Στο κάδρο της ζωής της διακρίνει κανείς πείσμα, αποφασιστικότητα και μια «σπυριάρα» μπάλα να αφεντεύει τις αποφάσεις της. Η Φωτούλα Βολονάκη ήξερε τί θέλει να κάνει από πολύ μικρή. Αγνόησε έτσι τα προξενιά των γονιών της, άφησε την Κάλυμνο όταν ήταν 16 ετών, κι αναζήτησε το μονοπάτι εκείνο που καταλήγει στο παρκέ.
Για την πρωταθλήτρια μπάσκετ, μια ομάδα είναι μια μικρή κοινωνία, μέσα στην οποία μαθαίνεις να συμβιώνεις, να πειθαρχείς. Μαθαίνεις να υπάρχεις! Πτυχιούχος ΤΕΦΑΑ, εργάζεται πλέον στο τμήμα Αθλητισμού του δήμου Γλυφάδας και μίλησε στο GWomen για το ταξίδι ωρίμανσης από το νησί των Δωδεκανήσων - στην πρωτεύουσα για την Ακαδημία Ηλιούπολης. Αναφέρεται στις δυσκολίες που το συνόδεψαν, μα δεν κατέστησαν δυνατές να την κάνουν να παρατήσει το μπάσκετ.
Εξομολογείται ότι οι γονείς της δεν ήθελαν να ασχοληθεί σοβαρά με το άθλημα. Σε σημείο που προσπάθησαν να την κρατήσουν στην Κάλυμνο, επιχειρώντας μάλιστα να την παντρέψουν! Μιλά για την έλλειψη γυναικείων προτύπων, τον σεξισμό και τα media που τον συντηρούν. Αλλά και για την επόμενη ημέρα, μετά τον πρωταθλητισμό, που φέρει έναν μικρό «θάνατο».
Cover photo by: Ιωάννα Τζετζούμη
Ο αθλητισμός μπήκε στη ζωή της μέσω του στίβου, που όπως λέει είναι «μητέρα των αθλημάτων». Ωστόσο το μπάσκετ ήταν αυτό που την κράτησε «δέσμια» στα παρκέ γιατί -όπως κάθε ομαδικό άθλημα- αποτελεί μικρογραφία της κοινωνίας. «Το άθλημα μου είναι το μπάσκετ ναι, παρόλο που ξεκίνησα με το άθλημα του στίβου το οποίο το θεωρώ "η μητέρα των αθλημάτων" και δεν παύω να συμβουλεύω τους γονείς ότι τα παιδιά πρέπει να κάνουν στίβο, να μάθουν να τρέχουν. Πολλά παιδιά που έρχονται στις Ακαδημίες του Μπάσκετ δεν ξέρουν να τρέχουν. Είμαι του ομαδικού αθλήματος μ' αρέσει η παρέα. Στο μπάσκετ, όπως και σε αλλά ομαδικά αθλήματα, δημιουργούνται μικρές κοινωνίες όπου μαθαίνεις να συμβιώνεις, να ζεις, να συμπεριφέρεσαι, να πειθαρχείς, όπως ακριβώς συμβαίνει και στην ζωή».
Αν μπορούσε να ξεχωρίσει μια μόνο στιγμή από την καριέρα της, θα ήταν η κατάκτηση της 1η θέσης στο Παγκόσμιο Σχολικό Πρωτάθλημα που είχε διεξαχθεί στην Αθήνα. Γιατί στις κερκίδες του γηπέδου, είδε πρόσωπα οικεία και το τελικό σφύριγμα τους βρήκε όλους αγκαλιασμένους. «Μάλλον μπορώ να ξεχωρίσω κάποια μέσα απ'τις πολλές, ίσως είναι η κατάκτηση της 1ης θέσης Παγκοσμίου Σχολικού Πρωταθλήματος το οποίο είχε γίνει στην Αθήνα. Αυτό γιατί το γήπεδο ήταν ασφυκτικά γεμάτο από συμμαθητές, καθηγητές, φίλους, συγγενείς και η συγκίνηση ήταν μεγάλη, γιατί στο τέλος γίναμε όλοι μια αγκαλιά και κλαίγαμε. Αυτή η νίκη ήταν πολύ σημαντική για μας γιατί σηματοδοτούσε την είσοδο μας στα ΑΕΙ, και ήταν ο βασικός λόγος για τον οποίο έφυγα από την αγκαλιά και την στήριξη της οικογένειάς μου στην Κάλυμνο, ούσα 16 χρονών κορίτσι για να βρεθώ μόνη μου στην Αθήνα. Είχα στόχο!»
«Πόσες φορές με τιμώρησαν, με το να μου απαγορεύσουν να πάω προπόνηση…»
Υπήρξε κάποια συγκεκριμένη στιγμή που αποφασίσατε να ακολουθήσετε τον δρόμο του πρωταθλητισμού;
«Ήταν από πάντα, απ' όσο με θυμάμαι αυτό ήθελα να κάνω από μικρή, το έλεγα και το ζητούσα από τους γονείς μου. Είχα πρότυπο τον αδερφό μου, που αγωνιζόταν με τα χρώματα της ΑΕΚ σε κατάμεστα γήπεδα και τρελαινόμουν! Αυτό! Αυτό ήθελα! Αν και οι γονείς μου προσπάθησαν να με κρατήσουν στο νησί, κοντά τους, "κορίτσι πράγμα"…
Προσπάθησαν να με παντρέψουν τρεις φορές…Τρία προξενιά μου έφεραν. Οι ανθοδέσμες πηγαινοερχόντουσαν… Πόσες φορές με τιμώρησαν, με το να μου απαγορεύσουν να πάω προπόνηση…Ήταν μέσο πίεσης. Αλλά εγώ ήξερα τί ήθελα, αν και μικρό παιδί, ήξερα…»
Πόσο εύκολο ήταν για ένα κορίτσι 16 ετών να φύγει από την Κάλυμνο για να έρθει στην Αθήνα, με πυξίδα την αγάπη της για το μπάσκετ;
«Δεν ήταν καθόλου εύκολο. Αν και στο μυαλό μου πάντα είχα ότι θα έφευγα απ'το νησί, οι συνθήκες το καθιστούσαν πολύ δύσκολο. Και ακόμα πιο δύσκολο γιατί ζούσα σε νησί, ήμουν κορίτσι και πήγαινα ακόμα σχολείο! Είχε ήδη κάνει την αρχή ο αδελφός μου πηγαίνοντας στα 16 του στην ποδοσφαιρική ομάδα της ΑΕΚ, όποτε είχαν φάει την πρώτη κρυάδα οι γονείς μου.
Προκριθήκαμε θυμάμαι στον τελικό πανελλήνιου σχολικού πρωταθλήματος στον Βόλο και είχε έρθει κάποιος "τρελός" με το γυναικείο μπάσκετ και με είδε και αμέσως ήρθε σε επαφή με τους γονείς μου και την εθνική ομάδα. Κατέβηκε δηλαδή στο νησί και μίλησε κατ' ιδίαν με τους γονείς μου, οι οποίοι δεν την καλό έβλεπαν αυτή την περίπτωση! Δώσαμε αγώνα. Και ο τότε έφορος Κυριακάκης Μιχάλης και ο αδερφός μου και εγώ με κλάματα. Έπειτα ήρθαν οι κλήσεις στην εθνική ομάδα και η πολυπόθητη μεταγραφή μου σε σύλλογο της Αθήνας».
Σκεφτήκατε δεδομένου ότι οι γονείς είχαν τις αντιρρήσεις τους να τα παρατήσετε;
«Όχι, ποτέ δεν το ένιωσα αυτό. Δεν τα παρατάω ποτέ, δεν είναι του χαρακτήρα μου. Δεν είναι μόνο οι αρχικές αντιρρήσεις των γονιών μου, συνάντησα δυσκολίες και σαν παιδί - έφηβη από ένα μικρό ακριτικό νησί. Η μετάβασή μου δεν ήταν καθόλου εύκολη. Ζούσα μόνη μου και κάποιες φορές με τον αδερφό μου έπρεπε να συντηρούμαι μόνη μου, να μαγειρεύω, να καθαρίζω, να διαβάζω και να κάνω πρωταθλητισμό. Μια φορά θυμάμαι λιποθύμησα απ' την εξάντληση…δεν προλάβαινα να φάω… Αυτά όμως με δυνάμωσαν και με βοήθησαν στην πορεία της ζωής μου».
Αθλητής έμπνευση υπήρξε στο ξεκίνημά της ο θρυλικός Νίκος Γκάλης και η μεγάλη επιτυχία της Εθνικής το 1987. Πλέον θαυμάζει τον Γιάννη Αντετοκούνμπο και όλη την οικογένειά του. Για εκείνη ο πρωταθλητισμός έχει ένα και απόλυτα ξεκάθαρο σκοπό: τη νίκη. Ενώ ο αθλητισμός είναι «το δώρο που κάνεις στον εαυτό σου». Το δικό της «ταξίδι» στο μπάσκετ ξεκίνησε από την Κάλυμνο, την πήγε στην Ακαδημία Ηλιούπολης, κι ακολούθησαν ο Αστέρας Εξαρχείων, ο Χολαργός και το Π. Φάληρο.
Ποιο είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει μια γυναίκα αθλήτρια/πρωταθλήτρια:
«Η γυναίκα αθλήτρια είναι ένα ανεκμετάλλευτο κοινωνικό φαινόμενο και δεν θα πάψει ποτέ να απασχολεί τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα. Ο αθλητισμός ακόμα προάγει δεξιότητες που είναι σημαντικές για την επιχειρηματικότητα και την ανάληψη δραστηριοτήτων διοικητικής μέριμνας και ευθύνης. Υπάρχουν πολλά εμπόδια συγκεκριμένα για την γυναίκα αθλήτρια. Αυτά είναι οι προκαταλήψεις και τα στερεότυπα που προκύπτουν από τις ανδρικές καταβολές του αθλητισμού. Ακόμα είναι η έλλειψη μεντόρων-γυναικών προτύπων- άνισες ευκαιρίες εξέλιξης στην ηγεσία σε σύγκριση με τους άνδρες, έλλειψη ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής».
«Πρέπει να σταματήσουν να αντιμετωπίζουν τη γυναίκα σαν "γκόμενα", αλλά σαν αθλήτρια»
Αν κάποιος έπρεπε να γνωρίσει την ωμή αλήθεια του γυναικείου αθλητισμού και τον λόγο που δεν έχει την ίδια ανταπόκριση με τον ανδρικό. Τι θα του λέγατε;
«Ο γυναικείος αθλητισμός στην Ελλάδα έχει πολλά στερεότυπα και ένα σύστημα συντηρητικών αξιών να ξεπεράσει. Όπως την δυνατότητα να προσελκύσει τις ίδιες χορηγίες με έναν άνδρα, να λάβει την ίδια δημοσιογραφική κάλυψη ή τον ίδιο μισθό! Πρόκειται για μια διαδικασία που έχει τις ρίζες της σε αντιλήψεις που διαχωρίζουν τα γυναικεία από τα ανδρικά σπορ, τα «κοριτσίστικα» από τα «αγορίστικα» παιχνίδια. Συν το ότι η κοινωνία και η φύση σε καλεί να δημιουργήσεις οικογένεια οπότε ο συνδυασμός αυτός προσθέτει μια παραπάνω δυσκολία. Όλα αυτά όμως θα αλλάξουν αν η πολιτεία βοηθήσει με παραπάνω προβολή και ενδιαφέρον βέβαια προς τον γυναικείο αθλητισμό συν την τοποθέτηση γυναικών σε ηγετικές θέσεις στον τομέα του αθλητισμού»
Για την Φωτούλα Βολονάκη ο σεξισμός παρατηρείται σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής, δεν θα μπορούσε να «ξεφύγει» ο αθλητισμός. «Τα ΜΜΕ τείνουν να διαιωνίζουν τα κοινωνικά στερεότυπα των φύλλων. Πιο συγκεκριμένα; Οι σεξουαλικοί υπαινιγμοί στα σχόλια όπως η όμορφη αθλήτρια, "το άλογο". Ενώ οι άνδρες αναφέρονται με το όνομα τους! Τα «λάθος» ζουμαρίσματα του cameraman σε επίμαχα σημεία, όλη αυτή η έμφαση στη σεξουαλικότητα των αθλητριών. Σε περιπτώσεις των ανδρών η έμφαση δίνεται στην αθλητική επίδοση και έτσι θα έπρεπε να είναι. Πρέπει να σταματήσουν να αντιμετωπίζουν τη γυναίκα σαν "γκόμενα", αλλά σαν αθλήτρια».
Η λύση είναι ευθύνη των Μέσων;
«Η απάντηση σε όλα είναι η εκπροσώπηση των γυναικών με την Ελληνική Ολυμπιακή Επιτροπή (ΕΟΕ) ή ΣΕΟ (Σύλλογος Ελλήνων Ολυμπιονικών). «Κάνουμε χώρο για περισσότερες Γυναίκες στην Αθλητική Συμμετοχή και προπονητική καθοδήγηση»! Σε όλα αυτά όμως υπάρχει υπό εκπροσώπηση… Με λίγα λόγια αυτό λύνεται με ισότητα στο ρόλο των αποφάσεων και στην ισότιμη πρόσβαση σε ηγετικές θέσεις στον τομέα του αθλητισμού σε εθνικό αλλά και διεθνές επίπεδο».
Υπήρξε βιώσατε η ίδια -ως αθλήτρια ή φίλαθλος- κάποια σοκαριστική συμπεριφορά εντός γηπέδου;
«Ως αθλήτρια έχω ζήσει πολλές τέτοιες ακρότητες συμπεριφοράς από φιλάθλους. Σεξιστικές βέβαια! Εν χορώ ως είθισται από Έλληνες οπαδούς γιατί δεν θα τους χαρακτήριζα εγώ φιλάθλους. Ο οπαδός έχει την έννοια του φανατισμού, κάτι που δεν συνάδει με την έννοια του φιλάθλου που πάει με την οικογένεια του στο γήπεδο. Αλλά δεν μου δημιούργησε ποτέ πρόβλημα, ίσα ίσα λειτουργούσε σαν «συναισθηματικό ντοπάρισμα» στην απόδοση μου. Σοκάρομαι όμως τώρα που πάω με τα παιδιά μου…!»
«Μετά τον πρωταθλητισμό, το πιο δύσκολο είναι να σκοτώσεις τον αθλητή μέσα σου»
Η επόμενη μέρα μετά τον πρωταθλητισμό «βιώνεται ως ένας μικρός θάνατος» περιγράφει η κυρία Βολονάκη. «Περνάς όλα τα στάδια … Αυτά της λύπης, της άρνησης, της αποδοχής, της στέρησης… Το πιο δύσκολο … Να σκοτώσεις τον Αθλητή μέσα σου και το ξεκίνημα μια νέας απαιτητικής πραγματικότητας». Το σήμερα, την βρίσκει προπονήτρια σε Ακαδημίας της Βουλιαγμένης και υπό αυτή την ιδιότητα την ρωτήσαμε τί πρέπει να προσέξουν οι γονείς μιας έφηβης.
«Δύσκολη, απαιτητική και ευαίσθητη ηλικία. Το στρες, το άγχος της έφηβης αθλήτριας το οποίο αν δουλευτεί και εφαρμόσουν μηχανισμούς διαχείρισης μαζί με τον/την προπονητή/τρια της μπορεί να προβεί ωφέλιμο και δημιουργικό. Οι γονείς θα πρέπει να στηρίζουν το παιδί ακόμη και αν διαφωνούν μαζί του. Το τελευταίο θα πρέπει να το κάνουν σιωπηλά. Στήριξη σημαίνει σ' αφήνω μόνο σου να αποφασίσεις και εγώ θα είμαι δίπλα σου. Επουδενί βέβαια πρέπει να βάλουν την εκπαίδευση τους σε δεύτερη μοίρα! Πρώτα το σχολείο και μετά τα υπόλοιπα. Δυστυχώς δεν μπορούν όλοι να γίνουν πρωταθλητές».
Πόσο συμβάλλει ο αθλητισμός στην κοινωνικοποίηση του παιδιού και με τι τρόπους:
«Από αρχαιοτάτων χρόνων είχε ειπωθεί: Νους υγιείς εν σώματι υγιή. Ο αθλητισμός έχει αποδειχθεί διαχρονικά ότι προσφέρει σημαντικά οφέλη στην σωματική, πνευματική και ψυχική υγεία του παιδιού. Βοηθάει το παιδί να αισθάνεται καλύτερα να βελτιώνει τον έλεγχο του σώματος του, να αναπτύσσει τα αντανακλαστικά του, να ενδυναμώνει τους μύες του, να διατηρεί σταθερό το σωματικό του βάρος να μειώνει τις ορμόνες που του προκαλούν στρες και άγχος και να αυξήσει την αυτοπεποίθηση του με την αύξηση των ορμονών που προκαλούν ευεξία. Μαθαίνει την άξια, κυρίως των ομαδικών αθλημάτων, της συνεργασίας της ομαδικότητας της πειθαρχίας που δημιουργούνται μέσα από αυτά.»