ίσως δεν έπρεπε να ασχοληθώ μόνο με το μπάσκετ. Ίσως έπρεπε να κάνω κάτι παραπάνω. Όταν το σκέφτομαι, ήθελα να παίξω. Αλλά είμαι χαρούμενη που δοκιμάστηκα, γιατί δεν θα ήξερα που θα ήμουν σήμερα.
Επίσης, αν δεν έκανα όσα έκανα, η FIBA μπορεί να μην είχε αλλάξει τον κανονισμός της και μία άλλη Μουσουλμάνα - που θα ήθελε να παίξει μπάσκετ - να μην μπορούσε. Ποιος ξέρει τι θα γινόταν; Έκανα τον δρόμο πιο εύκολο για τους επόμενους. Πλέον συναντάω Μουσουλμάνες που μου λένε ότι θέλουν να μου μοιάσουν. Πλέον, βλέπω τη μεγάλη εικόνα, βλέπω γιατί δοκιμάστηκα με το πάθος μου».
«Σκέφτηκα να τα παρατήσω...»
Μετά τη δικαίωσή του, δεν έπαιξες ξανά. Τι συνέβη;
«Είχα ένα διαφορετικό σκοπό στη ζωή. Όταν είσαι αθλητής, σε νοιάζει μόνο η μπάλα. Τίποτα άλλο. Η προπόνηση, η “πείνα” να κερδίζεις, η ανταγωνιστικότητα. Το άθλημα σου... κατατρώει το μυαλό.
Όταν άλλαξα πορεία και άρχισα να μιλάω για όσα συμβαίνουν, ξεκίνησα να προπονώ και κορίτσια, Μουσουλμάνες που δεν μπορούσαν να παίξουν. Εκεί διαπίστωσα ότι υπήρχε ένας μεγαλύτερος σκοπός. Μετά τη δικαίωση, είχα στα χέρια μου αρκετές προτάσεις. Δεν θα ήταν το ίδιο. Μετά τη δικαίωση, είχα αρκετές προτάσεις. Δεν ήταν το ίδιο. Θα αισθανθώ το ίδιο στο γήπεδο; Τώρα ενθαρρύνω ανθρώπους. Η ιστορία μου ταυτίστηκε με ανθρώπους που βοηθούν τους συνανθρώπους τους. Και είχα το δίλημμα: να κάνω το ένα ή το άλλο;
Κατάλαβα ότι με τα καμπ και τις ομιλίες μου αισθανόμουν καλύτερα, ότι βοηθούσα περισσότερους απ' το να βάζω τρίποντα. Είχα ένα μεγαλύτερο σκοπό. Ήταν δύσκολο. Σκέφτομαι να παίξω τώρα, αλλά κανείς δεν ξέρει. Είμαι ευγνώμων, που βρίσκομαι εδώ».
Πώς είναι για μία 20χρονη να τα.. βάζει με τη FIBA;
«Όταν το αποφάσισα, ήμουν διστακτική. Η επαφή ήταν το δύσκολο. Κανείς δεν απαντούσε στα mail μου, δεν σήκωσαν το τηλέφωνο. Ποτέ δεν μπορούσα να βρω τον σωστό άνθρωπο. Μου έμοιαζε με μία κλειστή κοινωνία. Κάποια στιγμή, μαζί με άλλες Μουσουλμάνες, μαζέψαμε 100.000 υπογραφές. Ακόμη κι τότε η FIBA αρνήθηκε να σχολιάσει. Τότε ήταν που είπα “δεν πρόκειται να γίνει τίποτα”.
Εκείνη τη στιγμή, που ήμουν έτοιμη να τα παρατήσω, άρχισα να λαμβάνω μηνύματα από κορίτσια. Απ' όλο τον κόσμο. Μου έγραφαν πως θέλουν να γίνουν σαν εμένα. Δεν μπορούσα να τα παρατήσω Αν το έκανα, θα απογοήτευα μία γενιά παιδιών, μία γενιά κοριτσιών.
Το δύσκολο ήταν, όταν επιτέλους ορίστηκε ένα ραντεβού. Συναντήθηκα μόνο με άνδρες. Δεν υπήρχε μία γυναίκα, να με παρηγορήσει, να καταλάβει τι ακριβώς συμβαίνει. Mετα από 4 χρόνια ο νόμος της FIBA άρθηκε. Ενέκριναν αυτό που φορούσα. Όταν μου το ανακοίνωσαν, ήταν πάλι δύο άνδρες. Ουσιαστικά, ήταν σαν να μου έλεγαν, τι άλλο θέλεις; Αγνοούσαν πως αισθανόμουν.
Αλλά αυτή είναι η ζωή. Οι οργανισμοί είναι γεμάτοι με άνδρες που έχουν εξουσία και δεν θέλουν να καταλάβουν τι αισθάνεσαι ή πως είναι η ζωή σου. Το άθλημα δεν μπορεί να μεγαλώσει έτσι».
Οι ΗΠΑ και σχεδόν όλος ο κόσμος, ειδικά τούτη την περίοδο, διαθέτουν αρκετό ρατσισμό και μίσος. Πώς είναι να ζεις σε αυτή τη χώρα;
«Θα πω ότι κάνουμε πρόοδο. Τα πράγματα έχουν αλλάξει. Άλλες φορές είναι τρομακτικά. Ειδικά όταν συγκαταλέγεσαι σε κατηγορίες που οι άνθρωποι κοιτούν υποτιμητικά. Πρώτον, είμαι γυναίκα. Δεύτερον, είμαι μαύρη. Και τρίτον, είμαι Μουσουλμάνα.
Όταν η κοινωνία με κοιτάζει, είναι σα να μου λέει “ποια είσαι, τι κάνεις εδώ;”.
Όταν βγαίνω από το σπίτι είμαι πάντα σκεπτική, τι μπορεί να γίνει, τι θα μου πουν. Τι θα μου κάνουν; Είμαι πάντα προσεκτική. Θα μείνω δυνατή, γιατί αν μαζευτώ, αν υποχωρήσω, τότε τους επιτρέπω να νικήσουν. Ο μόνος τρόπος να πολεμήσω τον ρατσισμό είναι το άθλημα, στο οποίο είμαι καλή. Το μπάσκετ. Αυτό προσπαθώ να κάνω με το πρόγραμμά μου, να γκρεμίσω τα στερεότυπα. Θέλω έναν λευκός Χριστιανός, ένας μαύρος Μουσουλμάνος και ένας Aσιάτης Βουδιστής, μόλις δούνε μία μπάλα να αρχίσουν το παιχνίδι και να σέβονται αλλήλους».
Η συνάντηση με τον Μπαράκ Ομπάμα και το... μονάκι στο Λευκό Οίκο
Στον αθλητισμό υπάρχουν αθλητές που χρησιμοποιούν την πλατφόρμα τους για κοινωνικούς σκοπούς, όπως ο Ενές Καντέρ και ο Κόλιν Κάπερνικ. Είναι αρκετό;
«Νομίζω ότι μπορεί να γίνει μεγαλύτερο. Η μόνη πίεση είναι ότι κάποιοι αθλητές δε θέλουν την ευθύνη. Αρκετοί θέλουν μόνο να μπαίνουν στο γήπεδο και τίποτα άλλο. Δεν θέλουν να χρησιμοποιήσουν την πλατφόρμα τους, για να πολεμήσουν το μίσος. Δεν μπορούμε να τους πιέσουμε το κάνουν. Όταν εμπλακείς σε κάτι τέτοιο, υπάρχει τίμημα. Ότι πεις, θα έχει αντίλογο. Πρέπει να έχει μία... πανοπλία και να μην αφήσεις λόγια μίσους να σε επηρεάσουν. Αλλά και τον στόχο σου.
Πολλές φορές κάτω από παλιά βίντεο που παίζω μπάσκετ, υπάρχουν σχόλια γεμάτα μίσος. Μερικές φορές θέλω να απαντήσω, αλλά μετά σκέφτομαι πως ό,τι κάνω είναι αγνό και ξέρω τον σκοπό μου. Αυτοί δεν θέλουν να αλλάξουν. Πρέπει να είσαι δυνατός και μακριά από κάθε αρνητικότητα».
Σκέφτηκες να βγάλεις τo χιτζάμπ και να συνεχίσεις να παίζεις μπάσκετ;
«Ναι! Και αυτό με βοήθησε να γίνω αυτή που είμαι. Όταν περνούσα εκείνη τη φάση, σκεφτόμουν να πάω σε ένα μέρος που δεν με ξέρουν, να βγάλω το μαντήλι, να παίξω μπάσκετ και μετά να το φορέσω ξανά. Το είχα στο μυαλό μου για καιρό. Δεν το μοιράστηκα με κανέναν. Ειδικά με την οικογένειά μου. Αλλά κάτι μέσα μου δεν με άφηνε. Όσο και αν ήθελα να παίξω μπάσκετ. Όχι! Γιατί να επιτρέψω στους άλλους να αλλάξουν αυτό που είμαι;».
Η απόφαση σου να συνεχίσεις να φορά την χιτζάμπ, στηρίχθηκε στην πίστη σου ή στη βούλησή σου;
«Δεν ήταν θέμα πίστης. Αυτή δεν μας επιβάλλει τίποτα. Αυτό μου αρέσει, η ελεύθερη βούληση. Δεν ξέρω καμία γυναίκα που να έχει πιεστεί. Αν υπήρχε η πίεση δεν θα έπαιζα μπάσκετ, ούτε θα μπορούσα να μιλήσω σε εσένα; Η πίστη μας ζητάει να προσπαθούμε να κάνουμε το καλό και όσο ζούμε, να προσπαθούμε για την αλλαγή. Εγώ ήθελα να τη φοράω. Οι αδερφές μου δεν φοράνε. Ήταν επιλογή τους να το κάνουν ή όχι. Δεν ήθελα να απογοητεύσω τον εαυτό μου, αλλάζοντας γνώμη».
Τον καιρό της διαμάχης δέχτηκες μηνύματα από επαγγελματίες αθλητές;
«Ναι, αρκετοί μου έστειλαν. Ανάμεσά τους και ο ΛεΜπρόν Τζέιμς. «Σέβομαι αυτό που κάνεις, συνέχισε, συγχαρητήρια», μου είχε γράψει στο twitter ο ΛεΜπρόν. Όταν το έστειλε, ήμουν “ουάου, ασχολήθηκε με τον σκοπό μου ο ΛεΜπρόν”».
Είχες τη δυνατότητα να συναντήσεις και τον Πρόεδρο των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα...
«Βρέθηκα στον Λευκό Οίκο τρεις φορές, μία φορά παίξαμε αντίπαλο σε ένα παιχνίδι HORSE και τον νίκησα!
Την πρώτη φορά ήταν για το Ραμαζάνι. Είχαν ένα γεύμα όταν ολοκληρώθηκε το Ραμαζάνι. Η θέση μου ήταν ακριβώς δίπλα του. Μου ζήτησε να σηκωθώ όρθια και άρχισε να μιλάει για το μπάσκετ. Φάγαμε. Και εκεί με προκάλεσε. “Την επόμενη φορά θα παίξουμε”, μου είπε. Μετά από μερικά χρόνια, που πήγα ξανά, με θυμήθηκε. «Εγώ και εσύ θα το λύσουμε τώρα». Πήγαμε στο γήπεδο που έχει ο Λευκός Οίκος και παίξαμε. Και τον κέρδισα. Ήταν σαν να παίζω στην παλιά αυλή μου».
Σου μίλησε για τη διαμάχη με τη FIBA, σου έδωσε κάποια συμβουλή;
«Αναγνώρισε τη δουλειά που είχα κάνει. Δεν μπορούσε να με βοηθήσει, αλλά κατάφερα να μοιραστώ μαζί του όσα είχα κάνει. Τα λόγια του με ενέπνευσαν και με βοήθησαν να δώσω δημοσιότητα στη διαμάχη μου με την FIBA.
Πως αισθάνθηκες την ημέρα που δικαιώθηκες;
«Ήμουν λυπημένη και χαρούμενη. Πήρε τόσο καιρό και είχα περάσει πια το σημείο που έπαιζα. Δεν με ένοιαζε τότε. Ήμουν και χαρούμενη γιατί αποτέλεσα μέρος μιας αλλαγής και της ιστορίας. Βοήθησα άλλα κορίτσια, Μουσουλμάνες, που ήθελαν να παίξουν μπάσκετ και δεν μπορούσαν.
Ήμουν, ωστόσο, διαλυμένη. Ξαφνικά, άλλαξε ο κανόνας μετά μετά από 4 χρόνια».
Έχει περάσει ποτέ από το μυαλό σου, πριν από 15 χρονιά, ό,τι θα μπορούσες να κάνει κάτι τόσο μεγάλο;
«Είναι μεγάλο, αν το σκεφτείς. Πριν από 15 χρόνια.... Ήξερα ότι μπορώ να αλλάξω μία γνώμη. Αλλά πάντα στα στενά όρια της κοινότητάς μου. Ποτέ δεν σκέφτηκα ότι θα ήταν κάτι παγκόσμιο.. Δεν θα πίστευα ότι θα μιλούσα με έναν δημοσιογράφο από την Ελλάδα. Είχα ένα στοιχείο ότι κάτι γινόταν, αλλά μικρό».
*H συνέντευξη είχε δημοσιευτεί στο Gazzetta στις 12/2/2021.