Τι έτρωγαν οι αθλητές των Ολυμπιακών Αγώνων στην Αρχαία Ελλάδα;

Τι έτρωγαν οι αθλητές των Ολυμπιακών Αγώνων στην Αρχαία Ελλάδα;
Η Διαιτολόγος-Διατροφολόγος Κατερίνα Μαγδαληνού γράφει στο Gazzetta για την διατροφή των αθλητών των Ολυμπιακών Αγώνων στην Αρχαία Ελλάδα.

Μιας και βρισκόμαστε σε περίοδο Ολυμπιακών Αγώνων, ας δούμε τι συνήθιζαν να τρώνε οι αθλητές των Ολυμπιακών Αγώνων στην Αρχαία Ελλάδα και τι λέει η επιστήμη για αυτόν τον τρόπο διατροφής, συνδυάζοντας στοιχεία Ανθρωπολογίας της Διατροφής και σύγχρονης Αθλητικής Διατροφής.

Οι Ολυμπιακοί αγώνες ξεκίνησαν στην Αρχαία Ελλάδα

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες ξεκίνησαν στην Αρχαία Ελλάδα το 776 π.Χ. με συμμετέχοντες από τις ελληνικές πόλεις της αρχαιότητας και ήταν οι πλέον σημαντικοί από τους πανελλήνιους αγώνες. Διεξάγονταν στην Αρχαία Ολυμπία ανά τετραετία και διατηρήθηκαν μέχρι και το 392 μ.Χ., όταν καταργήθηκαν από τον αυτοκράτορα Θεοδόσιο Α’. Τον 19ο αιώνα έγιναν τέσσερις αναβιώσεις των αγώνων στην Αθήνα, ενώ από το 1896 υπάρχουν οι σύγχρονοι διεθνείς Ολυμπιακοί Αγώνες που γνωρίζουμε και από το 1924 εντάχθηκαν οι χειμερινοί με αντίστοιχα αθλήματα.

Οι αθλητές στην Αρχαία Ελλάδα είχαν τον δικό τους διατροφολόγο-αθλητίατρο και προπονητή

Στην Αρχαία Ελλάδα συναντάμε τον πρώτο διατροφολόγο-αθλητίατρο και προπονητή. Τα άτομα αυτά αναλάμβαναν να προετοιμάσουν τον αθλητή, ώστε να έχει την μέγιστη απόδοση στην προσπάθειά του στους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες. Ο ένας φρόντιζε για τη συνολική υγεία του αθλητή και ο άλλος για την καλή του εκπαίδευση στο άθλημα, ωστόσο και οι δύο είχαν βάση την ιατρική. Έτσι, θα λέγαμε ότι έχουμε την εμφάνιση των πρώτων αθλητικών ειδικοτήτων στην Αρχαία Ελλάδα, ενώ αναδεικνύεται από τότε η σημασία της ολιστικής προετοιμασίας του αθλητή, συμπεριλαμβανομένης της διατροφής του.

Αρχικά οι αθλητές δεν τρέφονταν διαφορετικά από τους υπόλοιπους πολίτες

Όταν ξεκίνησαν οι Ολυμπιακοί αγώνες οι αθλητές δεν ακολουθούσαν διαφορετική διατροφή από τους υπόλοιπους αρχαίους Έλληνες. Έτσι, η διατροφή ήταν κυρίως χορτοφαγική και στηριζόταν στα δημητριακά, το σιτάρι και το κριθάρι, με το κρέας, τα πουλερικά και το κυνήγι να καταναλώνονται σπάνια. Οι αρχαίοι Έλληνες συμπλήρωναν τα γεύματά τους με λαχανικά όπως κρεμμύδια, σκόρδα, γογγύλια, σπαράγγια, πικραλίδες, καρότα, μαρούλια, αγκινάρες, λάχανα και κάππαρη. Συνήθιζαν να τρώνε αρακά, φακές, ρεβίθια και άλλα όσπρια, μαγειρεμένα συνήθως με τη μορφή βελουτέ σούπας. Αγαπούσαν τα φρέσκα φρούτα, τα αποξηραμένα φρούτα και στους ξηρούς καρπούς, όπως μούσμουλα, μούρα, αχλάδια, μήλα, ξερά σύκα, ρόδια, σταφύλια, δαμάσκηνα, αμύγδαλα, καρύδια. Συνόδευαν συχνά με κρασί αραιωμένο με 3 ή 5 μέρη νερό. Κοινά γεύματα ήταν ο χυλός κριθαριού μαζί με τυρί, λαχανικά και φρούτα.

 

Στη συνέχεια, τα πλάνα διατροφής των αρχαίων αθλητών είχαν ποικίλα και σπάνια τρόφιμα

Στην πορεία, η διατροφή θεωρήθηκε ύψιστης σημασίας για την απόδοση των αθλητών. Μάλιστα, ο πρώτος αθλητής για τον οποίο έχουμε δεδομένα σε σχέση με τη διατροφή του ήταν ο Κάρμης (Charmis), ο οποίος επέλεγε να καταναλώνει πολλά σύκα και είχε νικήσει στον αγώνα των 200 μέτρων στους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες το 668 π.Χ. Οι εκπαιδευτές σχεδίαζαν εξατομικευμένα διαιτολόγια για τον αθλητή τα οποία έπρεπε να ακολουθεί κατά γράμμα. Αυτή η καθορισμένη ειδική δίαιτα ήταν η «αναγκαιοφαγία».

Οι δίαιτες ήταν κυρίως χορτοφαγικές και, σταδιακά, εντάχθηκαν τρόφιμα που θεωρούνταν ότι μπορούσαν να ενισχύσουν την απόδοση. Τα θαλασσινά και τα αυγά ήταν σημαντικό μέρος της αρχαίας ελληνικής διατροφής και χρησίμευαν ως καλές πηγές πρωτεΐνης. Το κρέας εντάχθηκε περισσότερο στη διατροφή των αθλητών, παρόλο που ήταν σπάνιο, με σκοπό την μυϊκή ανάπτυξη, ενδυνάμωση και δύναμη. Ο τύπος κρέατος που επέλεγαν εξαρτιόταν από το εκάστοτε άθλημα. Για παράδειγμα, οι παλαιστές έτρωγαν χοιρινό, οι δρομείς κατσίκι και οι πυγμάχοι ταύρο. Σταδιακά, το κρέας έγινε βασική τροφή ενός Ολυμπιονίκη. Τα γλυκά δεν ήταν μέρος της διατροφής των αρχαίων αθλητών, εκτός από τα κέικ και το μέλι. Τα όσπρια, όπως οι φακές, τα λούπινα, τα ρεβίθια θεωρούνταν ότι μπορούν να βοηθήσουν τους αθλητές ανάλογα με τον τρόπο που μαγειρεύονταν. Οι καρποί και οι σπόροι δεν έλλειπαν, όπως το σουσάμι. Τα γαλακτοκομικά βρίσκονταν στο καθημερινό διαιτολόγιο των αθλητών, όπως το γάλα αγελάδας, φοράδας, γαϊδούρας, κατσίκας ή προβάτου και τα τυριά. Κάποια εργογόνα βοηθήματα- όπως τα σημερινά συμπληρώματα- ήταν το σκόρδο, το λεμόνι, το εκχύλισμα δεντρολίβανου, το συκώτι ελαφιού και η καρδιά λιονταριού. Περιττό να αναφέρουμε ότι οι μέθοδοι του ντόπινγκ ήταν γνωστές και αποδεκτές, αλλά αποτέλεσαν την αιτία διακοπής των Ολυμπιακών Αγώνων.

Οι τροφές που επέλεγαν οι αθλητές στην Αρχαία Ελλάδα μοιάζουν με τις συστάσεις της σύγχρονης Αθλητικής Διατροφής

Αν και ο τρόπος αξιολόγησης της δράσης των τροφίμων στην Αρχαία Ελλάδα βασιζόταν στη θεωρία των χυμών του Ιπποκράτη, την παρατήρηση και την κοινή λογική, κάποιες από τις τροφές που επέλεξαν οι αρχαίοι αθλητές συνεχίζουν να υποστηρίζονται επιστημονικά μέχρι και σήμερα. Για παράδειγμα, το κρέας, το ψάρι, τα γαλακτοκομικά και τα αβγά αποτελούν σημαντικές πηγές πρωτεΐνης υψηλής βιολογικής αξίας, δηλαδή μπορούν να χρησιμοποιηθούν με τον βέλτιστο τρόπο από τον οργανισμό και να οδηγήσουν σε αύξηση της μυϊκής μάζας και της δύναμης. Στις μέρες μας, οι συστάσεις σε πρωτεΐνη για αθλητές δύναμης είναι 1,4-2 γραμμάρια ανά κιλό σωματικού βάρους ή ακόμα μεγαλύτερες. Ένα ισχυρό μυϊκό σύστημα είναι απαραίτητο για κάθε αθλητή. Τα φρούτα είναι πλούσια σε σάκχαρα, τα οποία παρέχουν άμεση ενέργεια για την εκτέλεση των αθλημάτων. Επίσης, έχουν αντιοξειδωτική δράση και ενυδατώνουν, όπως και η ποικιλία λαχανικών. Τα όσπρια και το κριθάρι είναι πηγές υδατανθράκων και φυτικών πρωτεϊνών που είναι απαραίτητες για τις ενεργειακές ανάγκες των αθλητών, αφού καλύπτουν το 40%-60% αυτών. Οι σπόροι είναι πηγή καλών λιπαρών και ενέργειας. Τέλος, όπως και στην Αρχαία Ελλάδα, τα συμπληρώματα διατροφής για την αύξηση της απόδοσης χρησιμοποιούνται από αθλητές παγκοσμίως. Στις μέρες μας, το 50% των αθλητών, το 35-40% του γενικού πληθυσμού και το 60% των αθλητών πρωταθλητισμού αναφέρουν την χρήση σκευασμάτων διατροφής.

Καθώς παρακολουθούμε τους Ολυμπιακούς Αγώνες αυτές τις μέρες, αξίζει να σκεφτόμαστε πού και πού τις απαρχές αυτής της οργάνωσης. Με αυτό το άρθρο, έχουμε την ευκαιρία να στοχαστούμε πάνω στους Ολυμπιακούς Αγώνες, την Ελλάδα, τη Μεσογειακή Διατροφή μας, τη σημασία της διατροφής από τα πολύ παλιά χρόνια και την αξία που έχει για την επίτευξη των στόχων μας.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Grivetti LE, Applegate EA. From Olympia to Atlanta: a cultural-historical perspective on diet and athletic training. J Nutr. 1997 May;127(5 Suppl):860S-868S. doi: 10.1093/jn/127.5.860S. PMID: 9164253.
Kleisiaris CF, Sfakianakis C, Papathanasiou IV. Health care practices in ancient Greece: The Hippocratic ideal. J Med Ethics Hist Med. 2014 Mar 15;7:6. eCollection 2014. PMID: 25512827; PMCID: PMC4263393.
Grivetti LE. Mediterranean Food Patterns. The View from Antiquity, Ancient Greeks and Romans. In: Matalas A-L, et al., editors. The Mediterranean diet. Florida: CRC Press; 2001. p. 4-30.

Κατερίνα Μαγδαληνού
Διαιτολόγος-Διατροφολόγος,
Aπόφοιτη Χαροκοπείου Πανεπιστημίου
NQ Nutritional Intelligence
Αγαμέμνονος 7, Χολαργός, 15561
+30 698 101 6809 // +30 211 018 3406
www.kmagdalinou.com